1, 2. (a) Kii Yéhôva a bi yeelene bés? (b) Limbe jam li nkwés bés nkaa di nléba i kaat Yésaya 46:10, 11 ni 55:11?

BIBUK bi bisu bi Bibel bini bi yé sem kwep, ndi bi bak ki nyonok ni pék le: “I bibéé, Nyambe a hek ngii ni ’isi.” (Bibôdle 1:1) I yé maliga le di gwé isii nokna inyu ngandak gwom Djob a hek kiki bo ngii, mapubi, ni ngui i mboñ le gwom bi ngii bi ñôtna yada ni ii, kayéle to yada i nkwo bé, yon ba nsébél ni hop Pulasi le gravitation. Ni le di ma tehe ndik maga maga pes i ngiinda. (Ñañal 3:11) Ndi, Yéhôva a bi yeelene bés bitééne gwé inyu hisi ni bôt ba binam. Hisi hi bé lama ba loñge homa liyééne kiyaga inyu bôlôm ni bôda ba ba bi héga i ôñgba i Djob. (Bibôdle 1:26) Ba bé lama ba bon bé, ni Yéhôva a ba Isañ wap.

² Kiki kaat Bibôdle pes aa i ntoñol, bitééne bi Yéhôva bi bi boma ngolba. (Bibôdle 3:1-7) Ndi, njel i bé bé inyu yémbél ngolba i. Mut to wada a nla bé sék Yéhôva njel. (Yésaya 46:10, 11; 55:11) Jon, di nla ba nkwook nkaa le bitééne bi Yéhôva bi ke i yon i ngéda a bi téé!

3. (a) Mambe maliga ma yé nseñ inyu nok ñwin u Bibel? (b) Inyuki di nigil ki mo i len ini? (c) Mambe mambadga di ga wan?

³ Ibabé pééna, di meya biniigana bi Bibel bi bi mpôdôl bitééne bi Djob inyu hisi ni bôt ba binam, ni inyu mbegee  keñi Yésu Kristô a gwé mu biyônôl bi bitééne bi Djob. Bi yé nseñ ngandak, bi bak ki ipôla mam ma bisu di bi nigil ngéda di bi bôdôl nigil Bibel. Yak bés di gwé ngôñ i hôla bôt ba njômbi lam i meya ni biniigana bi mahee bi. Jon, mu kii di mba di wan yigil ini hana likoda, di ga boñ biliya i naña ngandak bôt inoñnaga ni la yés i Mbigda nyemb Yésu. (Lukas 22:19, 20) I bet ba ga loo, b’a nigil ngandak mam ma mbéñge bitééne bi Djob. Jon munu ndék dilo di ngi yii ilole di mbigda nyemb Yésu, ngéda ini le di hoñol mambadga ma tôbôtôbô di ga gwélél inyu tinde i bet ba nigil Bibel ni bés, ni bôt ba maliga bape i bana ngôñ i ba ha hilo hikeñi hi. Di ga wan mambadga maa: Kii i bé bitééne bi Djob i bibôdle inyu hisi ni bôt ba binam? Kii i bi kile bé? Ni inyuki binoñ bi Yésu bi yé hiliba hi hi nyibil likôga inyu boñ le bitééne bi Djob bi yon?

4. Lelaa bihégél bi nti Yéhôva lipém?

⁴ Yéhôva a yé bañga bañga Nhek kiyaga. Hiki yom a bi hek i nôgôl mambén mé ma ma nlôôha ni pék (Bibôdle 1:31; Yérémia 10:12) Kii di nla nigil mu bilama ni oda bi di ntehe ikété gwom a bi hek? Ngéda di mbéñge bihégél gwé, di yé nhelek ni lelaa bihégél bi Yéhôva, bititigi ni bikeñi, bi nsal inyu yônôs bitééne gwé. Njee ikété yés a ta bé nhelek ngéda a ntehe hisiina hégél hi hi nti mut binam niñ i ba nsébél ni hop Pulasi le cellule, tole ngéda di ntehe nkéñéé man u ntip ngwéé nu ba mbob, tole bilama bi manañle ma hiañgaa? Di memle bihégél bi inyule di bi héga ni ngap i gwés mam ma yé toi malam.​—Añ Tjémbi 19:2; 104:24.

5. Lelaa Yéhôva a boñ inyu ba nkwook nkaa le bihégél gwobisôna bi nsal ikété adna?

⁵ Kiki hala a nene i mam a hek, gwéha i Yéhôva i bi tinde nye i téé minwaa ni gwéha inyu hiki yom. A bi ti mambén inyu ngiinda ni inyu maboñok ma bôt ba binam, inyu boñ le mam momasôna ma ke loñge. (Tjémbi 19:8-10) Jon, mam momasôna ikété ngiinda ma gwé ngim nseñ ikété bitééne bi Djob. Yéhôva a bi téé mbén inyu boñ le bihégél gwé bi sal ntôñ. Di gwé mbén kiki bo ngui i mboñ le gwom bi yé i ngii bi ôtna yada ni ii, kayéle to yada i nkwo bé, i ba nsébél ni hop Pulasi le gravitation, yon i mboñ le mbebi di nhép i yén hana isi, yon i mboñ le man lép a kôba i lom, lom ki a kôba i tuye, yon i mboñ ki le niñ ni oda i ba ikété bihégél gwé. Bihégél bi gwobisôna, yak bôt ba binam mukété, bi nyiñgha, bi salak ki ikété minwaa nwap. I oda di ntehe ikété bihégél gwé i ñunda le Djob a gwé ngim bitééne inyu hisi ni bôt ba binam. I ngéda di ntéé likalô, baa di nla hôla bôt i yi het i oda i nlôl?​—Masoola 4:11.

6, 7. Sima ngim makébla malam Yéhôva a bi ti Adam bo Eva?

⁶ Bitééne bi Yéhôva bibôdle inyu bôt ba binam bi bé le ba niñ boga ni boga hana isi. (Bibôdle 1:28; Tjémbi 37:29) A bi ti Adam bo Eva ngandak makébla ma ma bé hôla bo i nok line li niñ. (Añ Yakôbô 1:17.) Yéhôva a ti bo ngap i pohol ni bomede, ngap i ôt pék, lôñni ngap i gwés bôt ni bana mawanda. Nhek a bi pôdôs Adam, a niiga ki nye lelaa a nla unda manôgla mé. Adam a  bi nigil ki lelaa a tôñ ni i mam ma kon nye ngôñ, ni lelaa a tééda binuga ni hisi. (Bibôdle 2:15-17, 19, 20) Yéhôva a hek yak Adam bo Eva ni ngap i noode, i tihba, i tehna, i noga ni i numbe. Hala a bé lama hôla bo i tehe bilama ni lingwañ li Paradis yap, kayéle inyu Adam bo Eva, manjel inyu bana nson u nlémél bo, inyu yônôs ngim mam ni léba ngim gwom ma bééna bé nwaa.

⁷ Kii ipe i bé mu bitééne bi Djob? Yéhôva a bi hek Adam ni Eva ni ngap i bana bon ba peles. Djob a bééna mahoñol le bon bap, yak bo, ba bana bon, letee hisi hiosôna hi yon lôñni lihaa likeñi li bôt ba binam. A bé gwés le Adam bo Eva, ni bana bagwal bape bobasôna mbus yap, ba gwés bon bap kiki yak Yéhôva a ba gwéhék bon bé ba bisu. Hisi, lôñni lingwañ jé jolisô, li bé lama yila liyééne jap i mba ni mba.​—Tjémbi 115:16.

8. Umbe nseñ mbén i nlébna i kaat Bibôdle 2:16, 17 i bééna?

⁸ Mam ma bi ke bé kunda yada kiki Djob a bi téé. Inyuki? Yéhôva a bi ti Adam bo Eva himagaa mbén inyu yi too ba bé neebe nwaa u kunde yap. A kal le: “U yé kunde i je matam ma hi e mu wom; ndi u jek bañ matam ma e i yi loñge ni béba; inyule i kel u nje mo, wee u nwo.” (Bibôdle 2:16, 17) Hala a bé let bé ngandak inyu Adam bo Eva i nôgôl i mbén i. Inyule ba bééna ngandak bijek.

9, 10. (a) Umbe nsohi Satan a bi ôm Yéhôva? (b) Mambe makidik Adam bo Eva ba bi yoñ? (Béñge titii i bibôdle.)

⁹ Satan Nsohop a bi gwélél nyoo, inyu tinde Eva i ndokbene Isañ wé Yéhôva. (Añ Bibôdle 3:1-5; Masoola 12:9) Satan a bi kéés mbén bon ba Djob ba bi kôs le ba je bañ “matam ma hi e mu wom.” I bé wengoñle a bé kalak le: ‘U nsômbôl kal le u nla bé boñ i yom u ngwés?’ Ibabé i kon ’ison, a bôm soso tembee: “N’a wo yaga bé.” I mbus, a noode kwés Eva nkaa le a gwé bé ngôñ i emble Djob, a kal nye le: “Inyule Nyambe a nyi le i kel ni nje mu, ha nyen mis manan m’a yiblana.” Satan a bé sômbôl kal le Yéhôva a ngwés bé le ba je litam li e inyule hala a bé lama yibil bo mis. Mu kii a kena nkwel ni bisu, Satan a bi ti bo mbônga u bitembee: “Bé ki n’a ba kii Nyambe le ni yik loñge ni béba.”

¹⁰ Nano Adam bo Eva ba bé lama kit i jam ba bé lama boñ. Baa ba bé lama nôgôl Yéhôva, tole emble nyoo? Ba bi yoñ makidik i ndokbene Djob. Ni makidik ma, ba bi noñ Satan ikété ndok yé. Ba bi tjél le Yéhôva a ba Isañ wap, ba ke ki nonok ni nwee nyensôna a bé lôl bo mu mbén yé.​—Bibôdle 3:6-13.

11. Inyuki Yéhôva a bi nwéhél bé i ndok i?

¹¹ Mu kii ba bi ndokbene Yéhôva, Adam bo Eva ba bi nimis libak jap li peles. Jam lipe ki le, ndok yap i bi kena bo haa ni Yéhôva, inyule “mis [ma Yéhôva] moñ ma yé mapubi nya i yé le u nla bé béñge béba, u nla bé to nun liboñok libe.” (Habakuk 1:13) Ibale a nwéhél i jam li, ki bihégél gwé gwobisôna​—i ngii ni ’isi​—bi bé lama nok ndutu. I ngii mam momasôna, ibale Djob a mom nwee mu i béba i bi bôña i wom Eden, ki libak jé li Djob li li tiñi ni matiñ mé li bé le li ôbi. Ndi Yéhôva a tiñi ni matiñ mé; a mbôk bé mo.  (Tjémbi 119:142) Jon, i bana kunde i pohol i bé ti bé Adam bo Eva kunde i yan mbén Djob. Kiki nsaa u ndok yap, ba bi wo, ba témb biték i het ba bi yôña inyu héga.​—Bibôdle 3:19.

12. Kii i bi pémél bon ba Adam?

¹² Ngéda Adam bo Eva ba bi je litam li e i, ba bé ha bé le ba ke ni bisu i ba bijô bi lihaa likeñi li Djob. Djob a bi luhul bo i Eden, ba bééna ha bé ki botñem yo ki yo i témb mu mba ni mba. (Bibôdle 3:23, 24) Ni liboñok li nyen, Yéhôva a bi nwas ndik le ba kôs bikuu bi makidik map. (Añ Ndiimba Mbén 32:4, 5.) Kii ba bé ha bé peles, mut binam a bé ha bé le a numus bilem bilam bi Djob i nya i yôni. Adam a bi nimis ndik bé bilôl bilam inyu yé nyetama, ndi a bi lôôs yak bon bé libak jé li ngi yon, béba, ni nyemb. (Rôma 5:12) A sôña mbôda yé botñem i niñ i boga ni boga. Adam bo Eva ba bé bé le ba gwal man a yé peles; to wada mu ikété bon bap a bé ha bé le a gwal i nya man i. I mbus Satan Nsohop a bi tinde Adam bo Eva i ke haa ni Djob, a bi ke ni bisu i yumus bôt ba binam letee ni len ini.​—Yôhanes 8:44.

13. Kii Yéhôva a gwé ngôñ inyu bon ba Adam?

¹³ Gwéha i Djob inyu bôt ba binam i nhônba mam momasô. Tolakii Adam bo Eva ba bi ndogop, Yéhôva a gwé ngôñ le bôt ba binam ba bana maada malam ni nye. A ngwés bé le mut to wada a wo. (2 Pétrô 3:9) Jon kunda yada i mbus ndok yap, Djob a yoñ bitelbene inyu témb yibil njel liwanda ipôla nye ni bôt ba binam, i nlélém ngéda a téñbege ki ni matiñ mé ma telepsép. Lelaa Yéhôva a boñ hala?

14. (a) Inoñnaga ni Yôhanes 3:16, kii Djob a boñ inyu kobol bôt ba binam i béba ni i nyemb? (b) Imbe mbadga di nla wan ni bôt b’a loo i Mbigda nyemb Yésu?

¹⁴ Añ Yôhanes 3:16. Ngandak bôt di ga naña i Mbigda nyemb Yésu ba nyi nlôñ kaat unu ni ñem. Ndi mbadga i yé le, lelaa sesema i Yésu i nla ti mut pôla inyu niñ boga? Hônd likalô i Mbigda nyemb Yésu, Mbigda nyemb Yésu yomede, ni mapeple di ga bôñôl i bet ba nlo yokela, bi ga ti bés pôla i hôla bayéñ maliga ni toi i kôs ndimbhe i mbadga mahee i. I nya bôt i i bé lama ba nhelek ngéda ba bi bôdôl nok loñge loñge lelaa gwéha ni pék i Yéhôva i bé nene mu binoñ a bi ti. Mambe matode ma pôdôl binoñ di yé le di yigye?

15. Lelaa Yésu a bé mahéñha ni Adam mu niñ yé hana ’isi?

¹⁵ Yéhôva a bi ti ngim mut peles nu a bé lama yila nkobol. Mut peles nu a bé lama téñbe i gwés Yéhôva, ni ba bebee i ti niñ yé inyu minimlak mi bôt ba binam. (Rôma 5:17-19) Yéhôva a bi héya niñ i hégél yé i bisu bisu i ngii, a ep yo hana ’isi. (Yôhanes 1:14) Hala nyen Yésu a bi yila mut binam nu a yé peles, ndik kiki Adam a bé. Ndi maselna ni Adam, Yésu a bi tééda matiñ Yéhôva a bé bémél mut peles. Yak i si manoodana makeñi, yésu a bi boñ bé béba, to bôk, a bôk bé Mbén Djob yo ki yo.

16. Inyuki binoñ bi yé tik likébla?

¹⁶ Kiki mut peles, Yésu a bé lama kobol bôt ba binam i béba ni i nyemb ni njel niñ yé a ti inyu yap. A bé toi ntiik kii yosôna Adam a bé lama ba​—hala wee mut peles, nu a bé a tiñi i gwés Djob, a nôglak ki nye. (1 Timôtéô 2:6) Yésu a yila sesema i binoñ i i bi yibil njel niñ boga “inyu ngandak bôt”​—bôlôm, bôda, ni boñge. (Matéô 20:28) Ntiik, binoñ bi  yé hiliba hi hi yibil likôga li biyônôl bi bitééne bi Djob a gwé ibôdôl bibéé. (2 Korintô 1:19, 20) Binoñ bi nti bôt ba hémle bobasôna botñem i niñ boga.

17. Kii di nla kôs ni njel Binoñ?

¹⁷ Yéhôva a bi ti binoñ bi bi héé nye diye ngandak. (1 Petrô 1:19) Bôt ba binam ba bi lôôha bana mahee i mis mé kayéle a bé bebee i ti niñ i mpombe yé man inyu yap. (1 Yôhanes 4:9, 10) Di nla ki kal le, Yésu a bi hégha isañ wés Adam. (1 Korintô 15:45) Lôñni liboñok li, Yésu a timbhe ndik bé bés niñ; a bi témb a yible bés njel i yila bijô bi lihaa li Djob. Ñ, ni njel sesema i yésu, Yéhôva a nla ki neebe le bôt ba binam ba jôb ikété lihaa jé ibabé le a bôk matéak mé ma telepsép. Baa hala a ntihbana bé i hégda ngéda i bôt bobasôna ba tiñi ni Djob ba ga témb ba yila peles? Adna i bas bas i ga ba ipôla lihaa li bihégél bi Djob bi yé i ngii, ni bi bi yé hana ’isi. I nya i yôni, di ga yila toi bon ba Djob.​—Rôma 8:21.

18. Ngéda imbe Yéhova a ga yila “mam momasôna manjel momasôna”?

¹⁸ Ndok i Satan i nsôña bé Yéhôva i unda bôt ba binam gwéha yé, i bi sôña bé ki to bôt ba binam i ntéñbe ni Yéhôva. Ni njel binoñ, Yéhôva a ga hôla bon bé bobasôna i yila bôt ba téé sép i nya i yôni. Hégda lelaa niñ i ga ba ngéda hiki mut nu “a’ neebe Yésu kiki Man Djob, a hémlege ki nye” a ga kôs niñ boga. (Yôhanes 6:40) Nyonok ni gwéha ni pék, Yéhôva a ga hôla lihaa li bôt ba binam i yila peles, inoñnaga ni bitééne gwé bi bibôdle. Ha ngéda i, Yéhôva, Isañ wés, a ga yila “mam momasôna manjel momasôna.”​—1 Korintô 15:28.

19. (a) Mayéga inyu binoñ ma nlama tinde bés i bon kii? (Béñge nkéñég matila ni ño le “ Di ke ni bisu i yéñ i bet ba kôli.”) (b) Bimbe biniigana bipe bi mbéñge binoñ di ga ke wan?

¹⁹ Mayéga di nti inyu binoñ ma nlama tinde bés i boñ kii yosôna di nla inyu yis bôt bape lelaa ba nla ôt nseñ ni li likébla li mbuma ñañ. Bôt ba gwé ngôñ nano ni binoñ, bi bi yé njel Yéhôva a ngwélél inyu ti bôt ba binam niñ boga ni gwéha. Ndi, binoñ bi mbon yak iloo hala. I yigil i noñ ha, di ga tehe lelaa sesema i Yésu i gwé maada ni mambadga makeñi ma ma bi béda i wom Eden.