1. To hala kii libii li mbéna bôdôl ni maséé, babiina ba nlama bem le ba ga kôhna kii? (Béñge titii i bibôdle bi yigil.)

I KEL libii, ngéda mbom u mpam i bisu bi nlô wé ikété bilama gwé, bibuk bi nhañ inyu toñol maséé ba yé ba nôgda. Ngéda ba bak ba mbéñgna inyu yi too ba nla biiba, gwéha yap i bi nañ ngandak kayéle ba yegna le ba ga biiba, ni le ba ga téñbe i gwéhna. Ndi, i mbéda le mahéñha ma bôña inyu boñ le bôt iba ba adba, ba bot ndap lihaa i mondo. Bañga i Djob i nti maéba malam inyu bôt bobasôna ba mpohol i biiba, inyule Nheg libii a ngwés le babiina ba too, ba kon ki maséé ikété ndap yap libii. (Bingéngén 18:22) Ndi Bitilna bi nsôô bé bés le bikwéha bi bôt bi bi mbiiba, bi ga “nok njiiha ikété minsôn.” (1 Korintô 7:28) Bimbe biliya di nla boñ inyu hôyôs njiiha i? Kii i nla boñ le libii li bikristen li too?

2. Mimbe mintén mi gwéha babiina ba nlama undna?

² Bibel i nyighe nseñ u gwéha. Gwéha ipôla mawanda (ni hop Grikia, philia) i mbéda ikété libii. Gwéha ipôla munlôm ni muda (érôs) i nlona maséé, ni mane. Gwéha ipôla bôt ba  lihaa (storge) i yé nseñ ngandak i ngéda bon ba ngwéé. Ndi, gwéha i niñne i ngii matiñ (agapé) yon i mboñ le libii li too. Ñôma Paul a bé pôdôl gwéha i, i ngéda a tila le: “Hi wada nan, a gwés nwaa wé wengoñle nyemede; ndi yak nwaa a ti nlôm njôôñ lipém.”​—Efésô 5:33, MN.

3. Umbe ntén gwéha babiina ba nlama bana?

³ Paul a bi tila le: “A balôm, gwéha baa banan kiki yak Kristô a gwés ntôñ, a sem ki nyemede inyu yé.” (Efésô 5:25) Inyu kôna ndémbél i Yésu, banigil bé ba nlama gwéhna kiki a bi gwés bo. (Añ Yôhanes 13:34, 35; 15:12, 13.) Gwéha ipôla babiina ba ba yé bikristen i nlama ba ngui, kayéle hiki wada wap a ba bebee i wo inyu sobiina wé. Hala a nla ba jam li nsôk mut a gwé ngôñ i boñ, téntén ngéda libii li gwé soso mindañ. Ndi gwéha agapé “i mil matjél inyu mam momasôna, i nhémle ki mam momasôna, i mbôdôl mam momasôna ñem, i nhônba ki mam momasôna.” Ñ, “gwéha i malba bé.” (1 Korintô 13:7, 8) Ibale babiina ba ba nkon Djob woñi ba nhoñol mbônga ba bi ti, i gwés ni téñbe ni sobiina wap, hala a ga hôla bo i boñ biliya ntôñ inyu noñ matiñ ma ngui ma Yéhôva, kayéle ba la sañgal to umbe ndañ u ngwéé ikété libii.

4, 5. (a) Kiki munlôm nyen a yé ño u lihaa, nson wé u yé le kii? (b) Lelaa muda a nlama tehe libak le nlôm a yé ño u lihaa? (c) Mambe mahéñha munlôm wada bo nwaa ba bé lama boñ?

⁴ Inyu toñol nson u hiki sobiina, Paul a bi tila le: “A bôda, suhlana bébomede isi balôm banan, wengoñle ni yé isi Nwet, inyule nlôm nyen a yé ño nwaa, kiki yak Kristô a yé ño ntôñ.” (Efésô 5:22, 23) Bitelbene bini bi nkobla bé le munlôm a gwé mahee iloo muda. I pot maliga, hala a nhôla muda i yônôs nson Djob a bééna i mahoñol inyu yé ngéda a bi kal le: “I ta bé loñge le mut a ba nyetama; m’a hégél nye nhôla nu bona nye ba nkola.” (Bibôdle 2:18) Ndik kiki “ño ntôñ” le Kristô a ñunda gwéha, hala nyen yak munlôm nu a yé kristen, a nlama yoñ ño ikété lihaa jé ni gwéha. Ngéda a mboñ hala, nwaa wé a nôgda le a gwé lisolbene. A nkon ki maséé i ti nye lipém, i nit nye, ni i suhus nyemede isi yé.

⁵ Inyu unda le libii li mbat le mut a boñ mahéñha, mankéé wada le Kati ^[1] a nkal le: “I ngéda me bé ngi biiba, men me bé kit kii me nyéñ boñ, me boñok mam mem metama. Ndi libii li bi héñha me, inyule me bi nigil i bôdôl nlô wem ñem. Hala a ta bé jam li ntomb hiki ngéda. Ndi kiki di mboñ mam ntôñ inyu noñ matiñ ma Yéhôva, hala a nkônde hôla bés i bana maada ma bas bas.” Nlô wé le Fred a nkal le: “I yoñ makidik i yé i bak jam li nlédél me. Jon, i yoñ makidik inyu bôt iba i bi kônde lédél me. Ndi ngéda me mbat Yéhôva mahôla ikété masoohe, me yoñok ki ngéda inyu tibil emble mahoñol ma nwaa wem, hala a ntômbôs mam mem hiki kel. Me nôgda le di yé yaga bañga bañga mawanda!”

6. Lelaa gwéha i ‘ñat mam momasôna loñge’ ngéda mindañ mi ngwéé ikété libii?

⁶ Libii li li umi siñ siñ, li yé libii li li ñat bôt iba, ba ba neebe bibomb bi hi wada wap. Ba ‘nwéhlaga, ba nihbege ki bibomb gwap.’ Ibabé nkaa, boba ba ga boñ mahôha. Ngéda hala a mbôña, ba nla niglene mu mahôha map, kayéle ba ba bôt ba nwéhél, ba nwas ki le gwéha i éga bo, inyule i ‘ñat mam momasôna loñge i nya i yôni.’ (Kôlôsé 3:13, 14) Jam lipe li yé le, ‘gwéha i nwéha ngut, i gwé ki loñgeñem; . . . i ñéñél bé ki to mut  numpe béba.’ (1 Korintô 13:4, 5) Ba nlama pala mélés ngimanôgla yap. Jon bikristen bi bi yé mbiibaga bi nlama noode sañgal hiki ndañ ipôla yap ilole kel i nye. (Efésô 4:26, 27) I pahal ni maliga momasôna le: “Nwéhél me, hala kii me mboñ we béba,” i mbat suhulnyu ni makénd. Ndi hala a yé nseñ ngandak inyu sañgal mindañ, ni inyu boñ le babiina ba kôôge bebee wada ni nuu.

7, 8. (a) Mambe maéba Bibel i nti inyu jam li malal ikété libii? (b) Inyuki babiina ba nlama bop basobiina bap?

⁷ Bibel i nti maéba malam inyu hôla babiina i bana litehge lilam inyu ‘jam hiki sobiina a nsômbôl yak nuu numpe,’ hala wee malal. (Añ 1 Korintô 7:3-5.) I yé nseñ le hiki wada a béñge ikété gwéha lelaa sobiina wé a nôgda, ni kii i nkon nye ngôñ. Ibale munlôm a mbop bé nwaa, i nla ba muda ndutu i nok line li malal. Bibel i nkal balôm le ba tééda baa bap “lôñni yi.” (1 Pétrô 3:7) U nlama bé nyégsa, to énél sobiina woñ i malal, ndi ngôñ i nlama lo yotama. Munlôm a nla pala nôgda line li malal iloo muda, ndi i mbéda le ba pohol loñge ngéda inyu boñ le boba ba kon maséé mu maada map.

⁸ To hala kii Bibel i nti bé mambén to bikila inyu mintuk mi gwéha babiina ba mbéna tuk ilole ba nlal, i ntoñol le ba nlama unda le ba ntôñgôl basobiina bap. (Hiémbi hi Salômô 1:2; 2:6) Babiina ba ba yé bikristen ba nlama bop basobiina bap.

9. Inyuki i béñge mut numpe, nu a ta bé sobiina woñ ni mis ma ndéñg, i yé béba?

⁹ Ibale u gwé gwéha keñi inyu Djob ni inyu mut woñ libôk, u ga nwas bé le mut nye ki nye, to yom yo ki yo, i bagal we ni sobiina woñ. Ngim mabii i bi bana mindañ, tole i bi ôbi nga tjagda inyule sobiina wada a bééna lem i béñge bititii bi malal. Babiina ba nlama boñ biliya bi ngui le ñem wap u tinde bañ bo i béñge nya mam i, tole i béñge mut numpe i mbégdé ni mis ma ndéñg. Yak i boñ wengoñle u ntonda mut numpe nu a ta bé sobiina woñ, hala a ta bé i unda gwéha. Ibale di nhôya bé le Djob a nyi maboñog més ni mahoñol més momasôna, hala a ga hôlôs ngôñ yés i gwés nye ni i téñbe ni sobiina wés.​—Añ Matéô 5:27, 28; Lôk Héber 4:13.

10, 11. (a) Kii i nyis bés le maboha ma yé jam li ntôl i len ini? (b) Kii Bibel i nkal inyu i bagla ni sobiina wés? (c) Kii i ga hôla babiina le ba pala bañ bagla ni basobiina bap?

¹⁰ Ngéda mindañ mi nai ikété libii, hala a nla tinde sobiina wada tole babiina boba i hoñol i bagla, tole i bos. I ngim biloñ, ikété jôm mabii, iloo matan ma mal ni maboha. Mabii ma mbéna bé ñôbi hala ikété likoda li bikristen. Ndi yak ikété litén li Djob, mindañ ikété mabii mi mbet ndigi, bet ni bet, kayéle hala a ta ha bé jam di nla yan.

¹¹ Bibel i nti mana maéba: “Nwaa a bagla bañ ni nlô wé. Ndi i ba ki le a bagla ni nye, wee a yén nso, to le a sañgla ni nlôm; ni le, nlôm a héa bañ nwaa wé.” (1 Korintô 7:10, 11) Makidik i bagla ni sobiina wés ma nlama bé yôña kiki isii jam. To hala kiki i bagla ni sobiina wés i nla nene wengoñle i nla hôyôs mindañ ikété libii, ndi libim li ngéda, i nlona mandutu mape. Yésu a bi tiimba toñol le Djob a bi kal le munlôm a nlama yék isañ bo nyañ inyu téñbe ni nwaa. I mbus ha, a kal ki le: “Jam Nyambe a ñat, mut a bagal bañ jo.” (Matéô 19:3-6; Bibôdle  2:24) Hala a nkobla ki le to nwaa, to nlôm, ba nlama bé ‘bagal jam Djob a ñat.’ I mis ma Yéhôva, libii li nlama nom niñ yosôna. (1 Korintô 7:39) I bigda le bés bobasôna di ga timbhe i bisu bi Djob inyu maboñog més, i nlama tinde babiina i boñ biliya bi ngui inyu pala sañgal mindañ nwap, kayéle ndañ to wada u yila bañ soso ndañ.

12. Kii i nla tinde babiina i hoñol i bagla ni basobiina bap?

¹² Ngéda babiina ba nkéi bot het ba nla bé pam, yak hala a nla lona bo mindañ ikété libii. Ngéda sobiina wada a emlak le ngim gwom bi ga lona nye maséé ikété libii, ndi bieem bi, bi yon bé, a nla nôgda wengoñle ba nlôg nye, a nimis maséé mé, a yila yak mut a ntééda hiun. Ngéda bilem ni binéñél bi babiina bi yé maselna, hala a nla lona mindañ. Mindañ mi nla ki lôl i ligwéélak li moni, i maada map ni bakil, tole i yi lelaa ba nlama néñés man. Ndi kiki bikristen bi nwas le Djob a éga bo, jon jôga likeñi li li yé mbiibaga ikété yap, li nléba manjel ma kôli inyu sañgal nya mindañ i.

13. Mambe manjom ma nla ti kristen kunde i bagla?

¹³ Mangéda mape, ngim manjom i nla ti babiina kunde i bagla. Mam kiki bo i tjél tééda lihaa, ngandak ndôm, ni i sôña le sobiina a bégés Yéhôva, ma yé mam ma tôbôtôbô ma ma bi tinde bape i bagla ni basobiina bap. Ngéda mindañ mi nai ipôla babiina ba ba yé bikristen, ba nlama bat mimañ mahôla. Mini minhôôlak mi lôk kéé mi nla nhôla babiina i noñ maéba ma yé ikété Bañga i Djob. Inyu sañgal mindañ ikété libii, di nlama soohe Yéhôva le a ti bés mbuu wé, a hôla ki bés i noñ matiñ ma Djob ni i bana litam li mbuu.​—Galatia 5:22, 23. ^[2]

14. Kii Bibel i nkal inyu bikristen bi bi yé mbiibaga ni bôt ba ngwélél bé Yéhôva?

¹⁴ Ngim mangéda, kristen i nla bana sobiina nu a ta bé ngwélél Yéhôva. Yak ha ngéda i, Bibel i nti bo manjom malam inyu tinde bo i yén ntôñ. (Añ 1 Korintô 7:12-14.) Too a nyi hala, too a nyi bé, sobiina nu a ta bé kristen a yé ‘mpubhaga’ inyule a yé mbiibaga ni kristen. Yak hiki man ba ga bana a yé ‘mpubhaga,’ Djob a ntééda ki nye. Jon Paul a mbat mana mambadga le: “A muda, u nyi laa too w’a tohol nlô woñ? To we, a munlôm, u nyi laa too w’a tohol nwaa woñ?” (1 Korintô 7:16) Bebee le makoda ma Mbôgi Yéhôva momasôna ma gwé mabii het sobiina nu a yé kristen a bi ôt nuu numpe i maliga.

15, 16. (a) Mambe maéba Bibel i nti bikristen bi bôda, bi balôm ba ta bé bikristen? (b) Bimbe bitelbene kristen i nla yoñ “ibale nu a ntop bé hémle a mbagla”?

¹⁵ Ñôma Pétrô a nti bikristen bi bôda maéba le ba suhus bomede isi balôm bap, inyu boñ ‘le to ibale bahogi ba nôgôl bé bañga i Nyambe, wee bihiumul bi baa bap bi yoña bo ibabé bañga i Nyambe, lakii ba ntehe bihiumul binan bi gwé bé nsohi ni njôôñ lipém.’ Ni njel maboñog ma ñunda ‘mbuu u lima ni u nwee, ma ma yé ndamba keñi i mis ma Nyambe,’ muda libii a nla boñ ngandak inyu ôt nlô wé i maliga, iloole a nai nye ni ngandak likalô inyu toñle nye hémle yé.​—1 Pétrô 3:1-4.

¹⁶ Ndi kii i nla bôña ibale sobiina nu a ta bé kristen nyen a mpohol i bagla? Bibel i nkal le: “Ibale nu a ntop bé hémle a mbagla, wee a bagla. Mantata wés nu munlôm to nu muda, a ta bé nkol, ibale mam ma nke hala. Ngo Nyambe a bi sébél bés inyu nsañ.” (1 Korintô 7:15) Ndi hala a nkobla bé le Bitilna bi nti i kristen i kunde i biiba ni mut numpe.  Hala a nkobla ndik le kristen i gwé bé le i nyégsa nwet a ta bé kristen i yén ni nye. I bagla i nla yaga lona hogbe. Kristen i nla ki bana botñem le sobiina wé nu a bi yék nye, a nla témb a loo ni mahoñol le ba sal ntôñ inyu sôñ libii jap. I mbus, a nla yak yoñ makidik i yila kristen.

17. Mambe mam ma nlama ba mam ma bisu inyu babiina ba ba yé bikristen?

¹⁷ Kiki di yé sum sum ikété “dilo di nsôk,” jon di ntehe le ‘ngéda i yé nledek kiyaga.’ (2 Timôtéô 3:1-5) Ndi ibale di nyén péé i pes mbuu, hala a ga hôla bés i jôs maboñog mabe ba nkoñ isi. Paul a bi tila le: “Ngéda i yii i yé hubga, le ndi to bôt ba gwé yaga baa, ba ba ndigi wengoñle ba gwé bé; . . . ni ba ba mbôñôl mam ma nkoñ isi, wengoñle ba mbôñôl yaga bé mo.” (1 Korintô 7:29-31) Paul a bé kal bé babiina le ba yôi mbegee yap ikété ndap libii. Ndi kiki ngéda i yii ha bé ngandak, ba nlama bii mam ma mbuu kiki mam ma bisu mu niñ yap.​—Matéô 6:33.

18. Inyuki di nla kal le libii li kristen li nla too, li bana ki maséé?

¹⁸ Di niñil i mangéda ma yé nyonok ni manoodana, yak ngandak mabii i ñôbi homa nyensôna. Ndi to hala, di nla boñ le libii jés li too, li bana ki maséé. I pot maliga, babiina ba ba yé bikristen, ba ntéñbe lôñni litén li Yéhôva, ba noñ maéba ma Bibel, ba neebege ki le Yéhôva a éga bo ni njel mbuu wé mpubi kayéle ba pam i boñ le i “jam Nyambe a ñat, mut a bagal bañ jo.”​—Markô 10:9.