1-2. (a) Mambe mabéhna Yésu a bi ti banigil bé? (b) Inyuki banigil ba bi tjôô Yésu? (Béñge yak bititii.)

 “MBUU u nyamnda ni ngôñ, ndi minsôn mi mbomb.” a (Matéô 26:41b) I ngéda Yésu a pot bibuk bini, a bé gwés unda le a nyi le di yé bikwéha bi bôt. Ndi bibuk gwé bi nhôñlaha ki bés le: Di hoñol bañ le di ga boñ ndik loñge ni loñge hiki ngéda. Nlélém u, ndék ngéda ilole Yésu a mpot bibañga bini, banigil ba bi kal nye, ba bak nkwoog nkaa le, ba yé mbén i tjôô nye. (Matéô 26:35) Mahoñol malam mon ma bé tinde bo i pot hala. Ndi ba bé hégda bé le ba ga pala tjôô nye i ngéda mam ma ga let. Jon Yésu a béhe bo le: “Yéna péé ibabé waa, ni waa bañ to soohe inyu boñ le ni kwo bañ ikété manoodana.”​—Matéô 26:41a.

² Ngoo le banigil ba bi yén bé péé. I ngéda ba bi gwel Yésu, baa ba bi téñbe ni nye tole ba bi ke ngwéé? Kiki ba bi yoñ bé yihe, banigil ba bi boñ yaga i yom ba bi kal le b’a boñ bé kekikel, ba bi tjôô Yésu.​—Matéô 26:56.

3. (a) Ibale di ngwés téñbe ni Yéhôva, inyuki di nlama yoñ yihe ni lem i ba nkwoog nkaa le d’a boñ ndik loñge ni loñge hiki ngéda? (b) Kii di ga tehe munu yigil ini?

³ Di yoñ yihe i hoñol le d’a boñ ndik loñge ni loñge hiki ngéda. I yé maliga le makidik més ma yé le, yom yo ki yo i kena bañ bés haa ni Yéhôva. Ndi di yé bikwéha bi bôt, jon di nla kwo manoodana. (Rôma 5:12; 7:​21-23)  Ibale di nyoñ bé yihe, di nla bana ngôñ i boñ jam li li yé béba. Inyu téñbe ni Yéhôva lôñni Man wé, di nlama noñ maéba ma Yésu mana le di yén péé, inyu boñ le di kwo bañ i béba. I yigil ini i ga hôla bés i boñ hala. Di pôdôl ndugi ngim mam i het di nlama yén péé. I mbus, di ga tehe lelaa di nla yén péé inyu boñ le di kwo bañ manoodana. Sôk i nsôk, di ga tehe lelaa di nla ke ni bisu i yén péé.

U HÔIGA BAÑ BIBOMB GWOÑ

4-5. Inyuki di nlama yoñ yihe yak ni disii di bibéba?

⁴ Bibéba bihogi bi nlôôha bé ba bikeñi kiki bini bipe, ndi yak gwo bi nla ôbôs maada més ni Yéhôva. Ñ, bi nla kena bés ndék ni ndék i kwo bibéba bikeñi.

⁵ Bésbobasôna di mboma manoodana. Ndi hiki wada wés a gwé ngim manoodana i tôbôtôbô i i ntômbôô bé nye i yémbél, bebek i nla ba i bana maboñok ma nyega, i bana mahoñol ma nkoñ ’isi, tole i jôs ngim béba ikeñi. Kiki hihéga, mut a nla jôs ngôñ i bana malal ma nyega. Ki le numpe a njôs maboñok ma nyega kiki bo lem i bôble gwom bi mbôô, tole lem i béñge bititii bi malal. I nla pam le numpe a nkon bôt ba binam woñi, a mpala unup, a gwé mahoñol ma ngôk, tole jam lipe ki. Kiki Yakôbô a nkal: “Hiki mut a nkôhna manoodana i ngéda minheña nwé nyemede mi ñôt nye, mi lop ki nye.”​—Yakôbô 1:14.

6. Kii di nlama neebe?

⁶ Baa u nyi i mam ma nlôôha bane we ngok baagene? Hala a yé béba ngandak i ngéda di nlôk bésbomede le di gwé bé bibomb, tole i ngéda di nhoñol le di ta bé le di kwo i béba. (1 Yôhanes 1:8) Di bigda le Paul a bi kal le yak i bet ba “yé minhôôlak i pes mbuu” ba nla kwo ikété manoodana, ibale ba nyoñ bé yihe. (Galatia 6:1) Di nlama ba maliga ni bésbomede, di neebege le di gwé ngim makas ma niñ yés i het di mbomb.​—2 Korintô 13:5.

7. Di nlama yoñ yihe ngandak ni kii? Ti hihéga.

⁷ I ngéda di nyimbe i mam ma nla pala kwés bés i béba, kii di nlama boñ? Di boñ biliya bi ngui inyu kolba manoodana ma. I ngéda kôba, i homa baoo ba bé le ba jôp inyu yoñ tison, a bé manwemel. Jon ngandak bôt i bé tat  manwemel ma tison. Nlélém ni bés, di nlama yoñ yihe ngandak ni makas ma niñ yés i het di nyi le di nlôôha bomb, manwemel més ma.​—1 Korintô 9:27.

LELAA DI NLA TAT BÉSBOMEDE

8-9. Lelaa mañge wanda Bingéngén pes 7 a mpôdôl a bé le a keñgle béba ikeñi? (Bingéngén 7:​8, 9, 13, 14, 21)

⁸ Lelaa di nla tat bésbomede le di kwo bañ manoodana? Kii ñañ u mañge wanda Bingéngén pes 7 a mpôdôl, u niiga bés mu jam li? A bi kwo malal ma nyega lôñni muda libambe. Nlôñ 22 u nkal le i mañge nu a bi kahal noñ nye “kunda yada.” Ndi kiki minlôñ mi bisu mi ñunda, a bi boñ ngim mam i i bi kena nye ndék ni ndék i béba.

⁹ Kii i mañge wanda nunu a bi boñ, i i bi kena nye i béba? Pog, i kôkôa i, a “bi tagbe likanda li nloñ bebee ni homa [i muda nyega] nu a nyééne.” I mbus, a yoñ ki njel i nke i ndap yé. (Añ Bingéngén 7:​8, 9.) I ngéda a bi tehe i muda nu, a bi ke bé ngwéé. Maselna ni hala, a bi neebe le i muda nu a sos nye nyo, a emble ki bipopoda gwé inyu bisesema bi nsañ a bi ti, bebek a bé kal hala inyu unda hiloga hini le a yé loñge. (Añ Bingéngén 7:​13, 14, 21.) Ibale i mañge wanda nunu a keñgle i mam ma momasôna, ki a bi unda le a ntat nyemede le a kwo bañ manoodana, ñ le a ngwés yén haa ni manoodana ma ma nla boñ le a kwoo i béba.

10. I len ini, lelaa mut a nla boñ nlélém hihôha kiki mañge wanda nunu?

¹⁰ Ñañ u Salômô unu u nhôla bés i yi i jam li nla pémél to numbe ngwélél Yéhôva. A nla kwo i béba ikeñi, i mbus a hoñol le hala a mbôña “kunda yada.” Tole a nla kal le: “Li mpuhe ndik me hala.” Ndi ibale a nyoñ ngéda i tibil ôt pék, a ga léba le a mboñ ngim mam ipe i i nkena nye i béba ikeñi. Mu mam ma di nla sima bilôñ bibe, mintuk mimbe, i ke i bahoma ba ba ta bé balam tole i bisite bi internet bibe. Bebek a bi waa soohe, a waa soñgol Bibel, a waa ke makoda ni téé likalô. Kiki mañge wanda di ntehe i kaat Bingéngén, béba ikeñi a mboñ i nlo ndik bé hala kunda yada.

11. Kii di nlama keñgle inyu boñ le di kwo bañ i béba?

¹¹ Bimbe biniigana di ñôt mu? Di nlama ndik bé keñgle béba yomede, ndi i mam momasôna ma nkena i béba? Salômô a bi tibil unda hala mu ñañ u mañge wanda ni muda libambe. Mu kiki a bé pôdôl i muda nu, a kal le: “U kil bañ to mu dinjela tjé.” (Bingéngén 7:25) A kal ki le: “Kee haa ni nye; u kôôge bañ bebee ni nwemel u ndap yé.” (Bingéngén 5:​3, 8) Ñ, di ntat bésbomede le di kwo bañ i béba, i ngeñ di nke haa ni mam momasôna ma ma nla kena bés i béba. b Ikété i mam ma, di nla sima ma ma ta bé mbén inyu bikristen, ndi ki le, ma nla kena bés ndék ni ndék i béba.​—Matéô 5:​29, 30.

12. Mambe makidik Hiôb a bi yoñ, ni lelaa ma bi hôla nye i keñgle manoodana? (Hiôb 31:1)

¹² Inyu keñgle mam ma nla kena bés ndék ni ndék i béba, i mbéda le di yoñ makidik ma ngui. I jam li jon Hiôb a bi boñ. A bi “boñ malômbla ni mis  [mé]” le a ga béñge bé bôda bape ni mahoñol mabe. (Añ Hiôb 31:1.) Biliya a bé boñ inyu non makidik mé ma, bi bi hôla nye i ke haa ni ndéñg. Yak bés di nla yoñ makidik i keñgle mam momasôna ma nla boñ le di kwo ikété manoodana.

13. Inyuki di nlama yoñ yihe ni mahoñol més? (Béñge yak bititii.)

¹³ Di nlama yak tat mahoñol més. (Manyodi 20:17) Bôt bahogi ba nhoñol le béba i ta bé i hégda bésbomede di mboñ béba, ntel ngéda wonsôna di mboñok bé yo. Ndi mahoñol ma ma téé bé. I mut a nwaa bé hoñol jam libe, a nlôñôs ndik jo. I ngeñ a mboñ hala, a mbii hiandi i bisu gwé, hi nyemede a ga yéñ ki keñgle. Maliga ma yé le, to kii i leñek mahoñol mabe ma ga lo bés i ño ngim mangéda. Ha ngéda i, di nlama héya mo bihôô bihôô, di héñha mo ni mahoñol malam. I ngéda di mboñ hala, di njôs mahoñol mabe ma le, ma yila bañ minheña mi ngui mi mi ntinde bés ndék ni ndék i boñ béba ikeñi.​—Filipi 4:8; Kôlôsé 3:2; Yakôbô 1:​13-15.

14. Kii ipe di nla boñ inyu keñgle manoodana?

¹⁴ Kii ipe di nla boñ inyu boñ le di kwo bañ manoodana? Di nlama ba nkwoog nkaa le i nôgôl mambén ma Yéhôva i nlona bés bisai. Ngim mangéda i ga bane bés ndutu i boñ le mahoñol més ni i mam ma nkon bés ngôñ ma kiha ni sômbôl i Yéhôva, ndi i ngéda di mboñ biliya bi, di mbana ñem nwee.

15. Lelaa i jo inyu bana mahoñol malam i ga hôla bés i keñgle manoodana?

¹⁵ Di nlama jo inyu bana mahoñol malam. Ibale di nigil i ‘oo béba, ni i gwés loñge,’ di ga lédés makidik més i boñ loñge, di keñgle ki mam ma ma nla kena bés ndék ni ndék i boñ béba. (Amôs 5:15) Mahoñol malam ma ga lédés makidik més i yémbél béba ibale manoodana ma mpuhe bés.

16. Lelaa minson mi mbuu mi nla hôla bés i yén péé? (Béñge yak bititii.)

 ¹⁶ Kii di nla boñ inyu pam i bana mahoñol malam? Di nlama pagap ni minson mi mbuu. Di nla bé pala kwo ikété béba i ngéda di yé makoda tole likalô. Maselna ni hala, di nlédés ngôñ yés i lémél Yéhôva. (Matéô 28:​19, 20; Lôk Héber 10:​24, 25) I ngéda di ñañ Bibel, di niglak yo, di ôdôk ki pék mu mam di ñañ, di nkônde gwés loñge, di oo béba. (Yôsua 1:8; Tjémbi 1:​2, 3; 119:​97, 101) Bigda le Yésu a bi kal banigil bé le: “Ni waa bañ to soohe inyu boñ le ni kwo bañ ikété manoodana.” (Matéô 26:41) I ngeñ di nyoñ ngéda i soohe Tata wés nungingii, di nti nye pôla i hôla bés, hala a nkônde ki ti bés ngôñ i lémél nye.​—Yakôbô 4:8.

KEE NI BISU I YOÑ YIHE

17. Imbe bomb i bé tééñga Pétrô?

¹⁷ Di nla yémbél ngim bibomb di gwé, ngélé yada inyu ngélé yosôna. Ndi bibomb bipe bi ga ke ni bisu i tééñga bés. Di yoñ hihéga hi ñôma Pétrô. A bi lôôha kon bôt ba binam woñi, kayéle a tañba Yésu letee ni ngélé aa. (Matéô 26:​69-75) I bé nene wee Pétrô a nyémbél i woñi u, i ngéda a bi bok mbôgi ni makénd i bisu bi ntôñ bakéés. (Minson mi baôma 5:​27-29) Ndi ndék nwii i mbus ngéda, a bi waa je ni bikristen bi bi bé bé bon ba Lôk Yuda, inyule a bé “kon bôt ba yé nkweebaga woñi.” (Galatia 2:​11, 12) Pétrô a bi tiimba kwo mu bomb yé. Bebek a bi nuhlak bé a yémbél yo.

18. Kii i nla pémél bés inyu ngim bibomb di gwé?

¹⁸ Yak bés di nla boma nlélém ndutu. Lelaa? Di nla hoñol le di nyémbél ngim bomb; ndi i mbus ngéda i tiimba puhul. Kiki hihéga, mankéé wada a nkal le: “Me bi waa béñge bititii bi malal 10 nwii, me hoñol le me nyémbél i lem i. Ndi i lem ibe i i bé ikété yem kiki mbondo njéé i i sôli, i bemek loñge ngéda inyu gwel nuga.” Jam lilam li yé le, mankéé a bi tomb bé. A bi nôgda le a bé lama jôs i lem ibe i hiki kel, bebek a ga  boñ hala dilo di niñ yé tjodisôna di di ngi yii nye munu nkoñ ’isi unu. Ni mahôla ma nwaa ni ma mimañ mi likoda, a bi yoñ makidik ma ngui i jôs i lem ibe i.

19. Kii di nla boñ ibale ngim bomb i nai bés i yémbél?

¹⁹ Kii di nla boñ inyu boñ le ngim bomb di yé ngi yémbél i tinde bañ bés i boñ béba? Di nlama nôgôl maéba Yésu a bi ti inyu manoodana i ngéda a kal le: “Yéna péé.” Yak i ngéda u nhoñol le u gwé ngui, kee ni bisu i keñgle mam ma nla kena we i manoodana. (1 Korintô 10:12) U waa bañ gwélél makeñge ma ma nhôla we letee ipam len ini. Bingéngén 28:14 a nkal le: “I mut a nyoñ yihe ngéda yosôna a yé kimasoda.”​—2 Pétrô 3:14.

BISAI DI NKÔS I NGÉDA DI YOÑ YIHE LE DI KWO BAÑ IKÉTÉ MANOODANA

20-21. (a) Bimbe bisai di ga bana ibale di nke ni bisu i yoñ yihe ni manoodana? (b) Ibale di mboñ i gwés biliya, kii Yéhôva a ga bôñôl bés? (2 Korintô 4:7)

²⁰ Di nla ba nkwoog nkaa le, i yoñ yihe le di kwo bañ ikété manoodana i yé nseñ hiki ngéda. To ibale di nla nok “ndék mane i béba,” i niñ inoñnaga ni matiñ ma Yéhôva i nlona bés bañga maséé. (Lôk Héber 11:25; Tjémbi 19:8) Mam ma yé hala inyule di bi héga inyu niñ inoñnaga ni sômbôl i Nyambe. (Bibôdle 1:27) Jon i ngéda di niñ hala, di gwé kiññem i mpôp, di gwé ki botñem i niñ i boga ni boga.​—1 Timôtéô 6:12; 2 Timôtéô 1:3; Yuda 20, 21.

²¹ Ntiik, “minsôn mi mbomb.” Ndi hala a nkobla bé le di gwé bé njel yo ki yo inyu jôs bibomb gwés. Yéhôva a yé bebee i ti bés ngui i mbéda bés. (Añ 2 Korintô 4:7.) I ngui Djob a nti bés i yé i i nloo i mut binam. Ndi i mbéda ndugi le di gwélél ngui yés, hala wee di boñ biliya bi ngui inyu jôs manoodana. Ibale di mboñ hala, di nla ba nkwoog nkaa le Yéhôva a ga timbhe masoohe més, a ti ki bés ngui i mbéda bés i loñge ngéda. (1 Korintô 10:13) Ñ, ni mahôla ma Yéhôva, di nla pam i yén péé, le di kwo bañ ikété manoodana.