1. Imbe bôdôl i ngui Marta a bééna inyu manyañ? (Béñge titii i bibôdle.)

LIWANDA li ñem nyuu, ni nnigil Yésu le Marta, a kôs ndutu ikeñi. Manyañ Lasarô, a bi wo. Baa ngim jam i bé le i hôgbaha nye mu ndutu i? Ñ. Yésu a ti nye botñem i ngui le: “Manyuñ a’ tuge.” Bibuk bi, bi bé bé le bi mélés njôghe yé; ndi Marta a bi kémhe Yésu. A kal nye le: “Me nyi le a’ tuge bitugne kel i nsôk.” (Yôhanes 11:20-24) A bé nkwoog nkaa le hala a bé lama bôña i dilo di nsôk. Mbus Yésu a boñ hélha jam. A témbna Lasarô i niñ i kel i.

2. Inyuki u nlama bana nlélém botñem i ngui kiki Marta?

² Di gwé bé jam jo ki jo, li li nyis bés le Yésu tole Isañ b’a bôñôl bés i nya manyaga i, i len ini. Kiki Marta, baa yak we u gwé botñem i ngui le bôt u ngwés b’a lo bitugne dilo di nlo? I nla ba le u bi nimis sobiina woñ, nyuñ, isoñ, sôgôl woñ tole mbômbô yoñ. I nla ki ba le man woñ nyen a bi wo. U nyamnda ni ngôñ i sambla mut woñ nu u gwéhék, i kwel ni i nol ni nye. Masoda le, kiki Marta, u gwé njom ilam i kal le: ‘Me nyi le nu gwéha yem a’ lo bitugne.’ To  hala, i ga ba loñge le hiki kristen i ôt pék inyu yi inyuki i yé nkwoog nkaa ni i botñem i.

3, 4. Lelaa hémle i Marta inyu bitugne i bi kônde lédhana ni mam Yésu a tip boñ?

³ I nla ba le kii a bé yén bebee ni Yérusalem, Marta a bi tehe bé ngéda Yésu a bi tugul man yik muda bebee ni Nain, i Galiléa. Ndi, a bi lama nok jam li. A bi lama ki nok lelaa Yésu a lona ngond Yairô i bitugne. Bôt ba bé ha ndap i yokela, ba bi yi le ‘ngond yé i nwo.’ To hala, Yésu a yoñ woo u nwok higonda hi, a kal le: “A ngonda, telep!” Ni nye a telep, bitéé bilôñi. (Lukas 7:11-17; 8:41, 42, 49-55) Marta bo manyañ Maria, ba bé yi le Yésu a bé la mbuubaha bakokon. Inyu hala nyen, ba bi kal Yésu le ibale a ba ha, ki Lasarô a bi wo bé. Ndi nano nu liwanda jé li ñem nyuu li bé nwok, kii i bé lama tagbe i dilo di nlo? Yimbe le Marta a bi kal inyu Lasarô le a’ tuge i dilo di nlo, i “kel i nsôk.” Inyuki a bééna botñem i ngui i? Ni inyuki yak we u nla ba nkwoog nkaa le bitugne bi ga ba i dilo di nlo, kayéle yak bôt boñ u gwéhék ba ga lo bitugne?

⁴ Di gwé manjom malam i bana botñem i. Mu kii di ga wan mo ndék, u nla léba mam ikété Bañga i Djob ma ma mbéna bé lo we boña ngéda u nhoñol bitugne bi bôt boñ u gwéhék.

5. Kii i bi tinde Marta i ba nkwoog nkaa le Lasarô a’ lo bitugne?

⁵ Yimbe le Marta a bi kal bé le: ‘Me mbot ñem le mankéé a’ tuge.’ Ndi a kal le: “Me nyi le a’ tuge.” Bebek le Marta a bé ki nkwoog nkaa inyule a bi nok bihélha bi mam, bi bi bi bôña ilole Yésu a mbôdôl nson wé hana isi. A bi lama nigil mam ma ngéda a bé mañge, ni ngéda a bé ke i ndap bibégés. Miñañ mi Bibel maa, mi nla lo we mahoñol.

6. Limbe jam li hélha Elia a bi boñ, ni lelaa hala a bi tihba Marta?

⁶ Bitugne bi bisu bi bi bôña ngéda Djob a bi ti mpôdôl wé Elia ngui i boñ manyaga. Nyoo i Sarépta, ngim tison i i yé ngwañ lom, hiyeyeba hi yik muda hiada, hi bi leege mpôdôl loñge. Ni njel manyaga, Djob a bi boñ le flawa yé ni môô mé bi mal bañ, kayéle nye ni lok yé ba pei njal. (1 Bikiñe 17:8-16) Mbus, lok yé i bi kwo kon, i wo ki. Elia a lôl nye mahôla. Mu kii a bé sambla mim, Elia a soohe le: “A Yéhôva Nyambe wem, me nsoohe we, neebe le niñ i man nunu i témb.” Hala a bôña ki! Nyambe a nôgôl Elia, ni man munlôm a témb i niñ. Hala a bé bitugne bi bisu le Bibel i mpôdôl. (Añ 1 Bikiñe 17:17-24.) Marta a bi lama ôt biniigana mu jam li hélha li.

7, 8. (a) Toñol jam Elisa a bi boñ inyu hôgbaha ndutu i muda wada. (b) Kii manyaga ma Elisa ma ñunda inyu Yéhôva?

⁷ Bitugne bi yônôs biba Bibel i mpôdôl, bi bi bôña ni njel nyiha Elia, mpôdôl Elisa. Bañga muda Lôk Israel, nu a bé yén i tison i Sunem, a bi leege Elisa loñge ngandak. Djob a bi sayap i kom muda ini, ni mañ wé nlôm, ngéda a ti nye man ni njel mpôdôl wé. Ndék nwii mbus ngéda, man munlôm nu a wo. Hégda njôghe ikeñi nyañ a bi nôgda. Ni kunde nlô wé, a bi ke liké li 30 ma kilôméta, inyu boma Elisa hikôa hi Karmel. Mpôdôl a bi bugus ngwélél wé le Géhazi i Sunem. Ndi  Géhazi a bi la bé tugul man nu. Mbus ngéda, muda nu bo Elisa ba bi bol nyoo.​—2 Bikiñe 4:8-31.

⁸ Elisa a jôp ndap i het mim u bé, a soohe. Hélha jam, man a témb i niñ, a ti nye nyañ, nu a bé nyonok ni maséé! (Añ 2 Bikiñe 4:32-37.) Bebek le ha ngéda i, muda nu a bi bigda masoohe ma Hana, nu yak nye a bé kom muda, ngéda a lona man wé Samuel i lap Nyambe ni bini bibuk le: “Yéhôva . . . a nsuhus letee ni Séôl, a bédhak ki.” (1 Samuel 2:6) I yé ntiik le, Djob a bi tugul man munlôm Sunem. Ni njel i, a bi unda ngui yé i tugul bôt ba binam.

9. Toñol bitugne bi nyônôs baa bi Bibel bi bi mpôdôl Elisa.

⁹ Ndi hala a bé bé jam li hélha li nsôk le Elisa a boñ. A bi sal kiki mpôdôl iloo 50 ma nwii, mbus a “kwo kon u a wo.” Mbus ngéda, ngeñ mim wé u bi yila bihés, disuu di gwét di bi jôp i loñ. Lôk Israel ihogi i bé ke jô mut. Mu kii ba bé so baoo bap, ba leñ mim i soñ i het bihés bi Elisa bi bé bi niñne. Bibel i nkal le: “Ndi mim u ba u tihik bihés bi Elisa, u tuge, mut nu a telep bitétéé ni makôô mé.” (2 Bikiñe 13:14, 20, 21) Bigda jam miñañ mi bitugne mi, mi bé le mi kobla inyu Marta! A bé lama nôgda le, ñ ni toi Djob a gwé ngui i yémbél nyemb. Nano, bigda jam miñan mi, mi nkobla inyu yoñ. Mi nlama kwés we nkaa le ngui Djob i nlôôha, ni le i gwé bé nwaa.

10. Lelaa Pétrô a bi hôla sita yada i i bi wo?

¹⁰ Yak Bitilna bi Lôk Grikia bi gwé miñañ mi bitugne mi, bagwélél ba Djob ba bi boñ. Di ntehe hala ni njel bitugne Yésu a bi boñ bebee ni Nain, ni ngéda a bé i mbai Yairô. Ñôma Pétrô yak nye, a bi tugul kristen muda yada le Dorkas (Tabita). Pétrô a bi lo i homa maéa. Ngéda a bi kôôge bebee ni mim, Pétrô a soohe. A kal le: “A Tabita, telep!” Kunda yada a témb i niñ, ni Pétrô “a ti bo [bikristen] nye yômi.” Jam li li bi lôôha tihba bôt ba tison i, kayéle “ngandak i hémle Nwet.” Ba bé le ba bok mbôgi inyu Nwet Yésu, ni le téntén Yéhôva a gwé ngap i tugul bawoga.​—Minson mi baôma 9:36-42.

11. Kii dokta Lukas a kal inyu mañge wanda wada, ni lelaa hala a bi tihba bôt bape?

¹¹ Bôt bape ba bi ba mbôgi bitugne bipe. Kel yada, ñôma Paul a bé tégbaha likoda i tuñ i ngii i ndap yada i tison Trôas, i i yé len i ñombok i loñ Turkai, i pes hiôñk. Paul a bi ti nkwel letee ni ñem mau. Mañge wanda wada le Utikus a ba emblege, a bak a yii i winda. A bi sodla nyoo i ndek i nyônôs aa, a kwo isi. I nene le dokta Lukas nyen a bé mut bisu i pam i het a kwél, a tibil béñge nye: Utikus a bi babaa ndik bé, ñ, a bi nimis ndik bé to yi​—Ndi a bé toi nwok! Paul a sôs, a hôgbe mim, i mbus a legel hélha nwin: “A yii yômi.” Hégda lelaa hala a bé le a tihba i bôt ba bi tehe jam li! Kii ba bé yi le mañge wanda a bé toi nwok, ni le a bi tuglana, “miñem mi hogbe bo ngandak.”​—Minson mi baôma 20:7-12.

12, 13. Ngéda di nhoñol bitugne di ntehe munu yigil ini, mambe mambadga di nlama wan?

¹² Miñañ di mbôk tehe, mi nla boñ le u nôgda nlélém jam kiki Marta. Di nla  ba nkwoog nkaa le Nyambe wés, nu a yé Nti niñ, a gwé ngap i témbna mut a nwo i niñ. Kinje jam lilam i yi le bagwélél ba Djob kiki bo Elia, Yésu tole Pétrô ba bé ha ngéda Yéhôva a bé boñ bihélha bi mam bi. Kii di nla kal inyu bet ba bi wo bisu bi ngéda, bo ngi tehe bitugne? Ibale Djob a lona bé bôt bitugne, baa ki bôlôm ni bôda ba hémle ba len ba gwé botñem le Djob a’ tugul bôt i dilo di nlo? Baa ki ba yé le ba kal kiki Marta le: “Me nyi le [mankéé] a’ tuge bitugne kel i nsôk”? Inyuki a bé hémle hala, ni inyuki yak we u nla boñ nlélém?

¹³ Ngandak minlôñ mi Bibel i ñéba le bagwélél ba Djob ba ba bé ba tiñi ni Yéhôva, ba bé yi le bitugne bi ga ba i dilo di nlo. Di yoñ ndék dihéga.

14. Kii ñañ u Abraham u niiga bés inyu bitugne?

¹⁴ Di hoñol le jam Nyambe a kal Abraham inyu man wé Isak, nwet a bé nkôdôl bum nu ba bé bem behee. Yéhôva a kal le: “Yoñ ni man woñ nu munlôm, pombe yoñ man u ngwés, le Isak, ndi . . . u ti nye [kiki] . . . sesema i ntul i hié.” (Bibôdle 22:2) Hégda jam u nla nôgda ibale ba nti we i nya oda i. Yéhôva a bi bôn le ni njel mbôda i Abraham, nyen a bé lama sayap biloñ gwobisôna. (Bibôdle 13:14-16; 18:18; Rôma 4:17, 18) Yéhôva a kal ki le bisai bi ga lôl “yak Isak.” (Bibôdle 21:12) Ndi lelaa hala a bé le a bôña, ibale Abraham a nol Isak, a ti ki nye kiki sesema? Mbuu mpubi u bi tinde Paul i kal le Abraham a bé hémle le Djob a bééna ngap i témbna Isak i niñ. (Añ Lôk Héber 11:17-19.) Bibel i nkal bé le Abraham a bé hoñol le ibale a nôgôl Djob, ki Isak a bé le a témb i niñ mbus ndék ngeñ i bé noñ ha, mbus hilo hiada, tole mbus ngim sonde. Abraham a bé bé le a yi ngéda man wé a bé le a lo bitugne. Ndi a bééna botñem i ngui le Yéhôva a bé lama tugul Isak.

15. Imbe botñem sôgôlsôgôl wés Hiôb a bi pahal?

¹⁵ Nlélém jam inyu sôgôlsôgôl wés Hiôb nu a bé bem bitugne dilo di nlo. A bé yi le ibale e i nkéga, i nla ki too, i yila e ipe. Ndi hala a nla bé bôña inyu mut binam. (Hiôb 14:7-12; 19:25-27) Ibale mut binam a nwo, a  nla bé témb i niñ ni nyemede. (2 Samuel 12:23; Tjémbi 89:49) Hala a ngwés bé kal le Djob a nla bé lona mut bitugne. Hiôb a bé hémle le Yéhôva a bé lama téé ngim ngéda inyu bigda nye. (Añ Hiôb 14:13-15.) Ndi a bé bé le a yi ngéda i. To hala a bé yi le Nwet a bi bôk a hek mut binam, a bé le a bigda nye, a lona ki nye bitugne. Ni le a bééna ki ngôñ i boñ hala.

16. Mambe makénd añgel i bi ti Daniel?

¹⁶ Daniel a yé ngwélél Djob numpe nu Bitilna bi Lôk Héber bi mpôdôl bés. A bi téñbe i gwés Yéhôva ntandaa ngéda, yak Yéhôva a nit nye. I bi pam ngim ngéda le, añgel yada i yigye Daniel le, a bé “mut Nyambe a ntéñ gwéha yé ni nye,” le “nsañ u ba ni” nye ni le a “lédés ñem.”​—Daniel 9:22, 23; 10:11, 18, 19.

17, 18. Umbe mbônga Daniel a kôs inyu bilôl?

¹⁷ Daniel a bééna bebee le 100 nwii, a bak bebee ni nyemb. A bé lama bigda jam li bé le li pémél nye i dilo di nlo. Baa Daniel a ga lo i bitugne? Ntiik! I mamélél ma kaat Daniel, di ñañ mbônga u ngui Djob a ti nye: “Ndi wemede, ke yaga bisu letee ni lisuk. Inyule w’a noi.” (Daniel 12:13) Mañ mut unu le Daniel u bé yi le bawoga ba noi, le ba gwé bé “nson . . . , to yi, to pék nyoo Séôl [soñ].” Daniel a bé bebee i ke nyoo. (Ñañal 9:10) Ndi i homa nu a bé bé lisuk jé. A bééna mbônga inyu bilôl.

¹⁸ Nwin u mpôdôl Daniel u bé ke ni bisu i kal le: “U telbene ki i ngababum yoñ i lisuk li dilo.” A bé yi bé kel to ngeñ jam li li ga bôña. Daniel a bé yi le a bé lama pam lisuk li niñ yé hana isi, a noi ki. Ndi, ngéda i kéla nye le a bé lama ‘telep inyu ngababum yé,’ a bi tibil nok le a bé lama lo bitugne bi ga lo​—hala we ntandaa ngéda mbus nyemb yé. Hala a bé lama bôña “i lisuk li dilo.”

19, 20. (a) Mambe maada ma yé ipôla mam di ntehe ni ndimbhe Marta a ti Yésu? (b) Kii di ga nigil i yigil i noñ?

¹⁹ Hala a ñunda le Marta a bé a kôli i bana botñem i ngui le manyañ, Lasarô, nu a bé ngwélél Djob a bé lama “tuge bitugne i kel i nsôk.” Mbônga Daniel a bi kôs, mbôda ni bikwo bi nkaa di nôgda ikété ndimbhe Marta a ti Yésu, bi nlama lédés botñem i bikristen i len ini. Bitugne bi ga ba toi.

²⁰ Di ntehe dihéga di bitugne bi kôba, ti di ñunda le bawoga ba nla tuge. Bôlôm ni bôda ba ba bi gwélél Djob, ba bé bem bitugne bi bi ga lo i dilo di nlo. Ndi baa ngim jam i ñunda le bitugne bi bé lama ba ntandaa ngéda mbus mbônga u? Ibale ñ, hala a yé le a ti ki bés njom ipe i nyamnda ni ngôñ i bem bitugne kiki Marta. Ndi, hala a bé lama bôña ngéda imbe? Di ga wan mam ma, i yigil i noñ ha.