1-2. Maselna ipôla Ahab bo Manasé ma bé le kii, mambe mambadga di ga timbhe?

 DI PÔDÔL le bikiñe biba bi ngéda kôba. Wada a bé ane jôm li matén ma Israel; nunu numpe a bé ane matén ima ma Yuda. Ba bi niñ bé i nlélém ngéda, ndi ba bi boñ minlélém mi mam. Bo iba ba bi kolba Yéhôva ba tinde ki bagwélél bé i ndogbene nye. Bikiñe bi gwobiba bi bé bégés bisat ba bak bôt ba manola. Ndi maselna ma bé ipôla i bôt bana bo iba. Wada wap a bi téñbe i boñ béba letee ni nyemb, nunu numpe a bi tam bibéba gwé bikeñi a bi boñ. Yéhôva a nwéhél ki nye. Bonjee ba?

² I bôt ba ba yé Ahab, kiñe Israel, ni Manasé, kiñe Yuda. Maselna ma bé ipôla i bôt bana bo iba ma nhôla bés i nok ngandak mam munu i jam lini le—i tam bibéba gwés. (Minson mi baôma 17:30; Rôma 3:23) Kii i yé i tam béba, lelaa mut a ñéba le a ntam béba yé? Di nlama tibil nok i jam lini inyule di nsômbôl le Yéhôva a nwéhél bés ibale di mboñ béba. Inyu timbhe mambadga mana, di ga wan i jam li bi pémél bikiñe bini gwobiba, di ôt ki biniigana mu ndémbél yap. Di ga tehe ki kii Yésu a bi niiga munu jam lini le i tam bibéba gwés.

3. Umbe ntén kiñe Ahab a bé?

³ Ahab a bé kiñe i nyônôs isaambok i jôm li matén  ma Israel. A bi bii Yésabel, ngond i kiñe Sidôn, loñ yada i pes ñombok i i bé ngwañ. I nene le libii li, li bi boñ le loñ Israel i bana ngandak lingwañ. Ndi libii li, li bi boñ ki le Lôk Israel i kônde ndogbene Yéhôva. Yésabel a bé bégés Baal, a bi tinde yak Ahab i jôp mu kwéha base i. Bôt ba bé ba nke ndéng i témpel ba nolok yak bon bap inyu sémél mop map bisesema. Bapôdôl bobasôna ba bé sehla ngéda Yésabel a bé kiñemuda. A bi nol yak ngandak yap. (1 Bikiñe 18:13) Ahab nyemede “a boñ mam mabe i mis ma Yéhôva iloo ba bobasôna ba bôk nye bisu.” (1 Bikiñe 16:30) Yéhôva a bé tehe i mam momasôna Ahab bo Yésabel ba bé boñ. Yéhôva a bi éba litén jé konangoo, a bi ep mpôdôl Élia inyu béhe bo le ba hiel ñem inyu boñ le a tjé bañ bo. Ndi Ahab bo Yésabel ba bi emble bé.

4. Imbe kogse Yéhôva a bi ti Ahab, kii a bi boñ?

⁴ Yéhôva a bi sôk a waa bo. A bi ep Élia inyu kal Ahab bo Yésabel kogse yap. Lihaa jap jolisôna li bé lama nôla. I jam li li bi lôôha tééñga Ahab! Hélha jam, Ahab nu a bé ngôk ngandak a bi ‘suhus nyemede.’—1 Bikiñe 21:19-29.

5-6. Kii i ñunda le Ahab a bi tam toi bé béba yé?

⁵ Tolakii Ahab a bi suhus nyemede yokel, i mam a bi yik boñ i mbus ngéda ma bi unda le a bi tam toi bé béba yé. A bi mélés bé bibégés bi Baal mu ane yé. A bi tinde bé to Lôk Israel i bégés Yéhôva. Ahab a bi boñ ki mam mape ma ma bi éba le a bi tam bé béba yé.

⁶ I mbus ngéda, ngeñ Ahab a bi kal i kiñe i Yuda ini le Yéhôsafat le a kee lôñni nye i jôs Lôk Siria, Yéhôsafat a bi ti nye mahoñol le ba kee ndugi ba tehe mpôdôl Yéhôva. Ahab a bi bôk ndugi a tjél a kal le: “Mut a ngi yii wada, nu di yé le di bédél Yéhôva, ndi me ñoo nye, inyule a mpôdôl bé me loñge, ndik béba yo ni yo.” To hala, ba bi ke ba tehe mpôdôl Mikaya. I yom Ahab a bi pot yon i bi bôña, mpôdôl Yéhôva a bi pôdôl nye béba! Iloole Ahab a tam béba yé a bat Yéhôva nwéhél, a bi ha mpôdôl Yéhôva i mok. (1 Bikiñe 22:7-9, 23, 27) Tolakii Ahab a bi ha mpôdôl Yéhôva i mok, a bé bé le a sôña le i yom a bi pot i yon. Ahab a bi nôla mu gwét bi bé noñ ha.—1 Bikiñe 22:34-38.

7. Kii Yéhôva a bi kal inyu Ahab i mbus nyemb yé?

⁷ Ngéda Ahab a bi wo, Yéhôva a bi éba lelaa a bé tehe nye. I ngéda i loñge kiñe ini le Yéhôsafat a bi témb i mbai yé a ma pei gwét, Yéhôva a bi ep mpôdôl Yéhu inyu kal nye le a bé lama bé adba lôñni Ahab. Yéhu a bi kal nye le: “Baa u bé lama hôla baboñbéba, u gwéhék ki ba ba ñoo Yéhôva?” (2 Miñañ 19:1, 2) Di ntehe le ibale Ahab a tam toi béba yé, ki mpôdôl Yéhôva a bi sébél bé nye le béba mut i i ñoo Yéhôva. Tolakii Ahab a bi suhus nyemede, a bi tam toi bé béba yé.

8. Kii ndémbél i Ahab i niiga bés?

⁸ Kii ndémbél i Ahab i niiga bés? Ngéda Élia a bi kal nye le lihaa jé jolisôna li ga nôla, Ahab a bi bôk a suhus nyemede. Hala a bé loñge jam. Ndi i mam a bi yik boñ i mbus ngéda ma bi éba le a bi tam bé béba yé. Ngéda mut a nkal le soho ni nwéhél me inyu béba  me mboñ, hala a kôli bé inyu unda le a ntam toi béba yé. Nano di béñge ndémbél ipe i i nhôla bés i nok kii i ñéba le mut a ntam toi béba yé.

9. Manasé a bé umbe ntén kiñe?

⁹ I mbus bebee le mbôgôl nwii iba, Manasé a bi yila kiñe i Yuda. Bebek a bi boñ yak béba iloo Ahab. Bibel i nkal le: “A boñ mam mabe ngandak i mis ma Yéhôva i suu nye le a unup.” (2 Miñañ 33:1-9) Manasé a bi oñ bahoma ba nyôgi inyu bikwéha bi mop, a tek yak ntjok ôñgba i sat ikété témpel i Yéhôva! I ntjok ôñgba i bebek i bé yimbne i kwéha djob li muda li li mboñ le bôda ba gwal. A bi bo ngambi, a boñok binjénjé, a kenek liemb. A ‘kôp ki matjél ngandak ma nginsohi.’ A bi nol ngandak bôt “a tégbaha yak bon bé i hié” inyu sémél bo bikwéha bi mop.—2 Bikiñe 21:6, 7, 10, 11, 16.

10. Lelaa Yéhôva a bi kodol Manasé, kii Manasé a bi boñ?

¹⁰ Kiki Ahab, yak Manasé a bi tjél emble bapôdôl ba Yéhôva. Jon “Yéhôva a lona baane ba ntôñ gwét u kiñe Asiria ngii yap, ba gwel Manasé ni dikoba, ba kañ nye minsañ mi bikei, ba kena nye i Babilôn.” Ngeñ Manasé a bé i mok nyoo i Babilôn, bebek le a bi yoñ ngéda i ôt pék mu bibéba a bi boñ. A bi “suhus nyemede ngandak bisu bi Nyambe nu basañ bé.” Ndi a bi sôk bé ha. A bi “yéñ Yéhôva Nyambe wé.” “A soohe nye.” Manasé nu a bé béba mut a bi kahal héñha. A bi kahal tehe Yéhôva kiki “Nyambe wé,” a soohe ki nye ngandak.—2 Miñañ 33:10-13.

11. Inoñnaga ni kaat 2 Miñañ 33:15, 16, kii Manasé a bi boñ inyu unda le a ntam toi béba yé?

¹¹ I mbus ngéda, Yéhôva a bi timbhe masoohe ma Manasé. Ngéda Yéhôva a bi emble masoohe ma Manasé, a bi nôgda le a nhéñha toi. A bi nwéhél nye, a timbis ki nye i ane yé. Manasé a bi boñ kii yosôna a bé la inyu tam béba yé. A bi boñ i mam Ahab nye a bi la bé boñ. A bi héñha bihiumul gwé. A mélés kwéha base, a tinde ki bagwélél ba Yéhôva i bégés nye. (Añ 2 Miñañ 33:15, 16.) Inyu boñ i mam mana momasôna, ibabé pééna i bé béda nye ñem ngui ni hémle. Inyule nwii ndi nwii Manasé a bi ba bé ndémbél ilam inyu lihaa jé, mintôô mi bôt ni litén jolisôna. Ndi ngéda Manasé a bi un, a bi jo sañ inyu tibil ngim mam i a bé a ma ôbôs. I nene le a bé ndémbél ilam ngandak inyu nlal wé Yôsia nu a bi yik yila loñge kiñe.—2 Bikiñe 22:1, 2.

12. Kii ndémbél i Manasé i niiga bés inyu jam li i tam bibéba?

 ¹² Kii ndémbél i Manasé i niiga bés? Manasé a bi suhus nyemede, ndi a bi boñ ki mam mape. A bi soohe Yéhôva, a yemhe nye le a nwéhél nye. A nwas ki bilem gwé bibe. I mam momasôna a bi ôbôs, a bi yéñ manjel i tibil mo, a témb a kahal bégés Yéhôva a tinde ki bôt bape i bégés Yéhôva. Ndémbél i Manasé i ñéba le to mut a mboñ béba lelaa, a yé le a héñha. Ndémbél yé i nkwés bés nkaa le Yéhôva a yé ‘loñge a nyégi ki i nwéhél.’ (Tjémbi 86:5) Yéhôva a yé bebee i nwéhél—i bôt ba ntam toi béba yap.

13. Ti hihéga hiada hi hi nhôla bés i nok kii i ñunda le mut a ntam toi béba yé.

¹³ Manasé a bi bat ndik bé nwéhél inyu bibéba a bi boñ. Hala a nhôla bés i nok kii i ñéba le mut a ntam toi béba yé. Di yoñ le hihéga hiada: Hégda le u nke i boulangerie u kal le ba ti we gateau. Ndi iloole ba ti we gateau, yom ba nti we litjee. Baa w’a ba maséé? To jam! Ndi ibale ba ntoñle we le i litjee ba yé ti we li nhôla inyu lamb gateau, baa w’a ba maséé? Heni! Nlélém jam, Yéhôva a nsômbôl le i mut a mboñ béba a tam toi béba yé. Ibale mut a nkal le soho ni nwéhél me, hala a yé loñge. Hala a ñunda le a nkahal tam béba yé, ndi hala a kôli bé. Kii ipe a nlama boñ? Hihéga hiada Yésu a bi yoñ hi nhôla bés i tibil nok i jam li.

14. Mu hihéga hi Yésu, jam li bisu man nnimlaga a bi boñ inyu unda le a ntam béba yé li bé le kii?

¹⁴ Hihéga hi Yésu hi man nnimlaga hi hi yé i kaat Lukas 15:11-32 hi ntina makénd ngandak. Hiloga hiada hi bi ndogbene isañ, a pam ndap, a ke liké “i loñ i yé haa.” Nyoo i loñ i, a bi sôôbe i niñ nyega. Ngéda ndutu i bi nai, a kahal ôt pék mu makidik a bi yoñ. A léba le ngo i ngéda a bé i ndap isañ, ha nyen a bé loñge. Yésu a nkal le “nyuu i bi yi nye jam.” A yoñ makidik i témb yak isañ ni i bat nye nwéhél. Kiki i mañge wanda nunu a bi nôgda le a bi yoñ makidik mabe, hala a bé loñge jam. Ndi baa hala a bé a kôli? To. I bé béda le a boñ mam mape!

15. Lelaa man nnimlaga a bi éba le a ntam toi béba yé?

¹⁵ I mam man nnimlaga a bi boñ ma bi éba le a ntam toi béba yé. A bi ke ngandak liké inyu témb i ndap. Ngéda a bi pam yak isañ, a bi kal nye le: “Me bi boñ ngii béba, me boñ ki we béba. Ngo me kôli ha bé séblana le man woñ.” (Lukas 15:21) Bibañga bi  i mañge wanda nunu bi bi éba toi le a nsômbôl témbna maada malam ni Yéhôva. A bi neebe ki le a mboñ isañ béba. A bé bebee i boñ to kii inyu kônha isañ maséé, a bé yak bebee i ba kiki mut wé bôlô wada! (Lukas 15:19) I hihéga hi Yésu hini hi ta bé ñañ u yañga. Ñañ unu u yé nseñ ngandak inyu mimañ, u nla hôla bo ngéda ba nsômbôl yi too i mut a mboñ béba ikeñi a ntam toi.

16. Inyuki hala a ta bé hisii jam inyu mimañ i yi too mut a ntam toi béba yé?

¹⁶ Inyu boñ le mimañ mi pam i yi too mut a ntam toi béba yé, hala a ta bé hisii jam. Inyuki? Inyule mimañ mi ntehe bé i yom i yé ñem, jon ba nlama yoñ ngéda i wan inyu yi too i mut a mboñ béba a nhéñha héñha yosôna. Ngim mangéda, mut a yé le a sôôbe ikété béba i nya i yé le mimañ mi pam bé i kwo nkaa le a ntam toi béba yé.

17. (a) Himbe hihéga hi nhôla bés i nok le i ngéda mut a mbat nwéhél hala a kôli bé inyu éba le a ntam toi béba yé? (b) Inoñnaga ni kaat 2 Korintô 7:11, kii mut a nlama boñ inyu unda le a ntam toi béba yé?

¹⁷ Di yoñ le hihéga hiada. Di hégda le mankéé a nke ndéng hala a yé ngandak nwii. Iloole a kee a yéñ mahôla, a nsôô nwaa wé, mawanda mé, ni mimañ béba yé. Ndi kel yada, ba yelel nye. Ngéda mimañ mi ñéba nye i mam ma ñunda le a mboñ béba, a mpééna bé, i nene yak le i jam li li nlôôha tééñga nye. Baa hala a kôli? Ngéda mimañ mi nwan i jam li, mi mbéñge ndik bé le i jam a mboñ li ntééñga nye. A mboñ ndik bé hihôha ngélé yada, a mboñ béba nwii ndi nwii. A nlo bé to i tehe mimañ nyemede; ba nyelel ndik nye. Jon i mbéda le mimañ mi nôgda toi le a nhéñha héñha yosôna. (Añ 2 Korintô 7:11.) Hala a yé le a yoñ nye ngandak ngéda. Ba yé yak le ba pémés nye i ntôñ inyu ngim ngéda.—1 Korintô 5:11-13; 6:9, 10.

18. Lelaa mut a mpam ntôñ a nla éba le a ntam toi béba yé, kii hala a nlona nye?

¹⁸ Inyu éba le a ntam toi béba yé, i mut ba mpémés i ntôñ a nlama bé tôl makoda, a nlama ki noñ maéba mimañ mi nti nye le a kee ni bisu i soohe ni i nigil Bibel. A nlama ki jo sañ inyu boñ le a boñ ha bañ i mam ma bi tinde nye i kwo i béba. Ibale a njo sañ inyu témbna maada malam ni Yéhôva, Yéhôva a ga nwéhél nye bibéba gwé gwobisôna, mimañ mi ga timbis ki nye i likoda. Ndi i ngéda mimañ mi nkéés hop, mi nlama yi le libak li mankéé wada li ta bé  nlélém ni li mankéé numpe, jon ba nlama tibil wan, ba nlama bé to kéés lôk kéé ni ñem mbe.

19. Kii mut a nlama boñ inyu éba le a ntam toi béba yé?

¹⁹ Di ntehe le, i ngéda mut a mbat nwéhél, hala a kôli bé inyu éba le a ntam toi béba yé. Inyu éba le a ntam toi béba yé, a nlama héñha héñha yosôna. Hala wee a nlama nwas i mam mabe a boñok, a témb a kahal noñ mambén ma Yéhôva. (Añ Ézékiel 33:14-16.) Jam li bisu a nlama yéñ i boñ li yé le a témbna maada malam ni Yéhôva.

20-21. Lelaa di nla hôla mut nu a mboñ béba ikeñi?

²⁰ Yésu a bi pôdôl jam jada li li bi lona nye hana ’isi ngéda a kal le: “Me bi lo . . . i sébél . . . baboñbéba le ba tam bibéba gwap.” (Lukas 5:32) I jam li jon yak bés di nlama boñ. Kii di nlama boñ ibale liwanda jés jada li mboñ béba ikeñi?

²¹ Ibale di nsôô béba yé, wee di ngwés bé nye. Di nla bé to sôô béba yé inyule Yéhôva a ntehe mam momasôna. (Bingéngén 5:21, 22; 28:13) Inyu hôla liwanda jon, kal nye le a kee a bat mimañ mahôla. Ibale a ntjél ke tehe mimañ, wemede ke tehe bo. Ibale u mboñ hala, hala a ñéba le u nsômbôl toi hôla nye. Ibale a nke bé i tehe mimañ le mi hôla nye, a ga bana ha bé maada malam ni Yéhôva!

22. Kii di ga tehe mu yigil i noñ ha?

²² Ndi ibale mut a mboñ béba ikeñi, a nom mu béba yé kayéle mimañ mi kit le mi mpémés nye i ntôñ, kii hala a ñunda? Baa hala a ñunda le mimañ mi nkônôl bé nye ngoo? Mu yigil i noñ ha, di ga tehe lelaa Yéhôva a ñunda baboñbéba konangoo ngéda a nkodol bo, ni lelaa di yé le di nigle nye.