I bana hôtnyuu, hala wee:

• I yi bem

• I yi gwel wemede

• I neebe i sal bôlô i i nlémél bé we

• I yéñ nseñ u bôt bape

Boñge ba ba gwé hôtnyuu ba nla kolba manoodana, to ibale manoodana ma, ma gwé nseñ inyu ndék ngéda. Ndi, boñge ba ba gwé bé hôtnyuu ba yé le ba ba:

• Bôt ba nyéñ mindañ

• Bôt ba gwé kon mahoñol

• Bôt ba ñôt hibañga ni siga, ni bôt ba lihiua

• Bôt ba ba mbep je

Nyiña wada u ñunda le boñge ba ba gwé hôtnyuu, ngéda ba ga nañ, ba ga lôôha bé makon, ba ga bana bé ki to ngandak nduña inyu moni, ba ga ba bé ki to babôk mambén. Nyiña u, u bi tinde Malét suklu keñi i Pennsylvania nu ba nsébél le Angela Duckworth i kal le: “Hôtnyuu i gwé bé nwaa.”

Tjél le man woñ a kôhna hiki yom a mbat.

LITIÑ LI BIBEL: “Ndi bipôdôl binan bi ba ndik le, Ñ, ñ; Heni, heni.”​—Matéô 5:37.

Boñge ba yé ba téñ mindañ inyu tômbôs makidik ma bagwal bap​—ngéda ipe yak i ti bôt. Ndi ibale ngwal a mboñ sômbôl i man ha ngéda i, man a nsôk a kahal boñ hala hiki ngéda inyu kôhna hiki yom a nyéñ.

Ni ki le, ibale ngwal a nkit a yééne, man a ga nok le niñ i ta bé kiki a nhoñol​—di nla bé bana hiki yom di nsômbôl i niñ yés. Dokta David Walsh a ntila le: “Ibabé pééna, i bôt ba nok jam li, niñ yap i mbéna lama. Di ñôbôs bon bés ngéda di niiga bo le ba nla bana hiki yom ba nsômbôl i niñ yap.” *

Ibale u niiga man woñ le a nla bé kôs hiki yom a nsômbôl, a ga yi i hôt nyuu yani ni noma​—kiki hihéga, a ga ba bebee i keñgle manoodana kiki bo ôt hibañga, ndéñg ni ndôñ mam ipe hala.

 Hôla bon boñ i nok le maboñok map ma nla lona bo bisai tole bikuu.

LITIÑ LI BIBEL: “Jam mut a nsal, jo ki jon a’ bumbul.” ​—Galatia 6:7.

Man woñ a nlama nok le maboñok mé, ma nla lona nye bikuu, jo ni jon ngihôtnyuu yé i nla lona nye bikuu. Kiki hihéga, ibale a gwé lem i kit bôt hop ngéda ba mpot, ba mbôdôl keñgle nye. Ndi ibale a nigil i gwel nyemede ngéda ba nyumbla nye, hala a ga boñ le bôt ba kwo nye i nyuu. Hôla man woñ i yi le, ibale a nke ni bisu i hôlôs hôtnyuu, a ga kôhna ngandak bisai.

Niiga man woñ i bôk boñ i mam ma nlôôha ba nseñ.

LITIÑ LI BIBEL: “Ni yi bagal mam.”​—Filipi 1:10.

Hôtnyuu i ta ndigi bé i tjél boñ béba; ndi i yé yak i boñ i yom i mbéda, to ibale hala a nlémél bé bés. I yé loñge le man woñ a nigil i yi bagal i mam ma yéne nye nseñ ni ma ma tane bé nye nseñ, a téñbe ki i boñ mo. Niiga nye le a bôdle i mam ma nlôôha ba nseñ. Kiki hihéga, a nlama bôk boñ bibôlô ba nti nye i suklu ilole a ntuk.

Unda nye ndémbél ilam.

LITIÑ LI BIBEL: “Me nti bé yimbne, le ndi yak bé ki ni boñ kiki me, me mboñ bé.”​—Yôhanes 13:15.

Man woñ a nlama tehe kiki u yé u mboñ ngéda u yé i bisu bi mandutu. Unda nye ni maboñok moñ le hôtnyuu i nlona bañga bisai. Kiki hihéga, ngéda man woñ a nyéñ tehe too u gwé wongut, baa u yé u kala ni hiun tole u yé u yén nwee?