1, 2. Валидејнләр вә ушаглар, адәтән, бир-бирләринә һансы һиссләри бәсләјирләр, бәс һәрдән һансы чәтинлик јараныр?

«ТУТАГ КИ, атанызын вә ја ананызын сабаһ өләҹәјини өјрәнмисиниз, бу ҝүн онлара даһа чох нә демәк истәрдиниз?» Бу суал Бирләшмиш Штатларда јүзләрлә ушаға үнванланмышды. Һәмин ушагларын тәхминән 95 фаизи валидејнләрини нараһат едәҹәк проблемләр вә ја фикир ајрылыглары барәдә јох: «Сәни инҹитдијимә ҝөрә мәни бағышла», «сәни чох истәјирәм», — кими сөзләр дејәҹәкләрини билдирмишләр («For Parents Only», Şonti Feldan və Liza Rays).

² Үмуми ҝөтүрдүкдә, ушаглар валидејнләрини, валидејнләр исә ушагларыны севирләр. Бу ҹүр мәһәббәтә, хүсусилә дә мәсиһчи аиләләриндә раст ҝәлинир. Валидејнләрлә ушаглар арасында бу ҹүр бағлылығын олмасына бахмајараг, бәзән үнсијјәт етмәк онлар үчүн чәтин олур. Һәтта араларында ачыг вә сәмими үнсијјәт олса да, нәјә ҝөрә онлар бәзи мөвзулар барәдә үмумијјәтлә данышмырлар? Јахшы үнсијјәтин олмасына манечилик төрәдән нәдир? Бәс бу манеәләри неҹә дәф етмәк олар?

3. а) Бир чох аиләләрдә јахшы үнсијјәт гурмаг нә үчүн чәтиндир? б) Нәјә ҝөрә гәдим Исраилдә бирҝә вахт кечирмәк аиләләр үчүн проблем дејилди?

³ Бир чох аиләләр үрәкдән үнсијјәт етмәк үчүн кифајәт гәдәр вахт тапмырлар. Анҹаг бу, һәмишә белә олмајыб. Муса пејғәмбәр исраилли аталара мәсләһәт верәрәк демишди: «[Аллаһын сөзләрини] өвладларынын шүуруна јахшы-јахшы јерит. Евиндә отуранда, јол ҝедәндә, јатанда, дуранда бунлар барәдә даныш» (Ганун. т. 6:6, 7). Һәмин дөврдә ушаглар вахтларыны ја бүтүн ҝүнү аналары илә евдә кечирир, ја да аталарынын иш јериндә вә ја тарлада онунла бирҝә ишләјирдиләр. Ушагларын вә валидејнләрин бирликдә олмаг вә үнсијјәт  етмәк үчүн боллуҹа вахтлары олурду. Нәтиҹәдә, валидејнләрин ушагларынын тәләбатларыны вә арзуларыны, еләҹә дә неҹә инсан олдугларыны өјрәнмәк имканлары јаранырды. Ејнилә, ушагларын да валидејнләрини даһа јахындан танымаға кифајәт гәдәр вахтлары вә фүрсәтләри олурду.

4. Бу ҝүн бир чох аиләләрдә үнсијјәт нәјә ҝөрә проблемдир?

⁴ Бу ҝүн исә һәјат тамамилә фәрглидир. Бәзи өлкәләрдә ушаглары еркән јашларындан, һәтта ики јашындан бағчаја гојурлар. Бир чох валидејнләр исә ишләдикләри үчүн евдә тапылмырлар. Бүтүн аилә бир јердә оланда да вахтларыны компүтерә, телевизора вә ја диҝәр електрон ҹиһазлара сәрф едирләр. Әксәр һалларда исә ушагларла валидејнләр арасында мүнасибәт сојујур вә онлар бир-бирләринә јад олурлар. Араларында үнсијјәт, демәк олар ки, јох дәрәҹәсинә чатыр.

5, 6. Ушаглары илә даһа чох вахт кечирмәк үчүн бәзи валидејнләр вахты неҹә сатын алырлар?

⁵ Аиләнлә бирҝә вахт кечирмәк үчүн вахты сатын ала биләрсәнми? (Ефеслиләрә 5:15, 16 ајәләрини оху.) Бәзи аиләләр өз араларында гәрара ҝәлирләр ки, телевизора вә компүтерә ајырдыглары вахты азалтсынлар. Диҝәрләри исә бирҝә вахт кечирмәк үчүн ҝүндә, ән азы, бир дәфә сүфрә архасына јығышырлар. Аиләви ибадәт кечирмәк исә валидејнләрлә ушаглары бир-биринә јахынлашдырмаг вә руһани сөһбәтләр етмәк үчүн әла фүрсәтдир. Һәфтәдә аиләви ибадәтә тәхминән бир саат вахт ајырмаг јахшы башланғыҹдыр, анҹаг сәмими үнсијјәтә јол ачмаг үчүн даһа чох шеј тәләб олунур. Белә ки, үнсијјәтә мүнтәзәм олараг вахт ајырмаг мүтләгдир. Бундан әлавә, һәр сәһәр мәктәбә ҝетмәздән әввәл ушағы руһландырмағын, бирҝә ҝүндәлик ајәни нәзәрдән кечирмәјин вә дуа етмәјин дә она бөјүк фајдасы олаҹаг.

⁶ Бәзи валидејнләр өвладлары илә даһа чох вахт кечирмәк үчүн һәјатларында дәјишикликләр етмәли олурлар. Мәсәлән, ики ушаг анасы олан Лаура * бүтүн ҝүнү ишләјирди, амма өвладларына ҝөрә ишдән чыхмалы олду. О дејир: «Әввәлләр һәр  сәһәр һамымыз гапыдан чыхараг кимимиз ишә, кимимиз мәктәбә ҝедирдик. Ахшам мән евә гајыданда ушагларым артыг јатмыш олурду; адәтән, онлары дајә јатыздырырды. Ишдән чыхдыгдан сонра пулумузун аз олмасына бахмајараг, инди мән ушагларымын нә дүшүндүкләрини вә һансы проблемләрлә үзләшдикләрини даһа јахшы билирәм. Онларын дуаларына гулаг асыр, дүзҝүн истигамәт верир, руһландырыр вә өјрәдирәм».

7. Валидејнләр вә ушаглар нәдән шикајәтләнирләр?

⁷ Јухарыда адлары чәкилән мүәллифләр ҝәнҹләрлә мүсаһибәләриндән сонра хош үнсијјәтә манечилик төрәдән башга бир проблемин олдуғуну да гејд едирләр. Онларын сөзләринә ҝөрә, ушагларын чоху валидејнләринин онлары динләмәдикләриндән шикајәтләнир. Бу проблем һеч дә биртәрәфли дејил. Чох вахт өвладлары илә үнсијјәт валидејнләри дә гане етмир. Үнсијјәт гапысыны ачыг сахламаг үчүн аилә үзвләри бир-бирләрини диггәтлә динләмәји баҹармалыдырлар. (Јагуб 1:19 ајәсини оху.)

8. Валидејнләр ушагларына, доғрудан да, гулаг асмаг үчүн нә едә биләрләр?

⁸ Валидејнләр, ушагларыныза, доғрудан да, гулаг асырсынызмы? Дүздүр, јорғун оланда вә ја сөһбәт әһәмијјәтсиз ҝөрүнәндә буну етмәк чәтин олур. Анҹаг унутмајын ки, сизин үчүн әһәмијјәтсиз кими ҝөрүнән бир шеј ушағыныз үчүн чох ваҹиб ола биләр. Динләмәк тәкҹә ушағын нә дедијинә јох, неҹә дедијинә дә диггәт јетирмәк демәкдир. Ушағынызын сәсинин тону, һәрәкәтләри вә мимикасы онун һиссләрини вә дүшүнҹәләрини баша дүшмәјә көмәк едәҹәк. Һәмчинин суаллар вермәк дә олдугҹа ваҹибдир. Мүгәддәс Китабда дејилир: «Үрәјин дүшүнҹәләри дәрин сулара охшар, дәрракәли адам ону чәкиб чыхарар» (Сүл. мәс. 20:5). Ушағынызла һәссас мәсәләләр барәдә сөһбәт едәркән анлајышлы вә дәрракәли олмаг хүсусилә ваҹибдир.

9. Ушаглар нә үчүн валидејнләринә гулаг асмалыдырлар?

⁹ Ушаглар, валидејнләринизә итаәт едирсинизми? Аллаһын Кәламында јазылыб: «Оғлум, ата тәрбијәсинә гулаг ас, ананын өјрәтдикләрини кәнара атма» (Сүл. мәс. 1:8). Ушаглар унутмамалыдырлар ки, валидејнләри онлары севир вә онларын хејирләрини дүшүнүр (Ефес. 6:1). Јахшы үнсијјәт оланда вә валидејнләрин онлары севдијини биләндә итаәт етмәк ушаглар үчүн асан олур. Ушаглар, һәр-һансы мәсәлә илә бағлы нә һисс етдијинизи валидејнләринизлә бөлүшүн. Бунун сајәсиндә онлар сизи баша дүшәҹәкләр. Әлбәттә, сиз дә онлары баша дүшмәјә чалышмалысыныз.

10. Рехавамын нүмунәсиндән нә өјрәнирик?

¹⁰ Һәмјашыдларындан мәсләһәт аларкән диггәтли олмалысан. Чүнки онлар ешитмәк истәдијин сөзләри дејә биләрләр. Амма онларын мәсләһәтинин сәнә нәинки һеч бир фајдасы олмаз, һәтта зәрәри дәјә биләр. Јашлы инсанлардан фәргли олараг, ҝәнҹләр мүдриклијә вә тәҹрүбәјә малик дејил. Буна ҝөрә дә бир чохлары вердикләри гәрарларын ҝәләҹәкдә онлара вураҹағы зәрәри габагҹадан ҝөрә билмирләр. Ҝәлин Сүлејман падшаһын оғлу Рехавамын нүмунәсини јадымыза салаг. О, Исраилин падшаһы сечиләндә јашлы инсанларын мәсләһәтинә гулаг ассајды, мүдрик һәрәкәт етмиш оларды. Амма о, бирликдә бөјүдүјү һәмјашыдларынын ағылсыз мәсләһәтләрини үстүн тутду. Нәтиҹәдә, Рехавам халгын дәстәјини итирди (1 Пад. 12:1—17). Рехавамын сечдији јанлыш јол илә ҝетмәкдәнсә, валидејнләринлә үнсијјәт гапысыны ачыг сахламаг үчүн әлиндән ҝәләни ет. Өз фикирләрини валидејнләринлә бөлүш. Онларын мәсләһәтләриндән вә мүдриклијиндән фајдалан (Сүл. мәс. 13:20).

11. Валидејнләрин әлчатан олмамалары нә илә нәтиҹәләнә биләр?

 ¹¹ Валидејнләр, өвладларынызын һәмјашыдларындан мәсләһәт алмасыны истәмирсинизсә, онда әлчатан вә үнсијјәтҹил олун. Бир јенијетмә баҹы јазыр: «Валидејнләрим оғлан ады ешидән кими, дәрһал тәшвишә дүшүрләр. Буна ҝөрә мән дә нараһат олмаға башлајыр вә сөһбәти давам етдирмәк истәмирәм». Диҝәр ҝәнҹ баҹы исә дејир: «Бир чох јенијетмәләр валидејнләриндән мәсләһәт алмаг истәјирләр, анҹаг ҝөрәндә ки, валидејнләри онлары ҹидди гәбул етмир, онда онлары баша дүшәҹәк биринин, һәтта өзләриндән тәҹрүбәсизин јанына ҝедирләр». Әҝәр истәнилән мөвзуда өвладларынызы динләјиб баша дүшмәјә чалышсаныз, чох еһтимал ки, онлар үрәкләрини сизә ачаҹаг вә мәсләһәтинизи гәбул едәҹәкләр.

12. Валидејнләрин реаксијасы ушаглары илә үнсијјәтләринә неҹә сәдд чәкә биләр?

¹² Валидејнләрин өвладларынын сөзләринә емосионал вә кәскин реаксија ҝөстәрмәси дә үнсијјәтә әнҝәл јарадыр. Бу «ахыр ҝүнләрдә» дүнја тәһлүкәләрлә долу олдуғундан мәсиһчи валидејнләр өз өвладларыны горумаг истәјирләр (2 Тим. 3:1—5). Лакин валидејнләрин онлары горумаг истәмәси ушаглара јерсиз ҝөрүнә биләр.

13. Тез-тәләсик фикир сөјләмәмәк үчүн валидејнләр нәјә ҝөрә диггәтли олмалыдырлар?

¹³ Валидејнләр фикирләрини дәрһал билдирмәмәклә мүдрик давранмыш олурлар. Дүздүр, ушаглар валидејнләри нараһат едән бир шеј дејәндә, адәтән, сусмаг асан олмур. Анҹаг ҹаваб вермәмишдән габаг диггәтлә динләмәк ваҹибдир. Мүдрик Сүлејман падшаһ јазмышдыр: «Ешитмәздән габаг ҹаваб вермәк сәфеһлик вә рүсвајчылыгдыр» (Сүл. мәс. 18:13). Әҝәр сиз сакитлијинизи горусаныз, ушағыныз һәр шеји сизә ахыра кими данышаҹаг. Беләҹә, онлара көмәк етмәмишдән әввәл мәсәләдән там аҝаһ олаҹагсыныз. Унутмајын ки, дүшүнмәдән тез-тәләсик данышмаг үрәјә сағалмаз јара вура биләр (Әјј. 6:1—3). Гајғыкеш бир валидејн кими, ушагларыныза гулаг асараг онлары баша дүшүн вә сөзләринизлә онларын јараларына мәлһәм олун.

14. Нәјә ҝөрә ушаглар ҹаваб вермәјә тәләсмәмәлидирләр?

¹⁴ Ушаглар, сиз дә валидејнләринизин дедикләринә дәрһал етиразынызы билдирәрәк ҹаваб вермәјә тәләсмәмәлисиниз, чүнки Аллаһ онлара сизи тәрбијә етмәк мәсулијјәтини һәвалә едиб (Сүл. мәс. 22:6). Ола билсин, сәнин инди үзләшдијин вәзијјәтлә онлар да нә вахтса үзләшибләр. Үстәлик, ҝәнҹ икән јол вердикләри сәһвләрә ҝөрә пешмандырлар вә сәни бу сәһвләрдән вар-ҝүҹләри илә горумаға чалышырлар. Буна ҝөрә дә валидејнләринә дүшмән вә рәгиб кими јох, мәсләһәтчи вә дост кими јанаш. (Сүлејманын мәсәлләри 1:5 ајәсини оху.) «Атана вә анана һөрмәт ет» вә онларын сәни севдији кими, сәнин дә онлары севдијини ҝөстәр. Бу, онларын сәни «Јеһованын вердији тәрбијә вә өјүд-нәсиһәтлә» бөјүтмәләрини асанлашдыраҹаг (Ефес. 6:2, 4).

15. Севдикләримизә гаршы сәбирли олмаға вә сакитлији горумаға бизә нә көмәк едәҹәк?

¹⁵ Биз севдикләримизә гаршы һәмишә сәбирли олмуруг. Һәвари Павел «Мәсиһлә вәһдәтдә олан Колосдакы мүгәддәс вә вәфалы гардашлара мәктуб»унда јазмышды: «Еј әрләр, арвадларынызы һәмишә севин вә онларла кобуд давранмајын. Еј аталар, ушагларынызы әсәбиләшдирмәјин, јохса онлар руһдан дүшәрләр» (Колос. 1:1, 2; 3:19, 21). Ефеслиләрә исә Павел мәсләһәт вермишди: «Гој кин, һирс, гәзәб, гышгырыг, тәһгирамиз данышыг... сиздән узаг олсун» (Ефес. 4:31). Өзүмүздә Аллаһын мүгәддәс руһунун бәһрәси олан сәбир, һәлимлик вә тәмкинлик кими хүсусијјәтләри инкишаф  етдирмәк, һәтта стресс алтында оланда белә, сакитлији горумаға көмәк едәҹәк (Галат. 5:22, 23).

16. Иса шаҝирдләринә неҹә мәзәммәт етди вә бу нә үчүн диггәтәлајигдир?

¹⁶ Ҝәлин Исанын нүмунәсинә нәзәр салаг. Һәвариләрилә сон ахшам јемәјини јејәркән онун кечирдији ҝүҹлү ҝәрҝинлији бир анлыг тәсәввүр един. Иса ҹәми бир нечә саатдан сонра әзаблар ичиндә јаваш-јаваш өләҹәјини билирди. Атасынын адынын мүгәддәс тутулмасы вә бәшәријјәтин хиласы онун садиглијини горумасындан асылы иди. Анҹаг јемәк заманы һәвариләрин арасында кимин ән бөјүк олдуғуна даир гызғын мүбаһисә дүшдү. Иса һәвариләринә аҹыгланмаг вә гышгырмаг әвәзинә, тәмкинлә онлары мәзәммәт етди. Онлара хатырлатды ки, бүтүн сынаглары боју онунла бир јердә олублар. Шејтан онлары буғда кими хәлбирлә әләмәји тәләб етсә дә, Иса әминликлә билдирмишди ки, шаҝирдләринин садигликләрини горујаҹагларына инаныр. О һәтта һәвариләрилә әһд бағлады (Лука 22:24—32).

17. Ушаглара тәмкинли олмаға нә көмәк едә биләр?

¹⁷ Ејнилә, ушаглардан да тәмкинли олмаг тәләб олунур. Хүсусилә дә, јенијетмәлик јашларына гәдәм гојанда онлар фикирләшә биләрләр ки, валидејнләрин вердији ҝөстәриш кифајәт гәдәр етибарлы дејил. Әҝәр һәрдән сәнә дә белә ҝәлирсә, унутма ки, валидејнләринин нараһатчылығы онларын сәнә олан мәһәббәтинин тәҹәссүмүдүр. Валидејнләринә сакитҹә гулаг асмагла вә онларла әмәкдашлыг етмәклә онларын һөрмәтини, еләҹә дә мәсулијјәтли инсан адыны газанаҹагсан. Бу ҹүр давранышла мүәјјән саһәләрдә даһа чох сәрбәстлик әлдә едәҹәксән. Сәбирли олмаг мүдрикликдир. Мүгәддәс Китабын бир мәсәлиндә дејилир: «Ахмаг һәддини ашыб өзүндән чыхар, һикмәтли сәбирли дајанар» (Сүл. мәс. 29:11).

18. Мәһәббәт аиләләрә јахшы үнсијјәт гурмаға неҹә көмәк едир?

¹⁸ Беләликлә, әзиз валидејнләр вә ушаглар, әҝәр аиләниздә үнсијјәт истәдијиниз кими ачыг вә сәмими дејилсә, руһдан дүшмәјин. Бунун үзәриндә ишләмәјә вә һәгигәт јолунда јеримәјә давам един (3 Јәһ. 4). Јени дүнјада инсанлар камил олдуглары үчүн араларында мүкәммәл үнсијјәт олаҹаг, анлашылмазлыглар вә мүбаһисәләр олмајаҹаг. Һал-һазырда исә һәр биримиз сонрадан пешманчылығыны чәкдијимиз сәһвләрә јол веририк. Буна ҝөрә дә үзр истәмәјә тәрәддүд етмәјин. Үрәкдән бағышлајын. Гаршылыглы мәһәббәт телләри илә бирләшин (Колос. 2:2). Мәһәббәт чох ҝүҹлү кејфијјәтдир. «Мәһәббәт сәбирли вә хејирхаһдыр. Мәһәббәт... әсәбиләшмир, она едилән пислијин һесабыны тутмур. [...] Һәр шејә гатлашыр, һәр шејә инаныр, һәр шејә үмид едир, һәр шејә дөзүр» (1 Кор. 13:4—7). Бу ҹүр мәһәббәт инкишаф етдирмәк үнсијјәтинизи чичәкләндирәҹәк, аиләнизә севинҹ ҝәтирәҹәк вә Јеһованы разы салаҹаг.