1, 2. а) Рутла Наимәнин сәфәрини тәсвир един. б) Нәјә ҝөрә онлар дәрдлидирләр? в) Бу сәфәр онларын һәр бири үчүн һансы мәнаны дашыјыр?

РУТ гајынанасы Наимә илә күләкли, дәрәли-тәпәли Муаб чөллүјүндән кечән јолла ҝедир. Онлар уҹу-буҹағы ҝөрүнмәјән бу јердә ики гара нөгтә кими ҝөрүнүрләр. Ҝүн батмаг үзрәдир. Рут гајынанасына баха-баха дүшүнүр ки, артыг ҝеҹәләмәк үчүн бир јер тапмаг лазымдыр. О, гајынанасыны ҹанындан артыг севир, онун јолунда һәр шејә һазырдыр.

² Бу гадынларын икиси дә дәрдлидир. Наимә нечә илләрдир ки, дулдур. Инди дәрдинин үстүнә бир дәрд дә ҝәлиб, бу јахынларда оғуллары Килјунла Мәһлуну итириб. Рутун да дәрди бөјүкдүр, чүнки Мәһлун онун әри иди. Рутла гајынанасы Исраилин Бејтләһм шәһәринә ҝедирләр. Онлар ејни јерә ҝетсәләр дә, бу сәфәр һәр бири үчүн фәргли мәна дашыјыр. Наимәни гаршыда доғма јурду, Руту исә намәлум һәјат ҝөзләјир. Рут һәр шејини — гоһум-әгрәбасыны, доғма јурдуну, адәт-әнәнәләрини вә аллаһларыны архада гојуб ҝедир. (Рут 1:3—6 ајәләрини оху.)

3. Бизә Рутун иманыны өрнәк ҝөтүрмәјә нә көмәк едәҹәк?

³ Ҝөрәсән, нәјә ҝөрә бу ҹаван ҝәлин һәр шејини гојуб ҝедир? Јени һәјата башламаг вә Наимәнин гејдинә галмаг үчүн Рут һарадан ҝүҹ тапаҹаг? Бу суалларын ҹавабы бизә һәјатын чох саһәсиндә муаби Рутдан өрнәк ҝөтүрмәјә көмәк едәҹәк. (Һәмчинин « Кичик шаһ әсәр» адлы чәрчивәјә бах.) Амма әввәлҹә ҝәлин ҝөрәк, онлар нәјә ҝөрә бу узун сәфәрә, Бејтләһмә јола чыхыблар.

4, 5. а) Нәјә ҝөрә Наимәҝил Муаба көчмүшдүләр? б) Муабда Наимә һансы чәтинликләрлә гаршылашмышды?

⁴ Рут Өлү дәнизин шәргиндә јерләшән кичик Муаб дијарында бөјүјүб боја-баша чатмышды. Бу бөлҝәнин әксәр һиссәсини сејрәк мешәләрдән ибарәт һүндүр јајлалар вә онлары  бир-бириндән ајыран дәрин вадиләр тәшкил едирди. Муаб бәрәкәтли бир дијар иди. Һәтта Исраилдә гытлыг һөкм сүрән вахт өз бәрәкәтини итирмәмишди. Рут әри Мәһлунла вә онун аиләси илә елә бу гытлыг заманы таныш олмушду (Рут 1:1).

⁵ Наимәнин әри Әлимәлик Исраилдәки гытлыг уҹбатындан арвадыны вә ики оғлуну ҝөтүрүб гүрбәт елә, Муаб дијарына көчмүшдү. Сөзсүз ки, бу көч бүтүн аиләнин иманыны тәһлүкә алтына гојмушду, чүнки Гануна ҝөрә, һәр бир исраилли Јеһова Аллаһын сечдији мүгәддәс јердә мүнтәзәм олараг Она ибадәт етмәли иди (Ган. 16:16, 17). Наимә өз иманыны горујуб-сахламышды. Амма бир ҝүн о, ағыр зәрбә алды, әри Әлимәлик вәфат етди (Рут 1:2, 3).

6, 7. а) Нә үчүн тәхмин едә биләрик ки, оғулларынын муаби гадынларла евләнмәси Наимәни нараһат етмишди? б) Наимәнин ҝәлинләри илә рәфтары нә үчүн тәгдирәлајигдир?

⁶ Бу азмыш кими, Наимә бир зәрбә дә алды, оғлунун икиси дә муаби гызла евләнди (Рут 1:4). Наимә билирди ки, улу бабалары Ибраһим пејғәмбәр оғлу Исһагы өз халгындан олан, Јеһова Аллаһа ибадәт едән гызла евләндирмәк үчүн әлиндән ҝәләни етмишди (Јар. 24:3, 4). Мусанын Ганунунда да јазылмышды ки, исраиллиләр јаделли халглара нә гыз вермәли, нә дә онлардан гыз алмалыдырлар. Јохса онлар Аллаһдан узаглашыб, бүтләрә ситајиш едәрдиләр (Ган. 7:3, 4).

⁷ Амма буна бахмајараг, Мәһлун вә Килјун муаби гыз алдылар. Бәлкә дә Наимә бу евлилијә разы олмамышды, бунунла белә, ҝөрүнүр, ҝәлинләри Рутла Орпаја мәһәббәт вә меһрибанлыг ҝөстәрмәјә чалышырды. Ола билсин, о үмид едирди ки, бәлкә, бир ҝүн онлар да Јеһова Аллаһа ибадәт едәрләр. Бу барәдә дәгиг мәлуматымыз олмаса да, бир шеји әминликлә дејә биләрик ки, ҝәлинләри ону севирди. Онларын арасындакы исти мүнасибәт башларына ҝәлән бәлаја таб ҝәтирмәјә көмәк етмишди. Белә ки, бу ҹаван ҝәлинләрин һәр икиси дүнјаја өвлад ҝәтирмәмиш дул галмышды (Рут 1:5).

8. Руту Јеһова Аллаһа нә ҹәлб етмишди?

⁸ Рутун әввәлки дини она бу дәрдә дөзмәјә көмәк едә биләрдими? Чәтин ки. Муабиләр башда Кәмуш олмагла, чохсајлы аллаһлара ситајиш едирдиләр (Сај. 21:29). Онлар о дөврдәки башга динләрдә олдуғу кими, ушаглары гурбан ҝәтирмәк дә дахил, бир чох вәһши вә гәддар ајинләр иҹра едирди. Лакин Рут Мәһлунла Наимәдән ешитмишди ки, Исраилин Аллаһы Јеһова меһрибан вә  мәрһәмәтли Аллаһдыр. Она ибадәт горхуја јох, мәһәббәтә әсасланыр. Өз аллаһлары илә Јеһова арасындакы фәрг Рута ҝүҹлү тәсир бағышламышды. (Ганунун тәкрары 6:5 ајәсини оху.) Рута үз верән ағыр итки јәгин ону Наимәјә даһа да јахынлашдырмышды. Јашлы гајынанасы Гүдрәт Саһиби Јеһовадан, Онун харигүладә ишләриндән, халгына мәһәббәтиндән, мәрһәмәтиндән данышанда о, диггәтлә гулаг асырды.

9-11. а) Наимә, Рут вә Орпа нә гәрара ҝәлдиләр? б) Онларын башына ҝәлән бәлалардан нә өјрәнирик?

⁹ Наимәнин гулағы сәсдә иди, ел-обасындан хәбәр ҝөзләјирди. Ҝүнләрин бир ҝүнү, јәгин ки, бир таҹирдән, Исраилдә аҹлығын битдијини ешитди. Јеһова халгына нәзәр салыб, Бејтләһм јенидән өз адыны (мәнасы «чөрәк еви») доғрулдуб. Беләликлә, Наимә доғма јурдуна гајытмаг гәрарына ҝәлди (Рут 1:6).

¹⁰ Бәс Рутла Орпа нә едәҹәк? (Рут 1:7). Башларына ҝәлән бәла онлары Наимә илә даһа да доғмалашдырмышды. Амма Руту гајынанасына доғмалашдыран тәкҹә бу дејилди. Наимә меһрибан мүнасибәти вә Јеһова Аллаһа ҝүҹлү иманы илә Рутун үрәјини фәтһ етмишди. Беләҹә, бу дул гадынларын үчү дә Јәһудаја јола дүшдү.

¹¹ Бу әһвалатдан ҝөрүнүр ки, пис адамын да, јахшы адамын да башына бәла ҝәлә биләр (Ваиз 9:2, 11). Һәмчинин бурадан өјрәнирик ки, итки үз верәндә тәсәлли үчүн әтрафымыздакы инсанлара, әләлхүсус да, Наимәнин ибадәт етдији Аллаһа, Јеһова Аллаһа пәнаһ ҝәтирәнләрә үз тутмалыјыг (Мәс. 17:17).

12, 13. а) Нәјә ҝөрә Наимә Рутун вә Орпанын өз евләринә гајытмасыны истәјир? б) Рутла Орпа әввәлҹә нә дејир?

¹² Муабдан узаглашдыгҹа Наимә нараһат олмаға башлајыр. Јаны илә ҝедән ҝәлинләри барәдә, она вә оғулларына ҝөстәрдикләри мәһәббәт барәдә дүшүнүр. Онлара јүк олмаг истәмир, онсуз  да онлара чәтиндир. О дүшүнүр: «Онлар ел-обаларыны гојуб мәнимлә Бејтләһмә ҝетсәләр, онлара нә ҝүн ағлајаҹағам?»

¹³ Наимә ҝәлинләринә дејир: «Гајыдын, ананызын евинә ҝедин. Гој Јеһова мәрһумлара вә мәнә ҝөстәрдијиниз мәһәббәтин әвәзиндә сиздән мәһәббәтини әсирҝәмәсин». Һәмчинин онлара Јеһовадан јени аилә, јени һәјат диләјир. Мүгәддәс Китабда дејилир: «Сонра о, ҝәлинләрини өпдү вә онлар һөнкүр-һөнкүр ағламаға башладылар». Инди баша дүшмәк олар нәјә ҝөрә Рутла Орпа Наимәни бу гәдәр чох севир. Чүнки о, гајғыкеш вә меһрибандыр. Наимәнин сөзләриндән сонра һәр икиси исрар етмәјә башлајыр: «Јох, биз дә сәнинлә халгынын јанына ҝедирик» (Рут 1:8—10).

14, 15. а) Орпа һансы гәрара ҝәлир? б) Руту ҝери гајтармаг үчүн Наимә ону неҹә дилә тутур?

¹⁴ Амма Наимәни фикриндән дашындырмаг елә дә асан дејил. О, ҝәлинләрини баша салмаг истәјир ки, Исраилдә онларын гајғысына гала билмәјәҹәк. Чүнки онун нә гејдинә галан әри вар, нә онлары алаҹаг башга оғуллары, нә дә јенидән әрә ҝедиб ушаг доғмаға үмиди. Наимә дејир ки, онлара бир ҝүн ағлаја билмәдији үчүн үрәји ағрыјыр. Онун сөзләри Орпанын ағлына батыр. Муабда онун анасы, гоһум-әгрәбасы вә ата еви вар. Ҝөрүнүр, ән јахшысы Муабда галмагдыр. Беләҹә, Орпа гүссә ичиндә гајынанасыны өпүб видалашыр вә ҝери гајыдыр (Рут 1:11—14).

¹⁵ Бәс Рут нә едәҹәк? Наимәнин сөзләри она да аиддир. Мүгәддәс Китабда дејилир: «Рут исә онунла галды». Јәгин Наимә јолуна давам едәндә Рутун архадан ҝәлдијини һисс едир вә ону дилә тутур: «Бах, дул галмыш елтин өз халгынын, өз  аллаһларынын јанына гајытды. Сән дә онунла гајыт» (Рут 1:15). Наимә бу ајәдә ваҹиб бир фикри вурғулајыр. Орпа тәкҹә халгынын јанына јох, «аллаһларынын» да јанына гајытды. О, Кәмуша вә башга аллаһлара гуллуг етмәји сечди. Бәс Рут?

16-18. а) Рутун мәһәббәти нәдән ҝөрүнүр? б) Мәһәббәтлә бағлы Рутдан нә өјрәнирик? (Һәмчинин Рутла Наимәнин тәсвир олундуғу шәклә бах.)

¹⁶ Бу чөл-бијабанда Наимәјлә тәкбәтәк галан Рут онун ҝөзләринә баханда дүзҝүн гәрар вердијинә бир даһа әмин олур. Рут Наимәјә вә онун ибадәт етдији Аллаһа һәдсиз мәһәббәт бәсләјир. О дејир: «Сәни атыб ҝетмәји, ҝери гајытмағы мәндән истәмә. Сән һара ҝетсән, мән дә ора ҝедәҹәјәм, һарада галсан, орада галаҹағам, халгын халгым олаҹаг, сәнин Аллаһын мәним Аллаһым олаҹаг. Сән һарада өлсән, мән дә орада өләҹәјәм вә мәни орада дәфн едәҹәкләр. Әҝәр өлүмдән башга бир шеј мәни сәндән ајырарса, гој Јеһова ҹәзамы версин» (Рут 1:16, 17).

¹⁷ Рутун бу сөзләринин үстүндән үч мин ил кечиб, амма бу кәлмәләр һәлә дә чохларынын јаддашындадыр. Бу сөзләрдә мәһәббәт кими ҝөзәл хүсусијјәт өз әксини тапыр. Рутун мәһәббәти о гәдәр ҝүҹлү, о гәдәр сарсылмаз иди ки, Наимәјлә дүнјанын о башына белә, ҝетмәјә һазыр иди. Онлары јалныз өлүм ајыра биләрди. О, Муабда олан һәр шеји, һәтта әввәлләр ситајиш етдији аллаһлары белә, унутмаға һазыр иди. Наимәнин халгы онун халгы олаҹагды. Орпадан фәргли олараг, Рут там сәмимијјәтлә дејә биләрди ки, Наимәнин Аллаһы Јеһова онун да Аллаһы олаҹаг *.

¹⁸ Беләҹә, Рутла Наимә Бејтләһмә узун сәфәрләрини икиликдә давам едирләр. Һесабламаја ҝөрә, онларын сәфәри бир һәфтә чәкә биләрди. Шүбһәсиз, онлар бу дәрдли вахтларында бир-биринә дајаг олмушдулар.

19. Рутдан өрнәк алараг аилә үзвләримизә, достларымыза вә баҹы-гардашларымыза мәһәббәтимизи неҹә ҝөстәрә биләрик?

¹⁹ Дүнјада елә адам јохдур ки, дәрди олмасын. Мүгәддәс Китабда бизим зәманә «сон дәрәҹә чәтин бир вахт» адланыр. Башымыза һәр ҹүр бәла ҝәлә биләр, әзизләримизи белә, итирә биләрик (2 Тим. 3:1). Бу ҝүн Рутда олан хүсусијјәт, мәһәббәт даһа ваҹибдир. Инсанлары бир-биринә сых бағлајан, араларында гырылмаз телләр јарадан мәһәббәт бу зүлмәт дүнјада инсаны јахшылыг етмәјә  сөвг едән бөјүк гүввәдир. Бу хүсусијјәт бизә никаһда, аиләдә, достлуг мүнасибәтләриндә вә јығынҹагда ҝәрәкдир. (1 Јәһја 4:7, 8, 20 ајәләрини оху.) Биз өзүмүздә мәһәббәт јетишдирмәклә Рутдан өрнәк алмыш олуруг.

20-22. а) Муабда башына ҝәләнләр Наимәјә неҹә тәсир едиб? б) О, башына ҝәләнләрлә бағлы нә дүшүнүр? (Һәмчинин Јагуб 1:13 ајәсинә бах.)

²⁰ Мәһәббәтдән данышмаг асандыр, әсас мәсәлә ону әмәлдә ҝөстәрмәкдир. Рут мәһз белә дә етди. О, тәкҹә Наимәјә јох, ибадәт етдији Јеһова Аллаһа да мәһәббәтини әмәлдә ҝөстәрди.

²¹ Нәһајәт Рутла Наимә Бејтләһмә ҝәлиб чатыр. Бу кәнд Јерусәлимдән 10 километр ҹәнубда јерләшир. Ҝөрүнүр, бурада Наимәни вә онун аиләсини һамы таныјыр, чүнки һамы онун гајытмасындан данышыр. Ону ҝөрән гадынлар дејирләр: «Бу, Наимә дејил?» Бәли, Муабда јашадығы илләр ону чох дәјишиб. О илләрин ағры-аҹысы онун чөһрәсиндән, дурушундан сезилир (Рут 1:19).

²² О, гоһум-әгрәбасына, гонум-гоншусуна һәјатын она неҹә ағыр зәрбә вурдуғундан данышыр. Дәрди елә бөјүкдүр ки, јазыг Наимә дејир: «Мәнә Наимә [мәнасы: «сәфам»] демәјин. Мәнә Мара [мәнасы: «аҹы»] дејин». Узун илләр әввәл јашамыш Әјјуб пејғәмбәр кими, Наимә дә дүшүнүр ки, башына ҝәлән бәдбәхтликләр Јеһова Аллаһдандыр (Рут 1:20, 21; Әјј. 2:10; 13:24—26).

23. а) Рут нә һагда дүшүнүр? б) Мусанын Ганунунда касыбларла бағлы нә дејилир? (Һәмчинин һашијәјә бах.)

²³ Рутла Наимә Бејтләһмдә мәскунлашыр. Рут һәм өзүнү, һәм дә гајынанасыны доландырмаг барәдә дүшүнмәјә башлајыр. О өјрәнир ки, Јеһова Аллаһын Исраил халгына вердији Ганунда касыблара әл тутмаг бујрулур. Белә ки, касыблар бичин заманы бичинчиләрин ардынҹа ҝедиб јерә төкүлән вә гыраг-буҹагда битән сүнбүлләрдән башаг јыға биләрләр * (Лав. 19:9, 10; Ган. 24:19—21).

24, 25. а) Рут Буәзин зәмисинә ҝирәндә нә едир? б) О дөврдә башаг неҹә јығылырды?

 ²⁴ Мүасир тәгвимлә тәхминән апрел ајыдыр. Арпа бичини башлајыб. Рут зәми-зәми дүшүб башаг јығмаг үчүн јер ахтарыр. Тәсадүфән Наимәнин әринин гоһуму Буәзин, зәнҝин бир торпаг саһибинин зәмисинә ҝирир. Гануна ҝөрә, Рутун иҹазә алмадан башаг јығмаға ихтијары вар. Лакин о, бичинчиләрин үстүндә дуран нәзарәтчидән иҹазә алыр вә дәрһал ишә башлајыр (Рут 1:22—2:3, 7).

²⁵ Ҝәлин тәсәввүр едәк: Рут бичинчиләрин ардынҹа ҝедир. Онлар орагла сүнбүл бичир, Рут исә әјилиб јерә дүшән вә бичинчиләрин бичмәдији сүнбүлләри јығыр, онлардан дәрз бағлајыр вә апарыб бир јерә јығыр ки, сонра дөјсүн. Бу, узун, јоруҹу ишдир, ҝүн гыздыгҹа адамы лап әлдән салыр. Рут исә дурмадан ишләјир. Тәкҹә алнынын тәрини силәндә вә ишчиләрин көлҝәләндији чардағын алтына ҝириб чөрәк јејәндә дајаныр.

26, 27. Буәз неҹә инсандыр вә о, Рутла неҹә рәфтар едир?

²⁶ Јәгин Рут ҝөзләмирди ки, кимсә она фикир верәр. Амма сән демә, она фикир верән вар имиш. Буәз Руту ҝөрүб нәзарәтчидән онун ким олдуғуну сорушур. Буәз мөмин инсандыр. О, ишчиләрини: «Јеһова голунуза гүввәт версин!» — дејиб саламлајыр. Ола билсин, онларын арасында ҝүнәмузд ишләјәнләр, һәтта јаделлиләр вар. Ишчиләр дә ону ејни ҹүр саламлајыр. Јеһова Аллаһы севән бу јашлы киши Рута ата кими јанашыр (Рут 2:4—7).

 ²⁷ Буәз Рута «гызым» дејә мүраҹиәт едир вә она дејир ки, бундан сонра да ҝәлиб онун зәмиләриндә башаг јығсын. Һәмчинин бичинчиләр ону инҹитмәсинләр дејә, гарабашларына јахын ишләмәји мәсләһәт ҝөрүр. Наһар вахты она јемәк верир. (Рут 2:8, 9, 14 ајәләрини оху.) Сонра ону тәрифләјиб үрәкләндирир. Ҝәлин ҝөрәк неҹә.

28, 29. а) Рут неҹә ад газаныб? б) Рут кими Јеһова Аллаһа сығындығынызы неҹә ҝөстәрә биләрсиниз?

²⁸ Рут Буәздән она, јаделли бир гадына нәјә ҝөрә лүтф ҝөстәрдијини сорушур. Буәз исә ҹавабында Рутун гајынанасына етдији јахшылыглардан хәбәрдар олдуғуну сөјләјир. Јәгин Наимә Бејтләһм гадынларына Руту тәрифләјиб, бу да ҝәлиб Буәзин гулағына чатыб. Буәз буну да ешидиб ки, Рут өз аллаһларыны атыб Јеһова Аллаһа ибадәт едир. Буна ҝөрә дә белә дејир: «Гој Јеһова сәнә бунун әвәзини версин! Ганадлары алтына сығындығын Исраилин Аллаһы Јеһовадан бол-бол мүкафат аласан!» (Рут 2:12).

²⁹ Сөзсүз ки, бу сөзләр Руту чох үрәкләндирир! О, анасынын ганадлары алтына сығынан бала гуш кими Јеһова Аллаһа сығыныб. Рут бу хош сөзләрә ҝөрә Буәзә тәшәккүрүнү билдирир вә ахшама гәдәр зәмидә ишләјир (Рут 2:13, 17).

30, 31. Биз зәһмәткеш олмагда, мәһәббәт ҝөстәрмәкдә вә нашүкүр олмамагда Рутдан неҹә өрнәк ала биләрик?

³⁰ Иманыны әмәлдә ҝөстәрән Рут мадди бөһранын һөкм сүрдүјү бу зәманәдә јашајан бизләрә ҝөзәл өрнәкдир. Рут фикирләшмирди ки, дул олдуғуна ҝөрә башгалары она көмәк етмәјә борҹлудур. Әксинә, онун үчүн едилән һәр шеји гијмәтләндирирди. Севимли гајынанасына бахмаг үчүн Рут сәһәрдән ахшама гәдәр јорулмадан ишләјирди вә бу иш ашағы сәвијјәли иш олса да, бундан утанмырды. Һәм дә Рут мәсләһәтә гулаг асды. Буна ҝөрә дә о, јахшы адамларын арасында ишләјирди вә она дәјиб-долашан јох иди. Башлыҹасы, о, һеч вахт јаддан чыхармырды ки, ән етибарлы сығынаҹаг Гајғыкеш Јарадан Јеһова Аллаһдыр.

³¹ Ҝәлин Рут кими, биз дә мәһәббәт ҝөстәрәк, онун кими тәвазөкар, зәһмәткеш олаг вә һеч вахт нашүкүр олмајаг. Онда бизим дә иманымыз башгалары үчүн ҝөзәл өрнәк олар. Бәс Јеһова Аллаһ Рутла Наимәнин гајғысына неҹә галды? Нөвбәти фәсил бу суала ҹаваб верир.