1, 2. Yafüluwliyiñ taiñ nor chengeal, ¿chumngelu ayüwülkefiyiñ ta Jewba? Feypinge kiñe pengelün dungu.

KIÑE ñuke ka tañi pichi wentru tripayngu ti negosio mew. Welu rüpütulen mu ti pichi wentru witrarumey fente ñi llükan mew. Ngüneduamlafuy rume ñi yeñmutuel kiñe chemkün. Ayülefuy ñi feypiafiel tañi ñuke ñi ngillalelaetew, welu ngoymay. Feymu weda duamnagi ka eluwi ñi ngümayal. Tati ñuke yafültukueyew ka wiñotuyngu tañi wiñoleltual ti chemkün ti ngen negosio ka feypimeafiel ñi weda femün. Feymu ¡müna ayüwküley ti ñuke ñi pefiel tañi püñeñ ñi femel tüfa!

² Kom tati pu chaw müna ayüwkeyngün ñi pefiel tañi pu yall ñi nor chengen. Doyelchi may ayüwkey taiñ Chaw Ngünechen, kidu am “ta koyladungukelay” (Tito 1:2; Salmo 31:5). Doy amulerpulu am iñchiñ taiñ küme weniyeafiel ta Jewba, feymu yafüluwkeiñ taiñ nor chengeal, fey Jewba müna ayüwkey taiñ peñmaetew tüfa. Iñchiñ küpa ayüwülkefiyiñ taiñ Chaw Ngünechen, ka ayüleiñ taiñ rumel müleal kidu ñi piwkeyechen mew, feymu “ayüleiñ taiñ nor chengeael kom dungu mew”, chumngechi ñi feypiel ti apostol Pablo (Ebrew 13:18). Wüne inaduamaiñ meli dungu taiñ mongen mew ñi küdawngeel taiñ nor chengeal, fey ngüneduamaiñ chumngechi kümelkakeeiñmew taiñ nor chengen.

3, 4. Tati Biblia, ¿chumngechi ngüfetukeeiñmew ñi kuñiwün-ngen taiñ kidutu ngünenkawken?

³ Wünelu mew müley taiñ nor dungu mew ngüneduamuwal. Kulpafengelu am iñchiñ ngüneduamlayafuiñ taiñ kidutu ngünenkawken. Feychi dungu mu rupayngün pu peñi ka lamngen mülekefulu Laodisea waria mu, rakiduamkefulu engün ñi rume rikungen, welu Jesus feypieyew “pofrengeymi, trawmaleymi ka triltrangküleymi” reke ñi küme weniyenofiel ta Chaw Ngünechen, müna weda felekefuyngün (Apokalipsi 3:17). Kidutu ngünenkawlu engün am, doy kuñiwün-ngechi dungu mu koningün.

⁴ Ka femngechi, Santiaw ngüfetukeeiñmew: “Fey iney rume ‘inaniefiñ ti rüfngechi mupiltun dungu’ pilele, welu kim ngünenole ñi wün, fey kisutu ta ngünenkaniewi fey ñi inanieelchi mupiltun dungu chem mew rume kümelay” (Santiaw 1:26). Feymu küme ngünewnoliyiñ chem taiñ feypikeel, ka rakiduamliyiñ Jewba ñi llowafiel taiñ poyefiel, fey kidutu ngünenkawafuiñ. Taiñ poyefiel ta Jewba femngechi falilayafuy, ngünam poyenieafuiñ. Feymu, ¿chumafuiñ taiñ ngünenkawnoal?

5. ¿Chem kelluaeiñmu taiñ ngüneduamuwal nor dungu mew?

⁵ Feychi kapitulo mew Santiaw trürümfi Ngünechen tañi norngechi küme ley dungu mülelu Biblia mew kiñe espejo reke, ka yafültukueiñmew taiñ leliwal tüfa mu, feymew taiñ küme elkünutuwal (papeltunge Santiaw 1:23-25). Tati Biblia kelluafeiñmew taiñ ngüneduamuwal nor dungu mew ka taiñ peal chem dungu duamnieiñ taiñ doy küme chengeal (Lamentaciones 3:40; Ageo 1:5). Kafey ngillatuafuiñ ta Jewba taiñ ngüneduamaetew, fey taiñ kimal ka küme elkünutual taiñ wedake welulkan (Salmo 139:23, 24). Ngüneduamlayafuiñ rume taiñ nierpuken  norngenochi dungu. Welu ngelay taiñ ngoymayal chem ñi rakiduamken Jewba tüfachi dungu mu. Proverbios 3:32, feypiley: “Jewba üdeniefilu am tati ngünenkakelu, welu küme weniyeniefi tati pu norngelu”. Feymu Jewba kelluaeiñmu taiñ rakiduamal kidu reke tati nor dungu mu ka kimal chem tañi rakiduamken iñchiñ taiñ femken mu. Femngechi tati apostol Pablo reke feypiafuiñ: “Ayüleiñ taiñ nor chengeael”. Iñchiñ fill antü welulkawkeiñ, welu ayüleiñ ka yafüluwkeiñ taiñ nor chengeal.

6. Tati pu kurewen, ¿chumngelu müley ñi welukentu nor chengeal, ka chem weda dungu müley ñi famentual?

⁶ Kafey müley taiñ nor chengeal taiñ pu che mew. Tati kurewen welukentu müley ñi rüf dunguwal küme piwke mu. Müley ñi famentual wedake dungu ñi wedalkakefiel tati kurewen, kiñeke tüfa: ñi dakelkamekenoal kake che, üñammekewnoal internet mu ka penoal fillke pengekeelchi kudumuwün dungu. Müna weda, kiñeke kristiano furi püle ñi ngünenkafiel ñi afkadi. Tati konlu femngechi dungu mew, ¡müna weda norngenochi dungu femingün! Feymu eluwküleaiñ taiñ turpu femnoal tüfachi dungu taiñ yekeetew ngünenkaniefiel taiñ afkadi. Doy kümeafuy taiñ ngüneduamal tati longko ülmen David ñi feypiel: “Iñche weniyekelafiñ tati pu wentru koylatukelu, ka kiñe pülekünukefiñ tati pu ellkanielu ñi iney ngen” (Salmo 26:4).

7, 8. Kimeltuafiel taiñ pu yall ñi falintuafiel ñi nor chengen, ¿chem che ñi rupan pengeli ti Biblia?

⁷ Tati pu kimke chaw kimeltufilu tañi pu yall fente ñi falin-ngen tañi nor chengen, pengelelkefingün kiñeke nütram mülelu Biblia mew. Müley kiñeke che norngenolu, tüfa ta kiñeke: Akan, kidu ta weñey ka ellkay ñi weda femün; Geasi, tüfa koylatuy ñi llowal plata; ka Juda,  kidu weñey ka ellka ngünenkafi ñi wedalkayafiel ta Jesus (Josué 6:17-19; 7:11-25; 2 Reyes 5:14-16, 20-27; Matew 26:14, 15; Juan 12:6).

⁸ Welu ka müley kakelu nor chengelu. Tüfa ta kiñeke: Jakob, kidu feypifi tañi pu fotüm ñi wiñoltuafiel ti plata pefiel engün tañi saku mu, ngoyma elkünungelu trokifilu am. Kafey Jefte ka tañi ñawe, tüfa femürpuy tañi chaw ñi eldungukünun kutrankawfule rume. Jesus ka nor chengefuy, chaftufilu rume fentren illkulechi che, llükalay ka ellkalay ñi iney ngen ñi ingkañpeafiel tañi pu weni ka wechurpual kiñe pelon dungu Biblia mu mülelu (Génesis 43:12; Jueces 11:30-40; Juan 18:3-11). Tüfa kiñeke che ñi rupan ñi pengelngeel Biblia mu, welu doy fentren dungu müley taiñ kimeltuafiel taiñ pichikeche ñi piwkeyeafiel ka falintuafiel ñi nor chengen.

9. Tati pu chaw, ¿chumngelu müley ñi inayentufalngeal tañi nor chengen ñi pu yall mu? ¿Chem dungu müley ñi femnoal engün?

⁹ Welu ñi kimeltuafiel tañi pu pichikeche, pu chaw ngelay ñi dungual müten. Tañi femken mew müley ñi pengelelafiel chumngechi ñi nor chengeal. Feymu ti apostol Pablo feypi: “Kimeltukefilmi ta kangelu, ¿chumngelu am kimeltuwkelaymi ta kisutu eymi? Wewpikelmi ñi kümenon ta weñen, ¿fey chumngelu am eymi weñekeymi?” (Romanu 2:21). Kiñeke chaw epu rume rakiduamelkefi tañi pu yall, kimeltukefingün ñi nor chengeal,  welu pengelkelayngün ñi nor chengen. Kidu engün rakiduamkeyngün kiñe pichi weñen ka küme rüf dungunoal weda dungu no, feymu feypikeyngün: “Kiñe pichi koyla müten. Chem weda dungu no tati” kam “kimniengelu am ñi weñengeken fillke fillem”. Welu chem duam nielaiñ taiñ weñeal, pichi falifule rume feychi fillem ñi weñengeel, ka chem duam nielaiñ taiñ koylatual, chem dungu mu rume ka pichingefule rume (papeltunge Luka 16:10). * Kafey tati pu pichikeche pürüm ngüneduamkeyngün tati pu epu rume duam nielu, ka müna wedalkayafeyew tüfachi dungu mu (Efesio 6:4). Feymu tati pu chaw yafüluwle ñi elkünual kiñe küme inayentufal tañi pu pichikeche mu, fey tremkülele engün, amuleayngün ñi püramyeafiel ta Jewba, nor chengenole rume pu che Mapu mew (Proverbios 22:6).

10. Taiñ nor chengeal ti trawünche mu, ¿chem dungu mew kuñiwtukuwaiñ nütramkaliyiñ pu peñi ka pu lamngen iñchiñ?

¹⁰ Iñchiñ fill dungu mew nor chengeafuiñ ti trawünche mew. Tati 12 chillkatun mu ngüneduamiyiñ taiñ kuñiwtukuwal taiñ feypin mu, femngechi taiñ dunguyechemekenoal, ka dallukamekenoal ti trawünche mu. Fey nütramkaliyiñ kiñe dungu, welu küme kimnoliyiñ ñi rüfngen, fey amultukuafuiñ kiñe koyla. Feymu doy kümey taiñ ngünewal taiñ feypin mu (Proverbios 10:19). Ka kimliyiñ rume ñi rüfngen kiñe dungu taiñ nütramkayal, müley taiñ kuñiwtukuwal, ¿chumngelu? Chumkonkelaiñ feychi dungu mew taiñ dungukeel, ka pengel-layafuiñ taiñ piwkeyen (1 Tesalonisense 4:11). Duamfalngelay  taiñ paloldungual taiñ feypial rüfngechi dungu, welu may rumel müley taiñ yafüluwal taiñ ayüfal dungual piwkeyen mu (papeltunge Kolosense 4:6).

11, 12. a) Kiñe kristiano weda kulpalu, ¿chumngechi doy weda tripay tañi dungu? b)¿Chem koylake dungu amultukukefi Weküfü tati kulpan mu? ¿Chumngechi chaftuafiyiñ? c)¿Chem dungu mew rüf dungulelafiyiñ Jewba tañi adkünuelchi trokiñche?

¹¹ Kafey müna falin-ngey taiñ nor chengeal ka rüf dungulelafiel tati pu longkolelu ti trawünche mu. Kiñe che ellkaniele ñi weda kulpan, koylake dungu feypifile pu longkolelu ñi ramtuetew tañi kulpan mu, doy weda tripayay ñi dungu. Kiñe epu rume mongen kütu yenierpuafuy, kiñe ngünenkachefe ngerpuafuy, poyekantufilu am ta Jewba, welu weda kulpamekey (Salmo 12:2). Ka kiñeke kristiano kom rüf dungu feypikelafingün pu longkolelu, feypilafingün tati doy falin dungu (Hecho 5:1-11). Epe kom pu femngechi femkelu ngünenkangeyngün tati pu koylake dungu mu tati Weküfü ñi amultukunieel (inaduamnge tati wichulechi dungu “ Weküfü ñi koylatukeel tati wedake kulpan mew”).

¹² Kafey müley taiñ rüf dungulelafiel Jewba ñi adkünuelchi trokiñche, wiñoldunguliyiñ taiñ ramtungeel kiñe papel mew. Kiñe dungu, feypiliyiñ tunten taiñ amuldunguel kiñe küyen mu, müley taiñ rüf dungual. Kafey  wirintukuliyiñ kiñe papel taiñ elungeel kiñe falin elfal küdaw, müley taiñ feypial rüf dungu mew taiñ külfünkülen kam kutrankülen, ka kakelu dungu ñi ramtungeel taiñ mongen mu (papeltunge Efesio 4:25).

13. Nieliyiñ negosio kiñe kristiano engu ka trür küdawliyiñ, ¿chumngechi pengelaiñ taiñ nor chengen?

¹³ Kafey müley taiñ nor chengeal nieliyiñ negosio kakelu kristiano engu kam trür küdawliyiñ. Welu nütramkakelayaiñ tüfachi dungu tati Trawünwe Ruka mu ka ti amuldungun mew no rume. Kiñe peñi kam lamngen küdawüleliyiñmu, müley taiñ kullilelafiel puwchi antü mu, ka eluafiel kom ñi feypiel pu awtoridad (1 Timotew 5:18; Santiaw 5:1-4). Ka iñchiñ küdawülfiliyiñ kiñe peñi kam lamngen, müley taiñ manelfalchengeal taiñ femal kom ti küdaw (2 Tesalonisense 3:10). Üngümnielayaiñ taiñ doy kümelkayaetew tati peñi ka lamngen, ka rakiduamlayaiñ koneltulen mu Jewba ñi trokiñche mu taiñ doy kümelkayaetew kakelu pu küdawfe mu ka eluaetew taiñ ürkütual (Efesio 6:5-8).

14. ¿Chem dungu kümey taiñ femal nieliyiñ kiñe negosio kakelu kristiano iñchiñ? ¿Chumngelu?

¹⁴ Ka ayünieliyiñ ñi dewmayal kiñe empresa kiñe peñi kam lamngen engu, welu müleafuy ñi pedial plata chew ñi arelngeken, kam trür tukual fillke chemkün ñi küdawülafiel, ¿chumafuiñ? Tati Biblia elueiñmew kiñe ngülam taiñ kelluaetew: doy kümey taiñ wirintukukünuafiel. Feymu ti pelon wentru Jeremia ngillakalu kiñe mapu, wirintukukünuy kiñe testamentu mew, ka küpali kiñeke che ñi peñmayaetew chumngechi ñi femel ti negosio, ka epuchi wirintukuy ti testamentu, ka küme guardakünufi ñi pengeal küpachi antü mu (Jeremías 32:9-12; ka inaduamngeafuy Génesis 23:16-20). Femfuliyiñ kiñe negosio, müley taiñ wirintukukünuafiel, küpalafiel che ñi peal, ka wirintukual taiñ üy, tüfa mu pengelkelaiñ taiñ maneluwkenon  taiñ peñi ka lamngen mu, welu may kelluaeiñmu taiñ yafkawnoal, welulkawnoal, ka ñamümnoal taiñ kiñewkülen. Feymu nieliyiñ kiñe negosio taiñ pu peñi ka pu lamngen iñchiñ, ngoymalayaiñ, müley taiñ kuñiwtukual ñi ñamümnoafiel ti tüngün ka kiñewün tati trawünche mu negosio ñi duam mew (1 Korintio 6:1-8). *

15. ¿Chem rakiduamkey Jewba pu ngünenkachekelu negosio mew, ka chumkeyngün pu kristiano?

¹⁵ Iñchiñ Jewba ñi pu chengen, ka müley taiñ nor chengeal tati pu che engün koneltulenolu Jewba ñi trokiñche mu. Ti apostol Pablo reke, “ayüleiñ taiñ nor chengeael kom dungu mew” (Ebrew 13:18). Nieliyiñ negosio kakelu che iñchiñ koneltulenolu Jewba ñi pu che mu, taiñ Chaw Ngünechen rume falintukefi taiñ nor chengen. Feymu chi lifru Proverbios Biblia mew fentren rupa pengeli pu che ñi nieel welulkangechi balanza ñi ngünenkacheal (Proverbios 11:1; 20:10, 23). Kuyfi mu negosio mew pu che adümkefuy tati balanza ka pesa tañi fanefanetuafiel tati ngillangeelchi chemkün ka tati milla ka plata ñi kulliafiel. Fentren negosiakelu niekefuy epu welulkangechi pesa ka balanza ñi ngünenkayafiel tati pu che. * Welu Jewba üdekefi tüfachi ngünenkan. Feymu ayüliyiñ taiñ rumel müleal Chaw Ngünechen ñi piwkeyechen mew, müley taiñ ngünenkachenoal.

16, 17. ¿Chem ngünenkan femkey fentren pu che famülke mew? ¿Chem eluwküleiñ taiñ femal iñchiñ pu rüf kristiano ngen?

¹⁶ Pu kristiano fill antü müley taiñ yafüluwküleal taiñ  nor chengeal. Ka Weküfü ngünenielu am ti Mapu, feymew fentren pu che nor chengelay. Kiñeke che ñi diturpual tañi ayüel, koylatukeyngün ka ngünenkakeyngün tunte ñi pepikawkülen mu ka ñi adümuwükülen mu ñi llowal kiñe küdaw. Ka femngechi mülele ñi wirintukual kiñe papel mu tañi kullial impuestu, tañi wiñamtual kake trokiñ mapu mew, llowal ti seguro kam ñi kelluaetew pu awtoridad koylatukeyngün. Kafey chillkatuwe ruka mew, pu chillkatukelu koylatuyngün prueba mew ka ñi wülal kiñe küdaw, kiñeke internet mu entukeyngün kimel dungu, fey kidu engün wirintukulu femfaluwingün. Ka kakelu pu che kullikefingün tati pu awtoridad norngenolu ñi eluaetew tañi ayüel. Tati pu che ‘kidutu kimkawün-ngekey’, ‘rume diñmatukefi engün ta pülata’, ‘ka kayñetukefi kom küme nor dungu’, feymu ¿femngechi femnoafulu engün am? (2 Timotew 3:1-5.)

¹⁷ Iñchiñ pu kristiano eluwküleiñ taiñ femnoal tüfachi ngünenkan, welu kiñeke mu küdawngeafuy taiñ femnoal. Rakiduamafuiñ chi tati pu nor chengenolu müten ñi küme tripaken, welu tati pu nor chengelu “kom dungu mew” filla mu rupakeyngün (Salmo 73:1-8). Welu maneluwküleaiñ ngünam kutrankawkelaiñ taiñ femken mu kümeke dungu. ¿Chumngelu feypiafuiñ tüfa? Inaduamaiñ chem kümeke dungu llowaiñ taiñ nor chengen mu.

18. ¿Chumngelu fente falin-ngey taiñ kimngen mu taiñ nor chengen?

¹⁸ Kimniengen mu taiñ nor chengen ka manelfalngen mu, tüfa kiñe rume falin dungu taiñ nieel. Ka kom che femürpuafuy (inaduamnge tati wichulechi  dungu “ ¿Rumel nor chengen?”). Kom iñchiñ nor chengeafuiñ chem adümuwün taiñ nieel rume, tunten plata taiñ nieel, taiñ ad ka taiñ tuwün, kam kakelu dungu taiñ ngünenienoel. Taiñ küme üytungeel, fey tati falin dungu taiñ nieel, ka kakelu pu che ñi nienoel tüfa (Miqueas 7:2). Feymu ayentungeliyiñ rume, kiñeke che yamnieaeiñmu ka manelnieaeiñmu, ka kiñeke mu wewafuiñ plata kütu taiñ nor chengen mu, ¿chumngechifel? Kiñeke mu tati ngen küdaw wemünentukefi kiñeke che ñi norngenon mu, welu pu Dungukelu Iney Ngen Jewba ñamümkelayngün ñi küdaw, kam elfalkünungeyngün ñi llowal falin küdaw ñi kimfalngen mu tañi manelfalchengen.

19. Nor chengeliyiñ, ¿chumngechi kümelkaleay taiñ rakiduam ka taiñ weniyefiel ta Jewba?

¹⁹ Tüfachi dungu rupayafuy kam rupalayafuy chi, welu müley kakelu kümelkan rüfngelu taiñ llowal. Ti wünen kümelkan, chumngechi ñi feypiel ti apostol Pablo, ayüwküleaiñ “taiñ nien lif küme rakiduam”, norngechi rakiduam (Ebrew 13:18). Kafey ti epungechi kümelkan, Chaw Ngünechen ngüneduamay taiñ nor chengen, ka kidu piwkeyefi femngechi che. Biblia feypi: “Awem Jewba, ¿iney am ta witran-ngeafuy tami tolto ruka mu? ¿Iney am mülenagafuy tami fütra wingkul mu? Tati miyawkelu ñi kulpakenon mu, femkelu tati kümeke dungu ka rüf dungukelu tañi piwke mu” (Salmo 15:1, 2; Proverbios 22:1). Feley, taiñ nor chengen kelluaeiñmu taiñ rumel müleal Chaw Ngünechen ñi piwkeyechen mew, tüfa tati doy falin kümelkan taiñ llowafel. Fewla inaduamaiñ kiñe dungu nüwkülelu taiñ ngüneduampeel mu: chem rakiduamkey Jewba tati küdaw mu.