1, 2. Mɛni Yehowa huɛmɛ maa ya nɔ maa pee kɛ ya neneene?

NYƐMIYO ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Monika, nɛ e sɛ gba si himi mi maa pee jeha 35 ji nɛ ɔ de ke: “I kɛ ye huno ɔ wa le wa he saminya. Se ngɛ jehahi babauu nɛ waa kɛ hi si ɔ tsuo se ɔ, loloolo ɔ, ní komɛ ngɛ nɛ wa li ngɛ wa sibi a he!” Wa ti nihi fuu ma nyɛ ma de jã ngɛ wa gba si himi mi he piɛɛli kɛ wa huɛmɛ a he.

² Wa bua jɔ he kaa wa maa le nihi nɛ wa suɔ mɛ ɔ saminya. Se nɔ nɛ e he hia pe kulaa nɛ waa kɛ lɛ ma nyɛ maa bɔ huɛ ji Yehowa. Wa be nyɛe maa le nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ kɔɔ Yehowa he ɔ kɛ pi si gblegbleegble. (Rom. 11:33) Wa maa ya nɔ maa kase níhi fuu kɛ kɔ Yehowa suhi a he kɛ ya neneene, nɛ enɛ ɔ ma ha nɛ wa bua maa jɔ e su ɔmɛ a he wawɛɛ.​—Fiɛlɔ 3:11.

3. Mɛni he wa ma susu ngɛ munyu nɛ wa ngɛ kasee nɛ ɔ mi?

³ Munyu nɛ wa kase kɛ sɛ hlami ɔ ha nɛ wa bua jɔ Yehowa su enyɔ komɛ a he. Nihi nyɛɔ suɔ e he, nɛ e hyɛ we nɔ hɛ mi. Amlɔ nɛ ɔ, nyɛ ha nɛ wa susu Yehowa su kpahi enyɔ komɛ hu a he nɛ waa hyɛ. E haa nɔ nɔ́ faa, nɛ e nuɔ nɔ́ sisi. Ke wa susu Yehowa su nɛ ɔmɛ a he ɔ, wa maa na heii kaa ‘Yehowa peeɔ nɔ tsuaa nɔ kpakpa, nɛ e nuɔ nɔ́ he ha níhi tsuo nɛ e bɔ ɔ.’​—La 145:9.

4. Ke a ke nɔ ko haa nɔ nɔ́ faa a, mɛni e tsɔɔ?

⁴ Ke a ke nɔ ko haa nɔ nɔ́ faa a, mɛni lɔɔ tsɔɔ? Wa ma ná heto ɔ ngɛ Yesu munyu nɛ a ngma ngɛ Bɔfo Ɔmɛ A Nítsumi 20:35 ɔ mi. E de ke: ‘Bua jɔmi ngɛ nɔ́ hami mi pe nɔ́ hemi.’ Munyu kpiti nɛ ɔ nɛ Yesu tu ɔ ha nɛ wa na nɔ́ nɛ wa tsui mi nɛ wa maa je kɛ ha nɔ nɔ́ ɔ tsɔɔ. Nɔ nɛ haa nɔ nɔ́ faa a jeɔ e tsui mi nɛ e ngɔɔ e be, kɛ e he wami, kɛ níhi nɛ e ngɛ ɔ kɛ yeɔ bua nihi. E kɛ bua jɔmi nɛ peeɔ jã. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, tsa pi nike ní nɛ nɔ ko ma ha nɔ  ko ɔ nɛ tsɔɔ kaa e haa nɔ nɔ́ faa, se mohu e tsui mi nɛ e jeɔ kɛ peeɔ jã a nɛ tsɔɔ. (Kane 2 Korintobi 9:7.) Nɔ ko be nɛ e jeɔ e tsui mi kɛ haa nɔ nɔ́ pe wa “Mawu nɛ ngɛ bua jɔmi” nɛ ji Yehowa a.​—1 Tim. 1:11, NW.

5. Mɛni blɔhi a nɔ Yehowa jeɔ e tsui mi nɛ e haa nɔ nɔ́ ngɛ?

⁵ Mɛni blɔ nɔ Yehowa guu kɛ tsɔɔ kaa e haa nɔ nɔ́ faa? E haa adesahi tsuo a hiami níhi. E haa nihi nɛ a ja we lɛ lolo po ɔ, a hiami níhi. Niinɛ, ‘Yehowa peeɔ nihi tsuo kpakpa.’ E “haa pu ɔ jee ngɛ nimli yayamihi, kɛ nimli kpakpahi a nɔ; nɛ e haa hiɔmi nɛɛ ha nihi nɛ peeɔ nɔ́ nɛ da, kɛ nihi nɛ peeɔ nɔ́ nɛ dɛ tsuo.” (Mat. 5:45) Enɛ ɔ heje nɛ benɛ bɔfo Paulo kɛ ni komɛ nɛ a pi Kristofoli ngɛ munyu tue ɔ, e de mɛ ke, Yehowa “haa hiɔmi nɛɛ kɛ jee hiɔwe kɛ haa nyɛ, nɛ nyɛ kpaa ní babauu ngɛ be nɛ sa mi. E haa nyɛ niye ní, nɛ nyɛ bua jɔɔ saminya.” (Níts. 14:17) E ngɛ heii kaa Yehowa jeɔ e tsui mi nɛ e haa adesahi tsuo níhi nɛ hia mɛ.​—Luka 6:35.

6, 7. (a) Mɛnɔmɛ titlii nɛ Yehowa bua jɔɔ he kaa e ma ha mɛ a hiami níhi? (b) Mo ha nɔ hyɛmi nɔ́ ko nɛ tsɔɔ kaa Yehowa haa e sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ a hiami níhi.

⁶ Yehowa bua jɔɔ he wawɛɛ kaa e ma ha e sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ ɔmɛ a hiami níhi. Matsɛ David de ke: ‘Kɛ je ye nihe be mi kɛ ba si ye wami si nɛ ɔ, i nɛ kaa Yehowa kua nɔ ko nɛ peeɔ nɔ́ nɛ da. E bimɛ hu, i nɛ kaa a ngɛ ní bae.’ (La 37:25) Kristofoli anɔkualetsɛmɛ fuu na kaa Yehowa haa e sɔmɔli a hiami níhi niinɛ. Mo susu nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ ɔ he nɛ o hyɛ.

⁷ Jeha komɛ nɛ e be ɔ, níhi a mi ba wa ha nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Nancy nɛ e ji be tsuo sɔmɔlɔ ɔ. Nancy de ke: “E piɛ ligbi kake pɛ nɛ ye tsu hiɔ ɔ ma gbo, nɛ i hia dɔla 66 nɛ ma kɛ wo tsu ɔ he hiɔ. I li bɔnɛ ma pee nɛ ye nine maa su jamɛ a sika a nɔ. I sɔle ngɛ nyagba a he kɛkɛ nɛ i ho nítsumi ya. I tsuɔ ní ngɛ ní yemi he ko. I hyɛ we blɔ kaa jamɛ a gbɔkuɛ ɔ, nihi maa ke mi sika, ejakaa ngɛ be nɛ wa ngɛ mi ngɛ otsi ɔ mi ɔ, nihi pɔɛ lejɛ ɔ bami. Se nyakpɛ sane ji kaa nihi fuu ba ní yemi he ɔ jamɛ a gbɔkuɛ ɔ. Benɛ i kpa nítsumi nɛ i bua sika nɛ nihi ke mi ɔ nya a, e su dɔla 66.” Nancy he ye kaa Yehowa lɛ e je e tsui mi nɛ e ha lɛ nɔ́ tutuutu nɛ he hia lɛ ɔ nɛ.​—Mat. 6:33.

8. Mɛni ji nike ní nɛ se be nɛ Yehowa kɛ ha?

⁸ Nɔ tsuaa nɔ ma nyɛ ma ná nike ní nɛ hi pe kulaa nɛ Yehowa je e tsui mi nɛ e ha adesahi ɔ he se. Mɛni ji jamɛ a nike ní ɔ? Lɔɔ ji e Bi ɔ kpɔmi afɔle sami ɔ nɛ. Yesu de ke: “Ejakaa Mawu suɔ je ɔ saminya, nɛ e ngɔ e Bi kake ɔ ngɔ ha, konɛ nɔ tsuaa nɔ nɛ heɔ lɛ yeɔ ɔ, e hɛ mi ko kpata, se mohu e ná neneene wami.” (Yoh. 3:16) Ngɛ munyu nɛ ɔ mi ɔ, “je ɔ” nɛ Yesu kɛ tsu ní ɔ daa si kɛ ha adesahi. Niinɛ, nɔ tsuaa nɔ nɛ suɔ kaa e ma ná nike ní nɛ Yehowa kɛ ha adesahi ɔ he se ɔ, ma nyɛ ma ná he se. Nihi tsuo nɛ a ma ná hemi kɛ yemi ngɛ Yesu mi ɔ ma ná neneene wami! (Yoh. 10:10) Enɛ ɔ ji odase yemi nɛ pe kulaa nɛ tsɔɔ kaa Yehowa haa nɔ nɔ́ faa.

9. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ ha nɔ nɔ́ faa kaa bɔnɛ Yehowa peeɔ ɔ?

 ⁹ Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ kase Yehowa konɛ wɔ hu wa ha nɔ nɔ́ faa? Yehowa nɛ e ‘haa wɔ ní kpakpahi babauu nɛ wa yeɔ mi ngɔɔmi’; enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ waa “bɔle nine ha nɔ tsuaa nɔ” konɛ wa ha nɛ nihi a bua nɛ jɔ. (1 Tim. 6:17-19) Wa bua jɔɔ kaa wa maa ke nihi nɛ wa suɔ mɛ ɔ ní, nɛ waa ye bua nihi nɛ e fi mɛ ɔ. (Kane 5 Mose 15:7.) Mɛni ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ wa kai nɛ wa ha nihi ní faa? Nɔ́ nɛ Kristofoli komɛ peeɔ ji kaa be tsuaa be nɛ nɔ ko maa ke mɛ nɔ́ ɔ, mɛ hu a keɔ nihi ní. Nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi fuu ngɛ Kristofoli asafo ɔ mi nɛ a kase bɔnɛ a haa nɔ nɔ́ faa ha.

10. Mɛni ji blɔ nɛ hi pe kulaa nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ ha nɔ nɔ́ faa?

¹⁰ Blɔhi nɛ a hi pe kulaa nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ pee enɛ ɔ a kpɛti kake ji, nɛ́ wa maa ngɔ wa be, kɛ wa he wami kɛ ye bua nihi konɛ waa wo mɛ he wami. (Gal. 6:10) Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ pee enɛ ɔ? Bɔnɛ pee nɛ wa nyɛ nɛ waa le kaa wa ngɛ jã pee aloo wa pee we jã a, wa ma nyɛ ma bi wa he ke: ‘Anɛ nihi naa mi kaa i suɔ nɛ ma bu ni kpahi tue lo? Ke nɔ ko de mi ke ma ye bua lɛ kɛ tsu nɔ́ ko aloo ma pee nɔ́ ko ha lɛ ɔ, ke ma nyɛ ma pee ɔ, anɛ i jeɔ ye tsui mi nɛ i kplɛɛɔ nɔ lo? Mɛni be i je ye tsui mi nɛ i je ye weku mi bimɛ ɔmɛ a ti nɔ ko aloo ye nyɛmimɛ Odasefoli a ti nɔ ko yi ngɛ mɔde ko nɛ e bɔ ɔ he?’ Ke wa ‘keɔ wa sibi ní’ ɔ, lɔɔ ma ha nɛ huɛ bɔmi gbagbanii maa hi waa kɛ Yehowa wa kpɛti, nɛ bua jɔmi maa hi waa kɛ wa huɛmɛ hu wa kpɛti.​—Luka 6:38; Abɛ 19:17.

11. Mɛni blɔ komɛ a nɔ wa ma nyɛ maa gu konɛ waa je wa tsui mi kɛ ha Yehowa nɔ́?

 ¹¹ Wa ma nyɛ maa je wa tsui mi nɛ wa ha Yehowa nɔ́. Ngmami ɔ de ke: ‘Ngɔɔ o ní babauu ɔ kɛ wo Yehowa hɛ mi nyami.’  (Abɛ 3:9) Wa “ní babauu” ɔ aloo níhi nɛ a he jua wa a ekomɛ ji, wa be, wa he wami, kɛ níhi nɛ wa ngɛ nɛ waa kɛ ma tsu ní ngɛ Yehowa sɔmɔmi mi faa a. Jokuɛ tsɔwi po ma nyɛ maa je a tsui mi nɛ a ha Yehowa nɔ́. Bitsɛ ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Jason ɔ de ke: “Ke wa weku ɔ kɛ yemi kɛ buami ko ma ha ngɛ Matsɛ Yemi Asa a nɔ ɔ, waa kɛ sika a haa wa bimɛ ɔmɛ nɛ a kɛ ya woɔ yemi kɛ buami daka a mi. Jokuɛ ɔmɛ a bua jɔɔ, ejakaa a deɔ ke, ‘ke waa kɛ sika a ngɛ yemi kɛ buami daka a mi woe ɔ, wa le kaa waa kɛ nɔ́ ko ngɛ Yehowa hae.’” Ke jokuɛwi yɔse kɛ je a jokuɛ mi tɔɔ kaa ke a ke Yehowa ní ɔ, a náa bua jɔmi ɔ, lɔɔ ma ha nɛ ke a wa a, a maa je a tsui mi maa ke lɛ nɔ́.​—Abɛ 22:6.

12. Ke a ke nɔ ko nuɔ nɔ́ sisi ɔ, mɛni e tsɔɔ?

¹² Yehowa nuɔ nɔ́ sisi, nɛ enɛ ɔ ji e su kpakpa amɛ a kpɛti kake. Ke a ke nɔ ko nuɔ nɔ́ sisi ɔ, mɛni e tsɔɔ? Ngɛ New World Translation ɔ mi ɔ, Hela munyungu nɛ a pɔɔ sisi tsɔɔmi ke “nɔ́ sisi numi” ɔ tsɔɔ “sane he ngmɛɛmi.” (Tito 3:1, 2, NW, sisi nigma.) Nɔ nɛ nuɔ nɔ́ sisi ɔ be kpɛii, e sane he wɛ, nɛ e hɛɛ we nɔ́ kake mi kpamisaa. Mohu ɔ, e kɛ nihi hiɔ si ngɛ mi mi jɔmi mi, nɛ e bɔɔ mɔde kaa e maa nu mɛ sisi. E suɔ kaa e maa bu nihi tue. Ke e na kaa e maa hi ɔ, e ngmɛɔ nihi blɔ nɛ a peeɔ nɔ́ nɛ a suɔ.

13, 14. (a) Mɛni blɔ nɔ Yehowa tsɔɔ ngɛ kaa e nuɔ nɔ́ sisi? (b) Mɛni wa ma nyɛ maa kase kɛ kɔ nɔ́ sisi numi he ngɛ bɔnɛ Yehowa kɛ Lot hi si ha a mi?

¹³ Mɛni blɔ nɔ Yehowa guu kɛ tsɔɔ kaa e nuɔ nɔ́ sisi? E susuɔ bɔnɛ e sɔmɔli nuɔ he ha a he, nɛ ke a tsɔɔ a juɛmi ngɛ nɔ́ ko he ɔ, e pɔɔ nɔ kplɛɛmi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, mo susu bɔnɛ Yehowa kɛ Lot nɛ e ji dalɔ ɔ hi si ha a he nɛ o hyɛ. Benɛ Yehowa mwɔ e yi mi kpɔ kaa e ma kpata Sodom kɛ Gomora ma amɛ a hɛ mi ɔ, e kɛ blɔ tsɔɔmi nɛ ngɛ heii ha Lot kaa e tu fo kɛ ya yoku ɔmɛ a nɔ. Se yi mi tomi ko heje ɔ, Lot kpa Yehowa pɛɛ konɛ e ngmɛ lɛ blɔ nɛ e tu fo kɛ ya he kpa. Mo susu he nɛ o hyɛ, Lot bi konɛ Yehowa nɛ tsake lɛ Yehowa a e blɔ tsɔɔmihi!​—Kane 1 Mose 19:17-20.

¹⁴ Eko ɔ, nɔ ko ma susu kaa Lot hemi kɛ yemi mi gbɔjɔ aloo e tue gbo. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Yehowa ko nyɛ baa Lot yi ngɛ he saisaa nɛ e maa ya, lɔɔ he ɔ, jinɛ e sɛ nɛ Lot ko ye gbeye. Se kɛ̃ ɔ, Lot ye gbeye, nɛ Yehowa nu lɛ sisi nɛ Yehowa tsake e juɛmi. E ha nɛ Lot tu fo kɛ ho ma ko nɛ jinɛ e to e yi mi kaa e ma kpata hɛ mi ɔ mi ya. (Kane 1 Mose 19:21, 22.) E ngɛ heii kaa Yehowa be kpɛii, nɛ e sane he wɛ hulɔ. E ngmɛɔ sane he nɛ e nuɔ nɔ́ sisi.

15, 16. Mɛni blɔ nɔ nɛ Mlaa a nɛ Yehowa kɛ ha Israelbi ɔmɛ ɔ tsɔɔ kaa e nuɔ nɔ́ sisi? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ nikasemi ɔ sisije ɔ.)

¹⁵ Mlaa a nɛ Yehowa kɛ ha Israelbi ɔmɛ ɔ hu tsɔɔ kaa e nuɔ nɔ́ sisi. Ke Israelno ko ji ohiatsɛ nɛ e be nyɛe maa ngɔ jijɔ aloo apletsi kɛ sã afɔle ɔ, e ma nyɛ maa ngɔ lahuɛ enyɔ aloo beleku lahuɛ enyɔ kɛ sã afɔle. Nɛ ke Israelno ko ji ohiatsɛ kulaa nɛ e be nyɛe maa ngɔ lahuɛ enyɔ kɛ sã afɔle hu nɛɛ? Ke e ba jã a, Yehowa ngmɛɔ blɔ nɛ Israelno ohiatsɛ ɔ ngɔɔ mamu bɔɔ ko kɛ ba sãa afɔle. Se mo kadi kaa pi mamu ɔ eko tsuaa eko kɛkɛ nɛ e sa kaa a kɛ sã afɔle, mohu ɔ, e sa kaa a ngɔ “mamu kpakpa,” mamu nɛ a kɛ peeɔ nɔ nubwɔ ɔ kɛ sã afɔle ɔ. (1 Mose 18:6) Mɛni heje nɛ enɛ ɔ he hia?​—Kane 3 Mose 5:7, 11.

¹⁶ Ngɔɔ lɛ kaa Israelno ji mo nɛ o ji ohiatsɛ. Benɛ o ngɔ mamu nɛ o kɛ maa sã afɔle ɔ kɛ ya su kpe he bo tsuo ɔ he ɔ, o na Israelbi kpahi nɛ a ji níatsɛmɛ nɛ a ngɔ lohwehi kɛ ma afɔle sami. Eko ɔ, e maa pee mo zo kaa moo lɛɛ o kɛ mamu nɛ ma afɔle ɔ sami. Kɛkɛ nɛ o kai kaa afɔle nɛ o ma sami ɔ he jua wa ngɛ Yehowa hɛ mi. Mɛni heje? Yehowa Mlaa a biɔ nɛ o kɛ mamu kpakpa nɛ ba sã afɔle ɔ. E ngɛ kaa nɔ́ nɛ Yehowa ngɛ Israelbi nɛ a ji ohiatsɛmɛ ɔ dee ke: ‘I le kaa nyɛ be nyɛe ma  ha babauu kaa bɔnɛ nyɛ nyɛmimɛ kpa amɛ haa a mohu lɛɛ, se i le kaa nɔ́ nɛ nyɛ ma nyɛ ɔ tsuo nɛ nyɛɛ kɛ haa mi ɔ nɛ.’ Niinɛ, Yehowa susuɔ e sɔmɔli a gbɔjɔmihi kɛ si fɔfɔɛ nɛ a ngɛ mi ɔ he, nɛ e nuɔ mɛ sisi.​—La 103:14.

17. Mɛni sɔmɔmi nɛ Yehowa kplɛɛɔ nɔ?

 ¹⁷ Akɛnɛ wa le kaa Yehowa nuɔ nɔ́ sisi, nɛ e kplɛɛɔ wa tsui mi tsuo nɛ wa jeɔ kɛ sɔmɔɔ lɛ ɔ nɔ heje ɔ, wa tsui nɔɔ wa mi. (Kol. 3:23) Nyɛmiyo ko nɛ e wa ngɛ jeha mi nɛ e je Italy nɛ a tsɛɛ lɛ ke Constance ɔ de ke: “Be tsuaa be ɔ, i suɔ wawɛɛ kaa ma tu ye Bɔlɔ ɔ he munyu kɛ tsɔɔ nihi. Enɛ ɔ heje nɛ i yaa nɔ nɛ i fiɛɛɔ nɛ i peeɔ Baiblo mi nikasemihi ɔ nɛ. Be komɛ ɔ, e dɔɔ mi kaa i nyɛ we nɛ ma tsu babauu akɛnɛ i be nɔmlɔtso mi he wami ɔ heje. Se i le kaa Yehowa le ye nyɛmi, nɛ e suɔ mi, nɛ e bua jɔ nɔ́ nɛ i nyɛɔ tsuɔ ɔ he.”

18. Mɛni ji blɔ kake nɛ fɔli maa gu nɔ kɛ kase Yehowa?

¹⁸ Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ kase Yehowa konɛ wɔ hu waa nu nɔ́ sisi? Mo susu bɔnɛ Yehowa kɛ Lot hi si ha a he ekohu nɛ o hyɛ. Yehowa ngɛ he blɔ nɛ e tsɔɔ Lot he nɛ e sa kaa e ya. Se Yehowa je mi mi himi mi nɛ e bu Lot tue, nɛ e ngmɛ Lot blɔ nɛ Lot ya he nɛ e suɔ. Ke o ji fɔlɔ ɔ, anɛ o ma nyɛ maa kase Yehowa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ lo? Anɛ o ma nyɛ maa bu o bimɛ a ní bimi tue, nɛ ke e sa a, o maa pee ha mɛ lo? Blɛfo gbi Hwɔɔmi Mɔ ɔ nɛ je kpo ngɛ September 1, 2007 ɔ tsɔɔ mi kaa ke fɔli komɛ yaa wo mlaa kɛ ha weku ɔ, a buɔ nɔ́ nɛ a bimɛ ma de ngɛ he ɔ tue. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, fɔli ma nyɛ maa tsɔɔ a bimɛ be nɛ ke a je kpo ɔ, a kpale kɛ ba we mi. E ngɛ mi kaa fɔli nɛ a ji Kristofoli ngɛ he blɔ nɛ ɔ mohu lɛɛ, se e sa kaa a kɛ jokuɛ ɔmɛ nɛ sɛsɛ he loko a ma a juɛmi nya si. Ngɛ si fɔfɔɛ komɛ a mi ɔ, fɔli ma nyɛ maa hla kaa a maa pee tsakemi ngɛ be pɔtɛɛ ko he ke lɔɔ be hae nɛ a ma a hɛ kɛ fɔ Baiblo mi sisi tomi mlaa ko nɔ. Ke fɔli kɛ a bimɛ susu níhi a he loko a wo mlaa a, jokuɛ ɔmɛ nuɔ mlaa a sisi saminya, nɛ e yi ha mɛ kaa a maa ye nɔ.

19. Mɛni blɔ nɔ asafo mi nikɔtɔmahi ma nyɛ maa gu konɛ a nu nɔ́ sisi kaa bɔnɛ Yehowa nuɔ nɔ́ sisi ɔ?

¹⁹ E sa kaa asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a bɔ mɔde nɛ a nu nɔ́ sisi kaa bɔnɛ Yehowa nuɔ nɔ́ sisi ɔ. Níhi nɛ nyɛmimɛ ɔmɛ be nyɛe maa pee ɔ, e sɛ nɛ asafo mi nikɔtɔma amɛ nɛ a ha nɛ a pee. Nyɛ kai kaa afɔlehi nɛ Israelbi nɛ a ji ohiatsɛmɛ sãa a po he jua wa ngɛ Yehowa hɛ mi. Jã nɔuu nɛ nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi komɛ be nyɛe ma tsu babauu ngɛ sɔmɔmi nítsumi ɔ mi, eko ɔ, ngɛ hiɔ loo bwɔmi heje. Ke nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ a kɔni mi jɔ akɛnɛ a nyɛ we nɛ a tsu babauu ɔ hu nɛɛ? Asafo mi nikɔtɔmahi ma nyɛ maa ma nɔ mi kɛ ha mɛ kaa Yehowa suɔ mɛ ngɛ a he wami tsuo nɛ a kɛ ngɛ lɛ sɔmɔe ɔ heje.​—Mar. 12:41-44.

20. Anɛ nɔ́ sisi numi tsɔɔ kaa e sa nɛ wa gbɔjɔ sɔmɔmi nɛ waa kɛ haa Mawu ɔ mi lo? Moo tsɔɔ nya.

²⁰ Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e sa nɛ waa nu nɔ́ sisi, se lɔɔ hu tsɔɔ we kaa e sa nɛ waa na wa he mɔbɔ nɛ wa gbɔjɔ sɔmɔmi nɛ waa kɛ haa Mawu ɔ mi. (Mat. 16:22) Ke wa ngɛ he wami nɛ waa kɛ ma nyɛ ma tsu babauu ɔ, e sa nɛ waa pee jã, e sɛ nɛ wa tsu nyafii. E he hia nɛ wɔ tsuo ‘waa bɔ mɔde wawɛɛ’ kɛ tsu Matsɛ Yemi ɔ he nítsumi ɔ. (Luka 13:24) Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ wa ná juɛmi nɛ da. E sa nɛ waa kɛ wa he wami tsuo nɛ sɔmɔ Yehowa, nɛ wa kai hu kaa Yehowa hla we nɛ waa pee babauu pe bɔnɛ wa ma nyɛ. Ke waa kɛ wa he wami tsuo sɔmɔ Yehowa a, e bua jɔɔ wawɛɛ. Yehowa nuɔ nɔ́ sisi nɛ e bua jɔɔ sɔmɔmi nɛ waa kɛ haa lɛ ɔ he. Anɛ wa bua jɔɛ kaa wa ngɛ Mawu ko kaa jã sɔmɔe lo? Ngɛ munyu nɛ wa maa kase kɛ nyɛɛ enɛ ɔ se ɔ mi ɔ, wa ma susu Yehowa su kpakpa kpahi enyɔ a he.​—La 73:28.