1-2. Moo tsɔɔ nɔ́ nɛ ya nɔ loko Yesu tu e nyagbe munyu ɔmɛ.

E JI Nisan ligbi 14, jeha 33, be mi nɛ pu nɔɛ si lolo. A po Yesu nya nɛ a kojo lɛ ngɛ nɔ́ ko nɛ e pee we he, lɔ ɔ se ɔ, a ye e he fɛu, a plaa lɛ nɛ a ka lɛ ngɛ sɛumi tso nɔ. A ka plɛɛkohi kɛ wo e ninehi kɛ e nanehi tsuo a mi. E ngɛ dengme gboe kɛ ngɛ munyu tue, e ngɛ nɔ́ nae kɛ ngɛ mumu woe. Se e sa nɛ e tu munyu, ejakaa e ngɛ nɔ́ ko nɛ he hia nɛ e ma de.

² Nyɛ ha nɛ wa susu munyuhi nɛ Yesu tu benɛ e ngɛ gboe ngɛ sɛumi tso ɔ nɔ, kɛ níhi nɛ wa ma nyɛ maa kase ngɛ mi ɔ a he. Ngɛ blɔ ko nɔ ɔ, nyɛ ha nɛ waa “bu lɛ tue.”​—Mat. 17:5.

3. Mɛnɔmɛ a he munyu nɛ Yesu ngɛ tue benɛ e de ke: “Tsaatsɛ, moo ngɔ kɛ pa mɛ” ɔ?

³ Mɛni Yesu de? Benɛ Yesu ngɛ sɛumi tso ɔ nɔ ɔ, e sɔle nɛ e de ke: “Tsaatsɛ, moo ngɔ kɛ pa mɛ.” Mɛnɔmɛ? Yesu munyu nɛ nyɛɛ se ɔ maa ye bua wɔ nɛ waa na nihi nɛ e ngɛ a he munyu tue ɔ. E de ke: “A li nɔ́ nɛ a ngɛ pee ɔ.” (Luka 23:33, 34) Eko ɔ, Roma ta buli nɛ a ka plɛɛkohi kɛ wo e ninehi  kɛ e nanehi a mi ɔ a he munyu nɛ e ngɛ tue ɔ nɛ. A li nɔ tutuutu nɛ Yesu ji. Eko ɔ, nihi nɛ a ngɛ nimli asafo ɔ a kpɛti nɛ a de ke a gbe Yesu, nɛ pee se a ma ba ná e mi hemi kɛ yemi ɔ a he munyu e ngɛ tue ɔ nɛ. (Níts. 2:36-38) Yesu ha we nɛ nisɛ ní nɛ a ngɛ lɛ pee ɔ nɛ ha nɛ e ná ni ɔmɛ a he abofu loo e ná a he ninyɛ. (1 Pet. 2:23) Mohu ɔ, e de Yehowa kaa e ngɔ nihi nɛ a ngɛ lɛ gbee ɔ a he yayami kɛ pa mɛ.

4. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Yesu tsui mi nɛ e je nɛ e ngɔ nihi nɛ a te si kɛ wo lɛ ɔ a tɔmihi kɛ ke mɛ ɔ mi?

⁴ Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Yesu munyu ɔmɛ a mi? E sa nɛ wɔ hu waa ngɔ nihi a he yayami kɛ ke mɛ kaa bɔ nɛ Yesu pee ɔ. (Kol. 3:13) Wa weku li loo ni kpahi ma nyɛ maa te si kɛ wo wɔ akɛnɛ a nui wa hemi kɛ yemi ɔ aloo bɔ nɛ wa baa wa je mi ha a sisi ɔ he je. Eko ɔ, a maa tu wa he lakpa munyuhi, a ma pue wa hɛ mi si ngɛ nihi a hɛ mi, a ma kpata wa womi ɔmɛ a hɛ mi, nɛ a ma nyɛ maa wo wa he gbeye kaa a maa ye wɔ awi po. Ke e ba jã a, e sɛ nɛ waa hɛɛ abofu mi, mohu ɔ, wa ma nyɛ ma bi Yehowa nɛ e bli a hɛngmɛ konɛ ke e maa hi ɔ, a ba na anɔkuale ɔ ligbi ko. (Mat. 5:44, 45) Be komɛ ɔ, e he ma nyɛ maa wa kaa wa maa ngɔ a he yayami kɛ ke mɛ, titli ɔ, ke nɔ́ nɛ a pee wɔ ɔ hí saasaa. Se ke wa ya nɔ nɛ wa hɛɛ abofu ɔ mi ɔ, wɔ nitsɛmɛ wa he awi nɛ wa ngɛ yee ɔ nɛ. Nyɛmiyo ko de ke: “Ke i ngɔ nihi a tɔmi kɛ ke mɛ ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ we kaa i kplɛɛ ní yayahi nɛ a pee mi ɔ nɔ, aloo i suɔ nɛ a pee mi yayami. Nɔ́ nɛ e tsɔɔ kɛkɛ ji kaa i hla kaa ma ngmɛɛ abofu ɔ he.” (La 37:8) Ke wa ngɔ nihi a he yayamihi kɛ ke mɛ ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa sume nɛ ní yayahi nɛ a pee wɔ ɔ nɛ ha nɛ waa ngɔ a he abofu kɛ wo wa mi.​—Efe. 4:31, 32.

5. Mɛni si nɛ Yesu wo ojo fiali nɛ a sɛu mɛ ngɛ e kasa nya a a kpɛti nɔ kake, nɛ mɛni he je?

⁵ Mɛni Yesu de? A sɛu ojo fiali enyɔ kɛ piɛɛ Yesu he. Sisije ɔ, mɛ hu a ye e he fɛu. (Mat. 27:44) Se pee se ɔ, a kpɛti nɔ kake tsake e tsui. E ba yɔse kaa Yesu pee we “nɔ́ ko nɛ e sɛ.” (Luka 23:40, 41) Jehanɛ hu ɔ, e kɛ e munyu tutui tsɔɔ kaa e he ye kaa a ma tle Yesu si, nɛ e ma ba ye matsɛ. E de Yi Wami Helɔ nɛ ngɛ gboe ɔ ke: “Yesu, ke o sɛ o Matsɛ Yemi ɔ mi ɔ, mo kai mi.” (Luka 23:42) Nyumu nɛ ɔ ná hemi kɛ yemi nɛ mi wa ngɛ Yesu mi. Enɛ ɔ he ɔ, Yesu de lɛ ke: “Ngɛ anɔkuale mi ɔ, i ngɛ mo dee mwɔnɛ ɔ ke, o maa piɛɛ ye he [pi ngɛ hiɔwe, se] ngɛ Paradeiso.” (Luka 23:43) Mo kadi kaa benɛ Yesu ngɛ nyumu nɛ ɔ si woe ɔ, e ngɔ munyunguhi nɛ ji “i,” “o,” kɛ “ye” kɛ tsu ní. Akɛnɛ Yesu le kaa e Tsɛ ɔ naa nɔ mɔbɔ he je ɔ, e de ojo fialɔ nɛ ngɛ gboe ɔ níhi nɛ ha lɛ hɛ nɔ kami.​—La 103:8.

6. Mɛni wa kaseɔ ngɛ nɔ́ nɛ Yesu de ojo fialɔ ɔ mi?

⁶ Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Yesu munyu ɔmɛ a mi? Yesu kase e Tsɛ ɔ kɛ pi si. (Heb. 1:3) Yehowa suɔ nɛ e ngɔ wa he yayamihi kɛ ke wɔ nɛ e na wɔ mɔbɔ. Se loko e maa pee jã a, ja wa pia wa he ngɛ wa he yayami ɔmɛ a he, nɛ wa ná hemi kɛ yemi kaa e ma nyɛ maa ngɔ wa he yayamihi kɛ ke wɔ kɛ gu Yesu Kristo kpɔmi afɔle sami ɔ nɔ. (1 Yoh. 1:7) Eko ɔ, e he maa wa ha ni komɛ kaa a ma he ye kaa Yehowa maa ngɔ yayamihi nɛ a pee kɛ be ɔ kɛ ke mɛ. Ke o nuɔ he jã be komɛ ɔ, lɛɛ mo susu enɛ ɔ he nɛ o hyɛ: Benɛ e piɛ bɔɔ nɛ Yesu ma gbo ɔ, e na yayami peelɔ ko nɛ a bu lɛ gbenɔ fɔ se e ná e mi hemi kɛ yemi ɔ mɔbɔ. Lɛɛ mɛni he je nɛ Yehowa be e sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ nɛ a ngɛ mɔde bɔe kaa a maa ye e mlaa amɛ a nɔ ɔ mɔbɔ nae mɔ!​—La 51:1; 1 Yoh. 2:1, 2.

7. Kaa bɔ nɛ Yohane 19:26, 27 ɔ tsɔɔ ɔ, mɛni Yesu de Maria kɛ Yohane, nɛ mɛni he je e de jã?

⁷ Mɛni Yesu de? (Kane Yohane 19:26, 27.) Yesu ngɛ e yayo nɛ eko ɔ, e ji yalɔyo ɔ he susue. E nyɛmimɛ ɔmɛ ma nyɛ ma ha lɛ e he lo nya hiami níhi, se mɛnɔ ma ha lɛ e mumi mi hiami níhi? Odase ko be nɛ tsɔɔ kaa e nyɛmimɛ ɔmɛ ba pee kaseli jamɛ a be ɔ. Yohane ji bɔfo nɛ yeɔ anɔkuale, nɛ e ji Yesu huɛmɛ nɛ nyu bi ngɛ e kɛ mɛ a kpɛti ɔ a ti nɔ kake. Yesu naa nihi nɛ a piɛɛ e he kɛ ngɛ Yehowa jae ɔ kaa e mumi mi weku. (Mat. 12:46-50) Akɛnɛ Yesu suɔ Maria nɛ e susuɔ e he he je ɔ, e de Yohane kaa e hyɛ Maria  nɔ, ejakaa e le kaa Yohane ma ha Maria e mumi mi hiami níhi. E de e yayo ke: “Hyɛ! O binyumu ɔ!” Nɛ e de Yohane ke: “Hyɛ! O yayo!” Kɛ je jamɛ a ligbi ɔ kɛ yaa a, Yohane ba pee kaa bi kɛ ha Maria, nɛ e hyɛ e nɔ kaa bɔ nɛ e maa hyɛ lɛ nitsɛ e yayo nɔ. Yesu je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ yo nɛ fɔ lɛ ɔ, kɛ yo nɛ daa si ngɛ e kasa nya benɛ e yaa gbo ɔ!

8. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ nɔ́ nɛ Yesu de Yohane kɛ Maria a mi?

⁸ Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Yesu munyu ɔmɛ a mi? Huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ wa nyɛmimɛ nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ wa kpɛti ɔ mi ma nyɛ maa wa pe huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ wa weku li wa kpɛti ɔ. Wa weku li ma nyɛ maa te si kɛ wo wɔ loo a ma kua wɔ, se kaa bɔ nɛ Yesu wo si ɔ, ke wa ya nɔ nɛ waa kɛ Yehowa kɛ e we asafo ɔ bɔ ɔ, wa nine maa su nɔ́ nɛ laa wɔ ɔ nɔ “kɛ bɔ he si 100.” Wa ma ná binyumuhi, biyihi, nyɛmɛ kɛ tsɛmɛ babauu. (Maak. 10:29, 30) Amlɔ nɛ ɔ nɛ o piɛɛ weku ko nɛ a hɛɛ hemi kɛ yemi kake nɛ a suɔ a sibi ɔ a he ɔ, kɛ lɔ ɔ haa nɛ o nuɔ he ha kɛɛ?​—Kol. 3:14; 1 Pet. 2:17.

9. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Yesu munyu nɛ ngɛ Mateo 27:46 mi?

⁹ Mɛni Yesu de? Benɛ e piɛ bɔɔ nɛ Yesu ma gbo ɔ, e kɛ ngmlaa de ke: “Ye Mawu, ye Mawu, mɛni he je nɛ o kua mi ɔ?” (Mat. 27:46) Baiblo ɔ tsɔɔ we nɔ́ he je nɛ Yesu de jã, se nyɛ ha nɛ waa hyɛ nɔ́ nɛ wa ma nyɛ maa kase ngɛ Yesu munyu ɔmɛ a mi. Munyu nɛ ɔ nɛ Yesu tu ɔ ha nɛ gbami nɛ ngɛ La 22:1 ɔ ba mi. * Jehanɛ hu ɔ, munyu nɛ ɔ tsɔɔ heii kaa Yehowa “baa we [e Bi ɔ] yi.” (Hiob 1:10) Yesu le kaa e Tsɛ ɔ ngmɛ blɔ nɛ e he nyɛli ɔmɛ ka e hemi kɛ yemi ɔ kɛ ya si gbenɔ mi. A kɛ́ adesa ko hyɛ kaa bɔ nɛ a ka Yesu ɔ. Jehanɛ hu ɔ, Yesu munyu ɔmɛ maa nɔ mi kaa e pee we yayami ko nɛ sa gbenɔ.

10. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ munyuhi nɛ Yesu kɛ e Tsɛ ɔ tu ɔ mi?

¹⁰ Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Yesu munyu ɔmɛ a mi? Nɔ́ kake nɛ wa ma nyɛ maa kase ji kaa e sɛ nɛ waa hyɛ blɔ kaa Yehowa maa tsi wa hemi kɛ yemi he kahi nɛ baa wa nɔ ɔ a nya. A ka Yesu wawɛɛ, enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ wɔ hu wa dla wa he kaa wa maa ye anɔkuale ngɛ kahi a mi kɛ ya si gbenɔ mi po. (Mat. 16:24, 25) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa ngɛ nɔ mi mami kaa Yehowa be hae nɛ a ka wɔ pe bɔ nɛ wa ma nyɛ. (1 Kor. 10:13) Nɔ́ kake nɛ wa kaseɔ ji kaa wɔ hu a ma nyɛ maa ye wɔ sane yaya. (1 Pet. 2:19, 20) Nihi nɛ a teɔ si kɛ woɔ wɔ ɔ peeɔ jã akɛnɛ wa piɛɛ we je ɔ he, nɛ wa fiɛɛɔ anɔkuale ɔ he je, se pi yayami ko nɛ wa pee he je. (Yoh. 17:14; 1 Pet. 4:15, 16) Yesu nu nɔ́ he je nɛ Yehowa ngmɛ blɔ nɛ e na nɔ́ ɔ sisi. Se be komɛ ɔ, Yehowa sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ komɛ biɔ nɔ́ he je nɛ Yehowa ngmɛ blɔ nɛ a ngɛ nɔ́ nae. (Hab. 1:3) Wa Mawu ɔ nɛ e naa nɔ mɔbɔ nɛ e toɔ e tsui si ɔ le kaa tsa pi hemi kɛ yemi nɛ nimli nɛ ɔmɛ be; a hia bua womi nɛ je e ngɔ ɔ.​—2 Kor. 1:3, 4.

11. Mɛni he je nɛ Yesu tu munyu nɛ ngɛ Yohane 19:28 ɔ?

¹¹ Mɛni Yesu de? (Kane Yohane 19:28.) Mɛni he je nɛ Yesu de ke: “Kuma ngɛ mi yee” ɔ? E de jã “bɔ nɛ pee nɛ ngmami ɔ” nɛ ji gbami nɛ ngɛ La 22:15 ɔ nɛ ba mi. Lejɛ ɔ de ke: “Ye kuɔ si gbli kaa ngɛyu kokue mi, nɛ ye lilɛ mɛtɛ ye nya mi.” A wa Yesu yi mi wawɛɛ. E na nɔ́ ngɛ sɛumi tso nɔ, enɛ ɔ he ɔ,  kuma ma nyɛ maa ye lɛ. E hia nyu nɛ e kɛ maa gbe kuma.

12. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Yesu munyu nɛ ji “Kuma ngɛ mi yee” ɔ mi?

¹² Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Yesu munyu ɔmɛ a mi? Yesu bui bɔ nɛ e nu he ha a kaa gbɔjɔmi; nɛ e sɛ nɛ wɔ hu waa nu he jã. Behi fuu ɔ, wa de we nihi wa hiami níhi. Se ke e ba kaa wa hia yemi kɛ buami ko ɔ, e sa nɛ wa bi ni kpahi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke wa wa ngɛ jeha mi aloo wa be nɔmlɔ tso mi he wami ɔ, wa ma nyɛ ma de nɔ ko nɛ e ye bua wɔ kɛ he ní komɛ, aloo e ye bua wɔ kɛ ya na dɔkita. Ke wa hao aloo wa kɔni mi jɔ̃ ɔ, wa ma nyɛ ma de Kristofo no ko nɛ e nane pi si ɔ wa nyagba amɛ konɛ e bu wɔ tue, loo e ngɔ “munyu kpakpa” ko kɛ wo wa bua. (Abɛ 12:25) E sa nɛ wa kai kaa wa nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi suɔ wɔ, nɛ a suɔ nɛ a ye bua wɔ ngɛ “haomi be” mi. (Abɛ 17:17) Se a be nyɛe maa le níhi nɛ wa ngɛ he susue. Eko ɔ, a be lee kaa wa hia yemi kɛ buami, jã wa de mɛ.

13. Mɛni lɛ je anɔkuale nɛ Yesu ye kɛ ya si gbenɔ mi ɔ mi kɛ ba?

¹³ Mɛni Yesu de? Ngɛ Nisan ligbi 14 ɔ nɔ benɛ a fia maa pee piani ngmlɛ etɛ ɔ, Yesu kɛ ngmlaa de ke: “A gbe nya!” (Yoh. 19:30) E piɛ bɔɔ nɛ Yesu ma gbo, nɛ e pee níhi tsuo nɛ Yehowa de lɛ kaa e pee ɔ. Anɔkuale nɛ Yesu ye kɛ ya si nyagbe ɔ ha nɛ ní komɛ pee heii. Kekleekle ɔ, e tsɔɔ kaa Satan ji lakpatsɛ. Yesu kɛ e ní peepee tsɔɔ kaa adesa nɛ ye mluku ma nyɛ maa ye anɔkuale ngɛ kahi tsuo nɛ Satan kɛ maa ba e nɔ ɔ mi. Enyɔne ɔ, Yesu kɛ e wami ha kaa kpɔmi nɔ́. Akɛnɛ Yesu ngɔ e wami kɛ sã afɔle he je ɔ, huɛ bɔmi kpakpa ma nyɛ maa hi adesahi nɛ a yi mluku ɔ kɛ Mawu a kpɛti. Nɛ a ma nyɛ ma ná hɛ kɛ nɔ fɔmi kaa a maa hi si kɛ ya neneene. Etɛne, Yesu kɛ e ní peepee tsɔɔ kaa Yehowa ji nɔ nɛ ngɛ he blɔ kaa e yeɔ je ɔ nɔ, nɛ e tsɔ e Tsɛ ɔ biɛ ɔ he hulɔ.

14. Kɛ e sa nɛ waa fia wa pɛɛ si kaa wa maa ba wa je mi daa ligbi ha kɛɛ? Moo tsɔɔ nya.

¹⁴ Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Yesu munyu ɔmɛ a mi? E sa nɛ waa fia wa pɛɛ si kaa wa maa ye anɔkuale daa ligbi. Mo susu nɔ́ nɛ nyɛminyumu ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Maxwell Friend nɛ e tsɔɔ ní ngɛ Gilead sukuu ɔ mi be ko nɛ be ɔ de ɔ he nɛ o hyɛ. Benɛ a ya mahi a kpɛti kpe ko ɔ, Nyɛminyumu Friend de nɔ́ ko kɛ kɔ anɔkuale yemi he benɛ e ngɛ magbɛ nɔ munyu ko tue. E de ke: “Koo tsɛ̃ níhi nɛ o ma nyɛ maa pee loo o ma nyɛ ma de mwɔnɛ ɔ kɛ to hwɔɔ. O ngɛ nɔ mi mami kaa hwɔɔ ma ba ná mo lo? Daa ligbi ɔ, moo ba o je mi kaa nɔ́ nɛ jamɛ a ligbi ɔ pɛ ji be nɛ piɛ ha mo nɛ o kɛ maa tsɔɔ kaa o suɔ nɛ o hi si kɛ ya neneene.” Be fɛɛ be ɔ, nyɛ ha nɛ waa hi si kaa jamɛ a be ɔ pɛ ji wa nyagbe be nɛ waa kɛ maa hɛɛ wa anɔkuale yemi ɔ mi! Kɛkɛ ɔ, ke e ba kaa wa ma gbo po ɔ, waa kɛ nɔ mi mami ma nyɛ ma de ke: “Yehowa, i ye anɔkuale bɔ nɛ ma nyɛ, i ha nɛ Satan pee lakpatsɛ, nɛ i wo o biɛ ɔ kɛ o nɔ yemi ɔ nguɔ!”

15. Ngɛ Luka 23:46 nya a, mɛni nɔ mi mami nɛ Yesu ngɛ?

¹⁵ Mɛni Yesu de? (Kane Luka 23:46.) Yesu kɛ nɔ mi mami de ke: “Tsaatsɛ, i tu ye mumi ɔ ngɔ wo o dɛ mi.” Yesu le kaa e hwɔɔ se si himi daa si ngɛ Yehowa nɔ, nɛ e ngɛ nɔ mi mami kaa e Tsɛ ɔ ma kai lɛ.

16. Mɛni o ma nyɛ maa kase ngɛ Joshua níhi a si kpami ɔ mi?

¹⁶ Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Yesu munyu  ɔmɛ a mi? Moo ya nɔ nɛ o ye Yehowa anɔkuale ke o wami ya je oslaa mi po. Se loko o ma nyɛ maa pee jã a, e sa nɛ o ‘ngɔ o hɛ ngɔ fɔ Yehowa nɔ kulaa.’ (Abɛ 3:5) Mo susu nyɛminyumu ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Joshua nɛ e ye jeha 15 ɔ nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ he nɛ o hyɛ. E nu gbenɔ hiɔ ko. E kua hiɔ tsami blɔ nya tomi nɛ kɛ Mawu mlaa kɔ we. Benɛ e piɛ bɔɔ nɛ e ma gbo ɔ, e de e yayo ke: “Yayo, i ngɛ Yehowa dɛ mi. . . . Ma nyɛ ma de kɛ nɔ mi mami ke: I le kaa Yehowa ma tle mi si kɛ ba wami mi kokooko. E le ye tsui mi sanehi tsuo, nɛ i suɔ lɛ wawɛɛ.” * E sa nɛ wa ti nɔ fɛɛ nɔ nɛ bi e he ke, ‘Ke i kɛ ye hemi kɛ yemi ɔ he ka kpe nɛ ye wami ma nyɛ maa ngmɛɛ mi po ɔ, anɛ ma nyɛ ma ngɔ ye wami kɛ wo Yehowa dɛ, nɛ ma ná nɔ mi mami kaa e ma kai mi lo?’

17-18. Mɛni wa kase? (Hyɛ daka nɛ ji “ Níhi Nɛ Wa Kaseɔ Ngɛ Yesu Nyagbe Munyu Ɔmɛ A Mi” ɔ hulɔ.)

¹⁷ Wa ma nyɛ maa kase ní kpakpahi fuu ngɛ Yesu nyagbe munyu ɔmɛ a mi! A kai wɔ kaa e sa nɛ waa ngɔ nihi a yayamihi kɛ ke mɛ, nɛ wa ná nɔ mi mami kaa Yehowa hu maa ngɔ wa yayamihi kɛ ke wɔ. E ji he blɔ ngua nɛ wa ná kaa wa ngɛ nyɛmimɛ nɛ a pee klaalo kaa a maa ye bua wɔ. Se ke wa hia yemi kɛ buami ɔ, e sa nɛ wa bi mɛ. Wa le kaa Yehowa maa ye bua wɔ kɛ da wa ka amɛ a nya. Wa ba na hu kaa e sa nɛ waa ye anɔkuale daa ligbi, nɛ́ wa ná nɔ mi mami kaa ke wa gbo po ɔ, Yehowa ma tle wɔ si.

¹⁸ Ngɛ anɔkuale mi ɔ, munyuhi nɛ Yesu tu benɛ e ngɛ gboe ɔ tsɔɔ wɔ níhi babauu. Ke waa kɛ níhi nɛ wa kase ɔ tsu ní ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ munyu nɛ Yehowa de ngɛ e Bi ɔ he ɔ nɔ yee. E de ke: “Nyɛɛ bu lɛ tue.”​—Mat. 17:5.