1, 2. Angagi ma ginongo adwogi maber ki i Wer pa Solomon, ki dok pingo? (Nen cal ma tye i pot karatac man.)

 ‘NEN kong kit ma gineno wanggi ki kit ma gimako kwede cinggi! Nga ma twero kwero ni pe gimarre!’ Man aye gin ma laelda tye ka tamone i nge ribo jo aryo i nyom. Ka jo aryo munyomme nyen-ni gitye ka myel, laelda-ni penye kekene ni: ‘Tika nyomgi-ni birii? Ka mwaki woto ki kato, tika margi bidongo jing doko matek nyo kece bikwe woko?’ Ka laco gin ki dako gitye ki mar me ada, ci wat ma i kingi rii pi naka kadi bed otgi tye ka yenge. Ento, kit ma pol pa keny tye ka ket woko-ni, pore me penye ka ce mar ma i kin jo munyomme twero rii pi naka.

² I kare pa Kabaka Solomon, mar me ada onongo nok tutwal i Icrael. Pingo? Solomon otito ni: “I kin jo alip acel anongo iye laco acel keken aye kite yomo cwinya, ento pe anongo dako mo kadi ki acel i kin jo magi ducu. Nen, man gin acel keken ma anongo ni, Lubanga gire onongo oketo dano ma cwinygi tye atir, ento dano guyenyo tam mapol mapatpat.” (Latit. 7:26-29) Man obedo ka timme pien mon ma lurok ma giworo jok Baal onongo gitye ka kwo i kingi, ma oweko obedo tek bot Solomon me nongo laco nyo dako  ma kite atir. * Kadi bed kit meno, lwod ma en ocoyo con mwaki 20 mukato angec, ma kilwongo ni Wer pa Solomon nyuto ni mar marii twero bedo tye i kin laco gin ki dako. Wer man bene tito maber adada gin ma mar meno obedo ki kit ma kinyuto kwede. Jo ducu ma giworo Jehovah, kadi bed ni gunyomme nyo wigi nono, pud gitwero pwonyo lok i kom mar meno ka nongo wanyamo Wer pa Solomon.

3. Pingo laco gin ki dako gitwero bedo ki mar me ada?

³ Kwan Wer pa Solomon 8:6. Lok man ni “leb mac ma lyel ki teko [pa Jehovah]” ma kitiyo kwede i kom mar-ri miyo waniang jami mapol. Mar me ada obedo “leb mac ma lyel ki teko [pa Jehovah]” pien Lubanga Jehovah aye Wang it me mar meno. En ocweyo dano i calle kikome wek gubed ki kero me nyuto mar. (Acak. 1:26, 27) I kare ma Lubanga okelo Kawa bot Adam, lok ma Adam owaco-ni onongo nyuto yomcwiny ma en tye kwede. Labongo akalakala, Kawa owinyo ni etye cok ki Adam adada, ka ma ‘kikwanye ki i iye.’ (Acak. 2:21-23) Kit macalo Jehovah ocweyo dano ki kero me nyuto mar-ni, twere pi laco gin ki dako me bedo ki mar me ada dok marii pi naka.

4, 5. Tit kong wiye wiye gin ma kicoyo i Wer pa Solomon.

⁴ Wer pa Solomon tito i yo mamwonya mar ma laco ki dako gitwero bedo kwede i kingi. Wer man loko i kom mar ma onongo tye i kin latin anyaka ma a ki i caro me Cunem nyo Culam ki lapal cwinye mo ma lakwat. I kare ma Solomon oguro kemane cok ki poto olok ma anyaka-ni tye ka kurone, anyaka man ogamo wang ladit-ti adada ma oweko en ooro dano ni kikelle bote. Ento, nicakke i acakkine, nyako-ni onongo mito awobi ma lakwat-ti. Kadi bed ni Solomon otemo bite, anyaka-ni owaco atir ka maleng ni emito bedo kacel ki awobi ma emaro-ni. (Wer. 1:4-14) I kare ma awobi ma lakwat-ti obedo ka yenye ci ononge i kema pa Solomon, gin guloko lok me mar i kingi.​—Wer. 1:15–17.

⁵ I kare ma Solomon okelo anyaka man i Jerucalem; awobi ma lakwat-ti olubo kore. (Wer. 4:1-5, 8, 9) Solomon otute kwe me dongo mar i cwiny anyaka-ni. (Wer. 6:4-7; 7:1-10) I agikkine, kabaka oye ni en odok ganggi. I agikki me wer man, anyaka-ni onyuto miti ma en tye kwede pi lapal cwinye kun wacci “bin bota oyotoyot . . . calo wod til.”​—Wer. 8:14.

6. Pingo pe yot me ngeyo nga ma tye ka lok i Wer pa Solomon?

⁶ Wer pa Solomon obedo wer mamwonya adada. Ki lok ada, kilwongo ni wer “makato wer ducu.” (Wer. 1:1) Ento i wer man, Solomon pe otuco nying jo ma gitye ka lok. En onongo mito ni wer man kacel ki lwod ma tye iye owinye mamit labongo medo lok mapol. Kadi bed ni wer man pe ki nying dano, ento pud twere me ngeyo nga ma tye ka lok ki i gin ma en owaco. *

7, 8. Ngo ma waromo wacone ma lubbe ki ‘lok me mar’ ma tye i Wer pa Solomon? Mi labol.

⁷ Wer pa Solomon opong ki ‘lok me mar’ i kin latin anyaka ki awobi ma lakwat. Kadi bed ni lok magi nyuto tekwaro mapat ki megwa, ento pud watwero niang kit ma jo aryo magi onongo giwinyo kwede ki i cwinygi. Me labolle, lakwat-ti oboro wang latin anyaka-ni ni nen mwonya macalo wang ‘akuri.’ (Wer. 1:15) Anyaka-ni pe oporo wang lakwat-ti ki wang akuri ento oporo ki akuri kikome. (Kwan Wer pa Solomon 5:12.) Ki tung bot anyaka-ni, kala wang awobi ma lakwat-ti onongo tye calo akuri ma gikwang i cak.

⁸ Pe lok ducu me mar ma kicoyo i wer man loko i kom lengo me kom. Nen kong gin ma lakwat-ti owaco ma lubbe ki lok pa anyaka-ni. (Kwan Wer pa Solomon 4:7, 11.) Lakwat-ti owaco ni ‘doge lim calo moo kic ma i peda.’ Pingo? Pien moo kic ma i peda lim adada dok mit kato moo kic ma kiweko wiye twolo i yamo. “Lok ma iloko mit bota calo cak ki moo kic,” man tere ni calo moo kic ki cak, lokke mit dok gudo cwiny. Ada, i kare ma lakwat-ti owaco bot anyaka-ni ni, “in inen mwonya mada,   . pe itye ki gin mo marac i komi,” en onongo pe tye ka lok i kom lengo me kome keken.

9. (a) Mar ma tye i kin jo munyomme kwako gin ango? (b) Pingo pire tek ni jo munyomme gunyut mar i kingi?

⁹ Yub me nyom pe obedo mere kontrak mamwa ma dano gimako nyo winye ma mar pe iye. Ki lok ada, mar myero obed gin ma pire tek i nyom pa Lakricitayo. Ento mar ma nining? Tika obedo mar ma cung i kom cik ma igi lac me Baibul? (1 Jon 4:8) Tika obedo mar ma watye kwede pi jo me odiwa? Tika man obedo mar matek ma tye i kin lurem aryo? (Jon 11:3) Tika obedo mar ma tye i kin laco ki dako? (Car. 5:15-20) I kom lok, mar me ada ki dok marii ma tye i kin jo munyomme kwako jami magi ducu. Kadi bed jo munyomme gitye ki tic mapol, man myero pe ogengi nyuto mar i kingi! Nyuto mar ma kit meno romo weko gibedo ki gen kacel ki yomcwiny i nyomgi. I tekwaro mogo ma kiyubo nyom ayuba, laco ki dako nongo pe gingene ento ka dong gunyomme, boko lok me mar konyogi wek margi odong ki dok nyomgi orii.

10. Adwogi maber ango ma bino ka jo munyomme wigi po i kom kare ma gunyuto iye mar?

¹⁰ Jo munyomme bene ginongo adwogi mukene maber ka ginyuto mar i kingi. Kabaka Solomon oye me yubo bot anyaka me Cunem-mi ‘ruk me deyo ki jabu, ma tiko ngutte ducu bedo me ryal.’ En oboro nyako man kun waco ni en “nen mwonya mada calo dwe ma ryeny, dok calo ceng ma ryeny maleng.” (Wer. 1:9-11; 6:10) Ento, anyaka-ni onongo dong omoko tamme liking me maro awobi ma lakwat-ti. Ngo ma okonyo en i kare ma onongo gipe kacel? En miniwa lagamme. (Kwan Wer pa Solomon 1:2, 3.) En wiye opo i kom ‘lok me mar’ ma lakwat-ti obedo ka lokone. Ki bot anyaka man, lokke onongo mit “makato kongo mamit” ma weko cwiny dano bedo yom, dok nyinge onongo tye calo  ‘moo me wir ma ngwece kur’ ma kiwiro i wic. (Jab. 23:5; 104:15) Ada, bedo ka po i kom kare ma kinyuto iye mar romo weko mar dongo doko matek. Pud dong pire tek ya ni jo munyomme myero gunyut mar i kingi kare ki kare!

11. Gin ango ma Lukricitayo ma wigi nono gipwonyo ki i lok ma nyako me Cunem-mi owaco bot anyira me Jerucalem?

¹¹ Wer pa Solomon bene miyo pwony bot Lukricitayo ma wigi nono, tutwalle ma gitye ka yenyo lapal cwinygi. Anyaka-ni onongo pe ki mar mo keken pi Solomon. En oweko anyira me Jerucalem gukwonge kun waco ni: ‘Pe wuco marra nio ka kare oromo.’ (Wer. 2:7; 3:5) Pingo? Pien pe rwatte me cako bedo ki mar i kom ngatti mo keken ma onyuto cwiny me mar i komi. Pi meno, bedo me ryeko pi Lakricitayo ma mito nyom me diyo cwinye nio ka onongo ngat ma maro ki cwinye ducu.

12. Pingo latin anyaka me Cunem-mi onongo maro lakwat-ti?

¹² Pingo anyaka me Cunem-mi onongo maro awobi ma lakwat-ti? Ki lok ada, en onongo leng adada dok cal ki “til”; cinge onongo tek calo “jabu ma gilungo adunu”; dok tyene beco dok gitek calo “wir mapwot.” Ento en onongo pe tek dok leng keken. ‘Laco ma en onongo maro ki i kin co mukene-ni’ onongo tye “calo yat acuga ma i kin yadi ma i bunga.” Pi latin anyaka ma maro Jehovah me winyo kuman, man nyuto ni lakwat-ti onongo bene maro Jehovah.​—Wer. 2:3, 9; 5:14, 15.

13. Pingo lakwat-ti onongo maro latin anyaka-ni?

¹³ Ento latin anyaka me Cunem-mi kono? Kadi bed ni en onongo leng ma obalo wi kabaka ma i kare meno onongo tye ki “mon ker [ma] welgi romo pyerabicel ki mon angeca [ma] welgi pyeraboro, ki anyira [ma] dong welgi pe kwanne,” ento en onenne kekene calo “ature ma i bar Caron”​—ature mo ata ma konye pe. Anyaka man onongo pe wakke dok mwol. Meno aye gin mumiyo en onongo “rom ki ature lenga ma odongo i kin okuto,” ature ma pire onongo tek bot lakwat-ti! Anyaka-ni onongo maro Jehovah.​—Wer. 2:1, 2; 6:8.

14. Pwony ango ma Lukricitayo ma wigi nono ma gimito nyom ginongo ki i mar ma kiloko iye i Wer pa Solomon?

 ¹⁴ I Ginacoya, kiciko Lukricitayo adada ni myero gunyom “i kin jo pa Rwot keken.” (1 Kor. 7:39) Ngat mo ma wiye tye nono ma mito nyom pe myero onyut miti i kom dano ma pe laye ento oyeny ki i kin jo ma lugen keken ma giworo Jehovah. Medo i kom meno, lweny ki lyeto me kwo me nino ducu kun nongo wugwoko kuc i nyomwu ki dok wunote i yo cwiny mito niye kacel ki dyere bot Lubanga​—kit mabeco ma ngat ma mito nyom myero onen ni lawote tye kwede. Magi aye kit ma lakwat-ti gin ki anyaka me Cunem-mi onongo gitye kwede.

15. Anyaka me Cunem-mi romo bedo lanen maber bot co ki mon ma gin Lukricitayo ma wigi nono nining?

¹⁵ Kwan Wer pa Solomon 4:12. Pingo lakwat-ti owaco ni anyaka ma emaro-ni obedo calo “poto ma girumo woko ki cel”? Poto ma kirumo ki cel pe nen bot dano. Ka imito donyo iye, ci myero idony ki i dog cel ma kipungo. Anyaka me Cunem-mi onongo tye calo poto meno pien marre onongo tye pi lakwat-ti keken, ma onongo obibedo cware i anyim. Pien en pe oye bita pa kabaka, en onongo tye calo “cel [me] gang” ento pe macalo “dog gang” ma kiyubo malac adada. (Wer. 8:8-10) I yo acel-li bene, co ki mon ma gin Lukricitayo ma wigi nono omyero gugwok margi pi ngat ma gibinyomme kwede i anyim.

16. Ka itye ka winye, pwony ango ma inongo ki i Wer pa Solomon?

¹⁶ I kare ma awobi ma lakwat-ti openyo anyaka me Cunem ni gicit ka rwene nyo lat i kare me cwir, omegine pe guye ni ociti. Ma ka meno, gin gumiye tic me gwoko poto olok. Pingo? Gin mono onongo pe gigeno nyako-ni? Mono onongo gitamo ni en tye ki miti me donyo i tim carocaro? Ki lok ada, gin onongo gitye ka gwoko lamingi wek pe odony i atematema. (Wer. 1:6; 2:10-15) Man aye pwony ma tye pi Lukricitayo ma wigi nono: I kare me winye, wugwokke dok wutimo jami ducu ma twere wek pe wutim bal mo keken. Pe wubed wun aryo keken ka ma dano pe nenowu. Kadi bed ni nyuto mar i yo mupore pe rac, ento wugwokke ki i jami mogo ma miyo wubedo i atematema.

17, 18. Adwogi maber ango ma inongo ki i nyamo Wer pa Solomon?

¹⁷ Lukricitayo ma pud gunyomme anyoma gidonyo i nyom ma nongo pud margi lyet calo mac apoka. Kit macalo Jehovah aye ocako te yub me nyom dok mito ni orii-ni, jo munyomme myero gutute matek wek margi omedde ki lyel calo mac dok gutim jami ma weko mar meno dongo.​—Mar. 10:6-9.

¹⁸ Ka itye ka yenyo ngat mo me anyoma, ci nongo imito ni inong ngat ma itwero marone ki cwinyi ducu dok iweko mar meno bedo matek ma pe kwe kit ma kinyuto kwede i Wer pa Solomon. Kadi bed itye ka yenyo ngat mo me anyoma nyo dong itweyo lagit woko, twere me bedo ki mar me ada​—ma en aye “leb mac ma lyel ki teko [pa Jehovah].”​—Wer. 8:6.