1-2. Apokapoka ango ma onongo tye i kin kabaka Akab ki Manace, dok lapeny mene ma wabinyamogi kombeddi?

KONG wanyamu matut labol pa luker aryo ma gukwo i kare pa Luicrael macon. Acel i kingi oloyo ker me kaka apar me Icrael; mukene-ni oloyo ker me kaka aryo me Juda. Kadi bed gukwo i kare mapatpat, gin gutimo jami mapol marom aroma. Kabaka aryo ducu gujemo i kom Jehovah dok guweko jo pa Jehovah gutimo bal. Gin aryo ducu guworo lubange me goba dok gubedo lunek. Kadi bed kit meno, apokapoka onongo tye i kin co aryo magi. Ngat acel i kingi omedde ki timo bal nio wa i tone, ento mukene-ni ongut i kom balle dok kitime kica pi bal madongo ma en otimo-ni. Co aryo-ni gubedo angagi?

² Nyinggi Akab, kabaka me Icrael, ki Manace, kabaka me Juda. Apokapoka i kin co aryo-ni twero pwonyowa jami mapol i kom lok ma pire tek me ngut i kom bal. (Tic 17:30; Rom. 3:23) Ngut i kom bal tyen lokke ngo, dok watwero nyuto nining ni wangut i kom balwa? Mitte ni waniang lok man pien wan ducu wamito ni Jehovah otimiwa kica ka watimo bal. Me nongo lagam pi lapeny magi, wabinyamo jami mutimme i kwo pa luker aryo ci wabineno jami ma watwero pwonyo ki i lanengi. I nge meno, wabinyamo gin ma Yecu opwonyo madok i kom ngut i kom bal.

3. Akab obedo kabaka ma nining?

³ Akab obedo kabaka me abirone ma i ker me kaka apar me Icrael. En onyomo Jejebel, nya pa kabaka me Cidon, lobo mo ma olony adada ma tye tung kumalo me Icrael. Nyomgi man nen calo okelo lonyo madit i lobo Icrael. Ento pi nyomgi meno, rok me Icrael gudonyo matut i timo bal i  nyim Jehovah. Jejebel onongo obedo lawor jok Baal, dok en ocwako mac i kom Akab me nyayo woro malik meno i lobo Icrael. Woro man onongo kwako tim me malaya ma co ki mon gitimo i ot me woro Baal kacel ki tyero lutinogi bot jogi. I kare ma Jejebel onongo tye daker, kwo pa lunebi pa Jehovah ducu onongo tye ka mading. En oneko lunebi mapol. (1 Luker 18:13) Akab “otiyo gin ma nen marac i wang Rwot [Jehovah] makato jo ma gutelo nyime ducu.” (1 Luker 16:30) Jehovah pe ocayo gin ma Akab ki Jejebel onongo gitye ka timo. En onongo ngeyo balgi ducu. Kadi bed kit meno, Jehovah onyuto cwiny me kica ci ocwalo lanebi Elia me cuko cwiny dano wek gulok kwogi dok guti pire ma kare pud tye. Ento Akab ki Jejebel gukwero winyo lunebine woko.

4. Pwod ango ma Jehovah owaco ni ebimiyo ki Akab, dok Akab odok iye nining?

⁴ I agikkine, Jehovah ogiko diyo cwinye woko i komgi. En ocwalo lanebi Elia me waco ki Akab ki Jejebel ni kibimiyogi pwod. Onongo kibijwero jo mo ode ducu woko. Kwena pa Elia meno oturo cwiny Akab adada. Ki ur madit, laco man ma kite rac-ci ‘omwolle.’—1 Luker 21:19-29.

5-6. Wangeyo nining ni Akab onongo pe ongut i kom balle?

⁵ Kadi bed Akab ongut i kom balle i nino meno, jami ma en otimo lacen onyuto ni en pe ongut i kom balle ada. En pe otute me jwayo woro jok Baal woko ki i kerre. Dok en pe ocuko cwiny jo mukene me woro Jehovah. Akab onyuto ni pe engut i kom balle ki jami mukene ma en otimo bene.

⁶ Lacen, Akab olwongo Kabaka Yekocapat me Juda me ribbe kwede ka lweny i kom jo Ciria. Kabaka Yekocapat onongo obedo kabaka maber ma geno Jehovah, dok en omiyo tam ni kong gipeny tam ki bot lanebi pa Jehovah ma peya gucito i dog lweny. I acakkine, Akab okwero tam meno woko kun waco ni: “Pud tye dano mo ma omyero wapenye wek wawiny dog Rwot [Jehovah] ki bote, en Mikaya wod pa Imla; ento cwinya dage matek, pien peya otitta kit lok mo maber, en titta lok maracce keken.” Kadi bed kit meno, gin gupenyo tam ki bot lanebi Mikaya. Akab onongo oloko kakare. Lanebi man otito kwena marac pi Akab! Me ka ngut ki kwayo kica ki bot Jehovah, Akab ma kite rac-ci oweko kibolo lanebi man i buc. (1 Luker 22:7-9, 23, 27) Kadi bed Akab obolo Mikaya i buc, en onongo pe twero gengo cobbe pa lok pa lanebi man. I lweny ma gucito iye-ni, kineko Akab woko.—1 Luker 22:34-38.

7. Jehovah oloko nining i kom Akab i nge tone?

⁷ I nge to pa Akab, Jehovah onyuto gin ma onongo etamo i kom laco meno. I kare ma Kabaka Yekocapat maber-ri odwogo cen gang, Jehovah ooro lanebi Yeko me wacce ni otimo gin marac i kare ma ocito ka konyo Akab. Lanebi pa Jehovah owacce ni: ‘In imyero ka konyo jo maraco, ki maro jo ma gidag Jehovah?’ (2 Tekwaro 19:1, 2) Tam kong: Ka onongo Akab ada ongut i kom balle, ci onongo lanebi man pe bilwonge ni ngat marac ma dag Jehovah. Dong nen ka maleng ni, kadi bed Akab cwinye ocwer pi bal ma otimo, en pe ongut i kom balle i ada.

8. Gin ango ma watwero pwonyo madok i kom ngut i kom bal ki i labol pa Akab?

⁸ Gin ango ma watwero pwonyo ki i labol pa Akab? I kare ma en owinyo kwena pa Elia ni kibijwero jo me ode ducu, Akab kong omwolle kekene. Meno onongo obedo acakki maber. Ento jami ma en otimo lacen onyuto ka maleng ni ki i cwinye en onongo pe ongut i kom balle. Pi  meno, ngut i kom balwa pe kwako waco ni kitimiwa kica pi bal ma watimo keken ci otum. Kong dong wanenu labol mukene ma bikonyowa me niang maber tyen lok me ngut i kom balwa ada.

9. Manace onongo obedo kabaka ma nining?

⁹ Mwaki ma romo miya aryo i nge loc pa Akab, Manace odoko kabaka me Juda. Nen calo en otimo bal madongo makato wa Akab! Baibul waco ni: “Obedo ka tiyo gin ma nen marac i wang Rwot, kun omiyo kiniga mako Rwot [Jehovah].” (2 Tekwaro 33:1-9) Manace ogero keno tyer bot lubange me goba, dok ocibo cal apaya pa Acera—ma jok me nyodo ma dako—wa i ot maleng me woro Jehovah! En obedo ka tyet ki ajaa, ki ngiyo i dyel, kun bene tiyo ki lutal. En bene obedo ka “oyo remo pa jo mapol ma pe gitye ki bal mo.” I kin nek maraco loyo ma en otimo onongo tye iye “wango awobene ki mac me gityer,” bot lubange me goba.—2 Luker 21:6, 7, 10, 11, 16.

10. Jehovah omiyo pwod bot Manace nining, dok kabaka man odok iye nining?

¹⁰ Calo Akab, Manace bene okwero winyo tira ma Jehovah omiyo bote kun tiyo ki Lunebine. I agikkine, “[Jehovah] ocwalo ludito ma loyo mony pa kabaka me Aciria, gumako Manace ki goli, gutweye ki nyor mola ci gutere kwede i Babilon.” I kare ma en tye mabuc i lobo Babilon, nen calo Manace olwodo matut gin ma en etimo. En ‘obedo ka mwolle kene mada i nyim Lubanga pa kwarone.’ Ento en otimo makato meno. En “obako doge, olego kica ki bot Rwot Lubangane.” Ki lok ada, Manace ‘obedo ka lega Bote’ tyen mapol. Laco marac meno ocako lokke. En ocako neno Jehovah macalo “Lubangane,” dok olego bote teretere.—2 Tekwaro 33:10-13.

11. Ma lubbe ki 2 Tekwaro 33:15, 16, Manace onyuto nining ni ada engut i kom balle?

¹¹ I nge kare mo, Jehovah ogamo lega pa Manace. En onongo twero neno ni Manace olokke woko ma lubbe ki jami ma en obedo ka lega pire. Lega pa Manace ogudo cwiny Jehovah oweko En odwoke cen i kom kerre. Manace otute ki kerone ducu me nyuto ni ada engut i kom balle. En otimo gin ma Akab pe omedo ki timo kulu. Oloko kwone woko. En olwenyo matek i kom woro goba dok ocuko cwiny lwak me woro Jehovah. (Kwan 2 Tekwaro 33:15, 16.) Manace onongo mito tekcwiny kacel ki niye me timo gin ma en otimo-ni, pien i kare ma en peya ongut i kom balle, en onongo obedo lanen marac adada pi jo me ode, rwodine, ki jone pi mwaki mapol. Ento i kare ma Manace dong oti woko, en otute me cobo pekki mogo ma en aye onongo okelogi. Nen calo en oweko lanen maber pi lakware Yocia, ma lacen odoko kabaka maber adada.—2 Luker 22:1, 2.

12. Gin ango ma waromo pwonyo i kom ngut i kom bal ki bot Manace?

 ¹² Gin ango ma watwero pwonyo ki i labol pa Manace? En omwolle kekene, dok otimo makato meno. En olego kun bako doge ni kitime kica. Dok oloko kite. En otiyo matek me yubo ka ma en onongo obalo, dok otimo jami ducu ma en twero me woro Jehovah ki me konyo jo mukene me timo meno. Labol pa Manace miyo gen kadiwa bot lubalo ma gutimo bal madongo adada. Gin mutimme i kom Manace moko ka maleng ni Lubanga Jehovah ‘ber dok weko bal pa dano.’ (Jab. 86:5) Jehovah bitimo kica ki jo ma gungut i kom balgi ada.

13. Mi labol ma twero konyowa me niang gin mo ma pire tek madok i kom ngut i kom bal.

¹³ Manace pe ogik ki winyo cwercwiny pi balle keken. Meno pwonyowa gin ma pire tek madok i kom ngut i kom bal. Nen kong labol man: Go kong ni icito i dukan ma kicato iye mugati ci ipenyo pi kek. Ento me ka mini kek, lacat dukan man omini tong gweno. Tika cwinyi bibedo yom? Ngene kene ni pe! Tika bibedo me kony ka lacat-ti otitti ni tong gweno obedo gin ma pire tek adada i kin jami ma kitiyo kwede me yubo kek? Man bene pe bikonyi kulu! I yo acel-lu, Jehovah mito ni labal ongut i kom balle. Ka labalo-ni cwinye ocwer pi bal ma en otimo, ci meno ber. Cwercwiny ma kit meno obedo gin ma pire tek ma konyo dano me ngut i kom balle, ento pe romo. Gin ango mukene ma mitte ni en otim? Wanongo pwony mapol ki i carolok mo ma Yecu obolo.

14. I lapor pa Yecu, awobi murwenyo-ni ocako nyuto nining ni engut i kom balle?

¹⁴ Yecu omiyo lapor me cuko cwiny adada i kom awobi mo murwenyo, ma kicoyo i Luka 15:11-32. Awobi man ojemo i kom wonne, oa woko ki gang, dok ocito “i lobo mabor.” Ki kunnu, en okwo carocaro. Ento i kare ma kwone odoko tek adada, en ocako lwodo tam marac ma omoko-ni. En oniang ni kwone onongo tye maber i kare ma pud etye i ot pa wonne. Yecu owaco ni, awobi man “oniang pire kene.” En omoko tamme me dok cen gang wek ekwa kica ki bot wonne. Pire onongo tek ni awobi man oniang pire kene ni emoko tam maraco. Ento tika meno onongo romo? Pe. Onongo mitte ni en otim gin mo!

15. Latin murwenyo ma Yecu otito pire i carolokke onyuto nining ni onongo engut i kom balle?

¹⁵ Awobi murwenyo-ni onyuto ni ada engut i kom balle. En owoto wot mabor me dok cen gang. Dok i kare ma en oloko ki wonne, en owaco ni: “Abalo bot polo ki i nyimi, pe dong amyero gilwonga ni an a wodi.” (Luka 15:21) Lok pa awobi-ni onyuto ka maleng ni en onongo mito yubo watte ki Jehovah. En bene oniang ni jami ma  etimo ocwero cwiny wonne. Dok onongo tye atera me tic matek me yubo watte ki wonne. Me timo meno, en onongo tye atera me bedo macalo latic pa wonne! (Luka 15:19) Carolok man pe obedo mere lok ma yomo cwiny dano keken. Tye me kony adada bot luelda. Twero konyogi ka gimito niang ka ngat mo ma otimo bal madit ongut i kom balle ada.

16. Pingo twero bedo tek pi luelda me moko ka ngat moni ada ongut i kom balle?

¹⁶ Pe obedo gin mayot bot luelda me moko ka ngat mo ma otimo bal madit ada ongut i kom balle. Pingo? Luelda pe gitwero neno gin ma tye i cwiny ngat moni, pi meno gitute me yenyo gin mo ma moko ni omingi nyo lamingi opwonnye me dago bal ma en otimo. I kare mogo, twero bedo ni ngatti obedo ka timo bal madit dok labongo lewic mumiyo luelda ma gurwatte kwede-ni pe gitwero ye ni ada en ongut i kom balle.

17. (a) Lapor mene ma nyuto ni ngat ma owaco ni cwinye ocwer pi balle romo bedo ni pe ongut i kom balle? (b) Kit ma kitito kwede i Matayo 3:8, gin ango ma ngat ma ongut i kom balle myero otim?

¹⁷ Nen kong labol man. Omego mo obedo ka timo abor tyen mapol dok pi mwaki mapol bene. Me ka yenyo kony, en okano tim abor man woko ki bot dakone, lureme, ki luelda bene. I agikkine, luelda guniang i kom balle. I kare ma luelda gutitte ni gitye ki lanyut ma moko ni en otimo abor, en oye balle dok ki i wange nen calo cwinye tye ka cwer. Tika cwercwinye meno nyuto ni en ongut i kom balle? Pe. Luelda ma gitye ka neno lokke gibimito ni ginen gin mo makato cwercwiny keken. Laco-ni pe otimo bal kicel keken pien ni omoko tam marac. Me ka meno, en otimo bal madit tyen mapol dok pi mwaki mapol. Labalo-ni pe obino pire kene ci otuco balle bot luelda; ento ngat mukene aye oniang i kom balle ci odote bot luelda. Pi meno, bimitte ni luelda gunen alokaloka mogo i tamme, kit ma en winyo kwede, ki kite. (Kwan Matayo 3:8.) Twero tero kare malac wek laco man otim alokaloka ma nyuto ka maleng ni en ongut i kom balle. Kimaro kwanye woko ki i kacokke pa Lukricitayo nio wa i kare ma en onyuto ni engut i kom balle.—1 Kor. 5:11-13; 6:9, 10.

18. Ngat ma kiryemo ki i kacokke twero nyuto ni ada engut i kom balle nining, dok gin ango ma bitimme ka en ongut?

¹⁸ Me nyuto ni engut i kom balle, ngat ma kiryemo ki i kacokke myero owot i cokke kare ducu dok olub tira ma luelda gumine me lega ki kwan pire kene kare ki kare. En bene myero oti matek me gwokke ki i jami ma twero bolle i bal doki. Ka en otute matek me yubo watte ki Jehovah, ci twero bedo ki gen ni Jehovah bitimme kica pi  balle dok luelda gibikonye me dwoke cen i kacokke. Ka luelda gitye ka tute me niang ka ngat moni ada ongut i kom balle, gingeyo ni lok ma kwako ngat acel acel pat. Pi meno gingiyo lok acel acel matut dok gigwokke ki ngolo kop ki gero.

19. Tyen lokke ngo me ngut i kom bal ada? (Ejekiel 33:14-16)

¹⁹ Wapwonyo ni pe romo pi labalo me waco ni kitime kica i nge timo bal madit. En myero olok tamme ki kit ma en winyo kwede dok otim jami ma nyuto ni en ongut i kom balle. Myero ojuk timo bal meno dok olub rwom me kwo ma atir pa Jehovah. (Kwan Ejekiel 33:14-16.) Gin ma pire tek loyo pi labalo-ni aye obedo me yubo watte ki Jehovah.

20-21. Watwero konyo ngat mo ma otimo bal madit nining?

²⁰ Yecu otito but ticce me pwony ma pire tek adada i kare ma owaco ni: “Abino ka lwongo . . . lubalo wek gunguti.” (Luka 5:32) Man myero obed mitiwa ducu bene. Dong ngo ma omyero watim ka laremwa mo macok otimo bal madit?

²¹ Wabikelo peko keken i kom laremwa ka pe watito balle bot luelda. Lok ada tye ni pe wabitwero kano balle pien Jehovah tye ka nenone. (Car. 5:21, 22; 28:13) Itwero konyo laremi ki poyo wiye ni luelda gimito konye. Ka laremi okwero tuco balle bot luelda, omyero in kikomi icit idote bot luelda. Man binyuto ka maleng ni imito konye. Meno pire tek pien ka en pe onongo kony ki bot luelda ci ongut i kom balle, ci en twero rwenyo watte woko ki Jehovah!

22. Gin ango ma wabinyamo i pwony ma lubo man?

²² Ket kong ni, ngat mo otimo bal madit dok pi kare malac ma omiyo luelda gumoko ni omyero kiryeme woko ki i kacokke. Tika man tyen lokke ni luelda-ni pe gunyutte cwiny me kica? I pwony ma lubo man, wabinyamo kit ma Jehovah miyo kwede pwod bot lubalo i yo me kica ki kit ma watwero lubo kwede lanene.