1, 2. Pingo lirem ma onongo tye i kin Yonacan gin ki Daudi obedo lanen maber adada pa jo ma genne?

YONACAN nen calo obedo ki ur madit atika pi kit ma Daudi olwenyo kwede i kom Goliac. Daudi ocung i nyim won Yonacan, Caulo Kabaka me Icrael, “ki wi Goliac i cinge.” (1 Cam. 17:57) Oromo bedo ni Yonacan omaro Daudi pi tekcwiny ma en onyuto. Onen woko ka maleng ni Lubanga onongo tye ka cwako Daudi, dok pi meno “Yonacan omoko i kom Daudi matek.” Ki lok ada, gumoko gicikke i kingi pien ‘Yonacan onongo maro Daudi macalo kome kene.’ (1 Cam. 18:1-3) Pi kwone ducu en omedde ki bedo lagen bot Daudi.

² Mar pa Yonacan pi Daudi omedde matek, kadi bed ni Jehovah onongo dong otyeko yero Daudi me bedo kabaka ma bilubo Caulo. Yonacan ocako paro pi Daudi i kare ma Caulo onongo mito neke woko. Me cuko cwiny lawote, Yonacan ocito wa i dye tim me Korec. Yonacan “ojingo cwinye [Daudi] i nying [Jehovah].” Yonacan owacci: “Pe ilwor, . . . . Ibibedo kabaka ma loyo Icrael, an abibedo lalub kori.”—1 Cam. 23:16, 17.

3. Gin ango ma pire obedo tek tutwal bot Yonacan makato bedo lagen bot Daudi, dok wangeyo man nining? (Nen cal ma tye i pot karatac 21.)

 ³ Bedo lagen obedo kit ma dano ducu gimaro adada. Ento, ka waketo cwinywa me neno genne pa Yonacan i kom Daudi keken labongo tamo i kom gennene bot Lubanga, ci wabikeng pwony mukene ma pire tek adada. Pingo Yonacan oneno Daudi macalo lareme ma ka lamonene? Ngene kene ni, onongo tye gin mo ma pire tek bot Yonacan makato ilo rwom me kwone malo. Wi opo ni en okonyo Daudi kun ‘jingo cwinye i nying Lubanga Jehovah.’ Ki lok ada, bedo lagen bot Lubanga onongo tye gin mukwongo i cwiny Yonacan. Tye ada ni, bedo lagen bot Jehovah aye gin mumiyo Yonacan obedo lagen bot Daudi. Dok gin aryo ducu gugwoko kwongegi ni: “[Jehovah] bibedo i kin an ki in, ki i kin likwaya ki likwayi matwal.”—1 Cam. 20:42.  

4. (a) Gin ango ma biweko wabedo ki yomcwiny ki yengo madit adada? (b) Ngo ma wabinyamo i pwony man?

⁴ Macalo Lukricitayo, pe wamaro kit ma jo mukene gitye lugen kwede keken, ento wan bene wagwoko gennewa bot jo me odiwa, luremwa, ki dong luye luwotwa. (1 Tec. 2:10, 11) Ento mukwongo, myero kong wabedu lugen i cwinywa bot anga? Ngene kene ni, omyero wabedu lugen bot Ngat ma ominiwa Kwo! (Yabo 4:11) Gwoko genne man keliwa yomcwiny me ada ki yengo. Ento me nyuto gennewa bot Lubanga omyero wamok i kome liking kadi wa i kare me atematema magwar. I pwony man, wabinyamo kit ma lanen pa Yonacan-ni twero konyowa kwede me nyuto gennewa bot Jehovah ka warwatte ki ariya i kabedo angwen mapatpat i kwowa: (1) ka ngat mo ma tye ki twero pe opore me awora, (2) ka omyero wayer ngat ma wabibedo lagen bote, (3) ka pe kiniang lokwa nyo ka kingoliwa kop marac, dok (4) ka mitiwa ki miti me bedo lagen pe orwatte.

5. Pingo onongo tek tutwal pi jo ma gitye i te loc pa Caulo me bedo lugen bot Lubanga?

⁵ Kadi bed ni Lubanga onongo ocimo Caulo, won Yonacan, me bedo kabaka, lacen Caulo pe omedde ki bedo lawiny ci Jehovah okwere woko. (1 Cam. 15:17-23) Kit ma Lubanga pe okwanyo Caulo woko cutcut ki i wi kom ker, gin marac ma en otimo-ni otemo genne pa jo ma i te locce kacel ki jo macok kwede. Gin guwok ki i atematema me medde ki gwoko gennegi bot Lubanga kadi bed ni kabaka ma bedo “i wi komker pa [Jehovah]” pe tye ka lubo yo matir.—1 Tek. 29:23.

6. Gin ango ma nyuto ni Yonacan ogeno Jehovah adada?

⁶ I kare ma Caulo, okwongo nyuto cwiny me jemo, wode Yonacan onyuto ni en lagen bot Jehovah. (1 Cam. 13:13, 14) Lanebi Camuel onongo owacci: “Pien Rwot [Jehovah] pe bibolo lwakke woko ata, pi nyinge madit-ti.” (1 Cam. 12:22) Yonacan onyuto ni en onongo egeno lok meno, i kare ma mony madit pa Jo Piliciti ma gitye ki gadigadi lweny 30,000 gumiyo bura me lweny i kom jo Icrael. Caulo onongo tye ki dano miya 600 keken—dok en ki Yonacan keken aye onongo gitye ki jami lweny! Ento, Yonacan ocito ka lweny i kom mony pa jo Piliciti ki lating jami lwennye keken. Yonacan owacci, “Pe tye gin mo ma gengo Rwot [Jehovah] laro dano kadi gipol kadi ginok.” Luicrael aryo-ni guneko lumony 20 pa Lupiliciti. Lacen, “lobo oyengnge, ci lworo mutwaro dano odoko madwong twatwal.” I kare ma wigi onywene woko, Lupiliciti gucako lweny i kingi kekengi. Pi meno, niye pa Yonacan i kom Lubanga oweko guloyo lweny.—1 Cam. 13:5, 15, 22; 14:1, 2, 6, 14, 15, 20.

7. Yonacan otero wonne nining?

 ⁷ Kadi bed ni wat i kin Caulo ki Lubanga onongo pe tye maber, ento Yonacan onongo pud kubbe ki wonne ka ce onongo mitte. Me labolle, gulwenyo kacel me gwoko jo pa Lubanga.—1 Cam. 31:1, 2.

8, 9. Ka waworo luloc, ci man nyuto nining ni wan lugen bot Lubanga?

⁸ Calo Yonacan, wan bene watwero nyuto ni meno wageno Jehovah ka wawinyo luloc kit ma Lubanga mito kwede, kadi bed ni mogo pe gupore me awora. Me labolle, latic pa gamente mo twero bedo lacamucana, ento pud waworo rwomme pien cik pa Lubanga waco ni meno myero wawor “luloc” pa gamente. (Kwan Jo Roma 13:1, 2.) Ki lok ada, wan ducu watwero nyuto ni watye lugen bot Jehovah ka waworo jo ma en ominigi twero.—1 Kor. 11:3; Ibru 13:17.

⁹ I lobo mo ma tye tung kupiny me Amerika, Olga ^[1] onyuto gennene bot Lubanga ki woro cware kadi bed ni timone onongo pe yot. Pi mwaki mapol, cwiny cware onongo kec i kome pienni Olga obedo Lacaden pa Jehovah. En onongo cwero cwinye kare ducu, yete, kwero lok kwede, dok bure ni ebikwanyo lutinogi ci epoko woko ki bote. Ento Olga pe oculo wang gin marac ki gin marac. En otimo gin ducu ma etwero me bedo min ot maber ki paro pi tedo cam pa cware, lwoko bongine, ki dong gwoko jo me ode. (Rom. 12:17) Ka twere, en onongo cito kacel gin ki cware i cokke mogo pa wadine ki lureme. Me labolle, i kare ma cware onongo mito cito i boma mukene ka yiko wonne, Olga oyubo lutino ki jami weng ma mitte pi wot meno. En okuro cware i dog kanica nio ka lega meno otum. I nge mwaki mapol, cwiny cware ocako kwe pi diyo cwiny ki woro pa Olga. I kareni dong en tero Olga i Ot me Ker, kun bene cuko cwinye me cito i cokke, dok en bene cito i cokke i kine mukene.—1 Pet. 3:1.

10. Yonacan ongeyo ngat ma myero ebed lagen bote nining?

¹⁰ Kit ma Caulo onongo dong omoko tamme me neko Daudi woko-ni, Yonacan onongo omyero oyer ngat ma ebibedo lagen bote. Kadi bed ni en omoko gicikke gin ki  Daudi, Yonacan onongo bene tye i te twero pa wonne. Ento Yonacan onongo ngeyo ni Lubanga tye ki Daudi ento pe Caulo. Pi meno, Yonacan oneno bedo lagen bot Daudi calo gin ma pire tek loyo bedo lagen bot Caulo. En ociko Daudi ni okanne woko ci oloko maber i kom Daudi bot Caulo.—Kwan 1 Camuel 19:1-6.

11, 12. Mar pi Lubanga konyowa me bedo lugen bote nining?

¹¹ Bedo lagen bot Lubanga okonyo lamego mo me lobo Australia ma nyinge Alice me moko ngat ma omyero ebed lagen bote. I kare ma en ocako kwano Baibul, en onongo tito bot lupacogi jami mabeco ma etye ka pwonyone. Lacen, Alice owaco bot jo me otgi ni pe dong ebimedde ki kwero kwer me karama kwedgi. En otittigi tyen lokke, ento par ma onongo gukwongo nyutone-ni olokke odoko kiniga. Gin guwinyo calo en onongo tye ka kwero lupacogi woko. Alice owacci: “I agikkine mamana owacca ni dong etyeko kwera woko matwal. Abedo ki ur madit dok ocwero cwinya mada pien onongo amaro lupacowa tutwal. Ento, amoko tamma ni Jehovah gin ki Wode omyero gubed mukwongo i cwinya, dok anongo batija i gure me adwol ma obedo tye i nge meno.”—Mat. 10:37.

¹² Ka pe wagwokke, nyuto gennewa bot lobo, cukul, nyo lutuko moni motmot twero rwenyo gennewa bot Lubanga woko. Me labolle, Henry nongo yomcwiny i tuko chess. Cukul ma en kwano iye onongo giloyo tuko meno kare ki kare, dok onongo mito ni etute matek adada kit ma etwero. Ento lacen en ocwako lok meno kun waco ni: “Motmot, nyuto gennena bot cukul ocako leyo kawang gennena bot Lubanga. Tum pa Cabit ducu onongo wabedo ki pyem tuko chess dok man onongo tye ka genga ki tiyo tic me Ker. Pi meno amoko tamma me a woko ki i tuko meno matwal.”—Mat. 6:33.

13. Bedo lagen bot Lubanga twero konyowa me cobo pekki me ot nining?

¹³ Twero bedo tek me yero ngat ma omyero wabed lagen bote i kwo me ot. Me labolle, Ken owacci: “An onongo amito limo mamana ma dong otegi woko kare ki kare, dok bene onongo amito ni obed botwa i kine mukene. Ento mamana ki dakona onongo wigi pe rwatte. I acakkine, wiya ocung woko pien onongo pe atwero timo gin mo maber bot ngat acel labongo cwero cwiny lawote. Lacen, aniang ni i kare ma kit meno, dakona aye opore me nongo gennena mukwongo. Pi meno, anongo yo mukene me yomo cwinye.” Bedo lagen bot Lubanga kacel ki nyuto woro pi Lokke omiyo Ken tekcwiny me tito bot dakone gin mumiyo mitte ni kiter minne i yo me kica ki dok me tito bot minne gin mumiyo en myero onyut woro bot dakone.—Kwan Acakki 2:24; 1 Jo Korint 13:4, 5.

14. Caulo otero Yonacan i yo marac nining?

¹⁴ Ka ngat mo ma tye ki twero ongolo kop alenga i wiwa, ci romo temo gennewa bot Jehovah. Oromo bedo ni Yonacan orwatte ki atematema ma kit meno. Kabaka Caulo ma Lubanga owiro-ni, onongo ngeyo pi lirem ma tye i kin wode ki Daudi, ento pe oniang tyen lokke. I kare mo ma kiniga omako Caulo, en oyeto Yonacan matek. Ento, Yonacan pe oculo wange. En pe oturo gennene bot Lubanga nyo Daudi, ma onongo bidoko kabaka me Icrael i anyim.—1 Cam. 20:30-41.

15. Ka omego mo oterowa i yo marac, ngo ma omyero watim?

¹⁵ I kacokke pa Lucaden pa Jehovah i kareni, tek adada me nongo ni kitero ngat mo i yo marac. Ento kadi bed kumeno, jo ma gitelo kacokke gitye ki roc dok man weko i cawa mukene giniang marac i kom jami ma  watimo. (1 Cam. 1:13-17) Ka ce kingolo kop alenga i wiwa nyo pe kiniang lokwa, ci myero wamedde ki bedo lugen bot Jehovah.

16. I kabedo macalo mene ma omyero wabed lugen bot Lubanga ma ka paro piwa kenwa?

¹⁶ Caulo ocuko cwiny Yonacan me paro pire kene. (1 Cam. 20:31) Ento bedo lagen bot Lubanga oweko Yonacan omako lirem ki Daudi ma ka keto tamme i kom bedo laloc. Gwok nyo wabimito lubo lanen pa Yonacan me keto miti pa jo mukene mukwongo, ka wiwa po ni Jehovah cwako ngat ma “pe loko kwong ma yam okwongo kadi bed kwonge-ni kelle can.” (Jab. 15:4) Yonacan ‘pe oloko kwong ma yam okwongo’ bot Daudi, dok wan bene pe omyero walok kwongewa. Me lapore, ka woro cikke mo me biacara odoko tek tutwal botwa, gwoko gennewa bot Lubanga ki lubo cik me Baibul bimiyo wagwoko kwongewa me woro cikke meno. Dok ka nyomwa tye ki pekki mapol makato kit ma onongo watamo-ni kono? Labongo akalakala mo, mar pi Lubanga bimiyo wamedde ki bedo lugen bot luotwa.—Kwan Malaki 2:13-16.

17. Pwony man okonyi nining?

¹⁷ Ka walwodo lanen pa Yonacan, wabimito lubo lanenne me bedo lagen bot Lubanga. Pe omyero wapar pi mitiwa keken. Dok macalo Yonacan, myero wamedde ki bedo lugen bot Jehovah kun wabedo lugen bot jone, kadi wa jo ma gicwero cwinywa. Ka wamedde ki bedo lugen bot Lubanga Jehovah i kare me atematema, ci wabiyomo cwinye—dok meno keliwa yengo ma pud dong dwong loyo. (Car. 27:11) Ka wamedde ki bedo lugen bot Jehovah, wabineno kit ma en timo kwede jami mabeco pi dano ma gimare. I pwony ma lubo man, wabinyamo jami ma pigi tego ma watwero pwonyone ki ngiyo tic pa jo ma lugen ki jo ma pe lugen ma gukwo i kare pa Daudi.