1, 2. (a) Kit mot ango ma welo mo omoto kwede Maliam? (b) I yo ango ma wi Maliam onongo ocung woko?

MALIAM oilo wiye malo, kun yabo wange malac, i kare ma welo mo tye ka donyo i ot. Welo-ni pe openyo pi wonne nyo minne. En onongo obino ka neno Maliam! Welo-ni onongo pe oa ki i Najaret; meno onongo en ngeyo maber. I boma matidi calo meggi-ni, welle onongo gingene woko. Ento en-ni patpat-te onongo ngene kene ka mo keken. En omoto Maliam i yo mo mapat adada bote, ni: “Itye ba, in ma gimiyi gum! Rwot [Jehovah] tye kwedi.”—Kwan Luka 1:26-28.

² Baibul miyo wangeyo Maliam, nya pa Eli, ma onongo bedo i boma me Najaret i Galilaya. Baibul ocako lok i kome i kare ma tye ma wiye ocung woko. Yucepu ma pe obedo ngat ma olony ento obedo dano me niye onongo otongo keny i kome. Dong en myero obed ni obedo ka tamo ni meno aye ka ma kwone okemo—kwo man me paco paco macalo dako ot pa Yucepu, kun gigwoko lutinogi kacel ki en. Ento i atura, en dok onongo ni etye ma ekemme ki welo mo ma okelle kwena ma oa ki bot Lubanga, kwena mo ma onongo biloko kwone woko.

3, 4. Wek wange Maliam maber, ngo ma omyero pe waket i tamwa iye, ki ngo ma omyero waket tamwa iye?

³ Jo mapol gitye ki ur ni Baibul pe oloko lok mapol i kom Maliam. Oloko manok adada i kom kwone, nyo i kom kite, ki dong pe omedo ki lok i kom kit ma en nen kwede matwal. Ento gin ma Lok pa Lubanga oloko i kome tuco jami madwong.

⁴ Wek wange Maliam maber, omyero wange lok mapat ki lok ateta ma dini mapat pat gipwonyo i kome. Pi meno, pe omyero waketu tamwa i kom “calle” ma kigoyo nyo ma kicweyo acweya. Pe omyero waparu pi pwony lamiya wang mogo ma pe niango dano ma kipwonyo i kom dako mamwol man, ki yido nying ni “Min Lubanga” kono ni “Daker me Polo.” Ma ka meno, omyero waketu cwinywa i gin ma Baibul i ada pwonyo. Pien  meno yabo wangwa i kom niyene ki kit ma watwero lubone kwede.

5. (a) Ngo ma watwero pwonyone i kom Maliam ka waneno kit ma otero kwede mot pa Gabriel? (b) Pwony ma pire tek ango ma wanongo ki bot Maliam?

⁵ Welo pa Maliam pe obedo dano adana. Obedo malaika Gabriel. I kare ma olwongo Maliam ni “in ma gimiyi gum,” en “cwinye opoto” pi lok man ci obedo ka penyo wiye kekene i kom kodi mot man. (Luka 1:29) Nga ma omiye gum? Maliam pe obedo ki gen ni dano mo bimiye gum. Ento lamalaika-ni onongo tye ka lok i kom gum ma Lubanga Jehovah miyo. Meno onongo pire tek bote. Kadi bed kit meno, en pe obedo ki tam me awaka ni etye ki gum pa Lubanga. Ka wayelle me nongo gum pa Lubanga, ma pe watamo ki awaka ni dong watye ki gum, ci wabinongo pwony ma pire tek ki i lanen pa Maliam. Lubanga dag ngat ma lawaka, ento en maro dok konyo kor jo mamwol ma pe gikette kengi.—Yak. 4:6.

6. Lamalaika-ni otito pi mot ango bot Maliam?

⁶ Mwolo ma kit meno onongo mitte bot Maliam, pien lamalaika otitte pi twon mot mo ma en onongo pe twero tamo pire. En owaco ni Maliam binywalo latin ma pire obibedo tek loyo i kin dano ducu. Gabriel owaco ni: “[Jehovah] Rwot Lubanga bimiye komker pa kwarone Daudi. En biloyo jo me ot pa Yakobo matwal; kerre pe bigik.” (Luka 1:32, 33) Maliam onongo ngeyo pi cikke ma Lubanga ocikke kwede ki Daudi mwaki makato alip acel angec—ni lakware acel mo biloc pi naka. (2 Cam. 7:12, 13) Dong wode-ni aye obedo Meciya ma jo pa Lubanga gubedo ka kurone pi cencwari mapol!

7. (a) Lapeny pa Maliam onyuto lok ango i kome? (b) Ngo ma jo matino i kare-ni gitwero pwonyone ki i kom Maliam?

⁷ Medo i kom meno, lamalaika-ni owacce ni awobi-ni “gibilwonge ni, Wod pa En Mamalo Twal.” I yo ango ma dako ma obedo dano adana-ni twero nywalo Wod pa Lubanga? I lok ada, Maliam onongo twero nywalo latin awobi nining? En onongo pud gitye i winye gin ki Yucepu ento onongo pud peya gunyomme. Lapeny ma Maliam openyo ka maleng aye ni: “Lok man bibedo nining, ma kun an pe angene ki laco?” (Luka 1:34) Niang ni Maliam oloko pi bedone ma en pe ngeyo laco labongo lawic.  Ma ka meno, en otero bedone kumeno calo gin ma pire tek. I kare-ni, bulu mapol pe giparo pi meno matwal dok ginywaro jo ma gigwokke ki tim meno. Lobo dong olokke woko. Ento Jehovah pe olokke. (Mal. 3:6) Calo i kare pa Maliam, en tero lulub cikke matir calo jo ma pigi tek bote.—Kwan Jo Ibru 13:4.

8. Maliam onongo twero nywalo latin ma pe ki roc nining kun en tye ki roc?

⁸ Kadi bed en obedo latic ma lagen pa Lubanga, Maliam onongo obedo dano ma tye ki roc. I yo ango ma en onongo binywalo latin ma pe ki roc, ma obedo Wod pa Lubanga? Gabriel otito ni: “Cwiny maleng bibino i komi, tek pa En Mamalo Twal biumi macalo tipo; pi meno latin ma gibinywalo-ni gibilwonge Maleng, Wod pa Lubanga.” (Luka 1:35) Bedo maleng tere ni bedo “labongo cilo” nyo “labongo roc.” Kare ducu, remo pa dano me bal kobo i kom lutinogi. I lok en-ni kono, Jehovah onongo obitimo tango ma kite pat. En onongo obinako kwo pa Wode ki i polo ka keto i i Maliam kun tiyo ki tekone, nyo cwiny maleng me ‘umo’ Maliam, pi gwoko latin-ni ki i remo me bal. Tika Maliam oye cikke pa malaika-ni? En odok iye nining?

9. (a) Pingo pe orwatte pi lupyem me bedo ki akalakala i lok i kom Maliam? (b) I yo ango ma Gabriel ojingo niye pa Maliam?

⁹ Lupyem, ma tye i kine ludito dini mogo, ginongo tek adada me ye ni anyaka ma pe ongeyo laco twero nywal. Kadi bed gikwano pi kare malac, pe gitwero niang lok ada mayot man. Gabriel otito ni, “pe tye gin mo ma loyo Lubanga.” (Luka 1:37) Maliam oye ni lok pa Gabriel obedo ada, pien en obedo dako ma pud tidi ma tye ki niye matek. Ento niyene meno pe obedo ye jami lato wang. Calo ngat mo keken ma wiye tiyo, Maliam onongo mito gin mo ma niyene twero cung iye. Gabriel onongo tye atera me medo niye pa Maliam ki lanyut mukene. En otitte pi mego Elicabet ma obedo watte ma onongo ngene pi kare malac ni pe nywal. Lubanga otiyo tango omiyo ogamo ic!

10. Pingo pe omyero watam ni tic ma kimiyo ki Maliam pe okelo lworo nyo ni pe tek?

¹⁰ Dong ngo ma Maliam onongo obitimo? Gin ma kiwaco ni obitimme i kome, ki lanyut ma nyuto ni Lubanga obitimo gin ma Gabriel owaco-ni onongo tye. Pe omyero watamu ni mot meno me nywalo latin pa Lubanga onongo pe kelo lworo, nyo pe tek bote. Mukwongo, en omyero otam pi winnyegi me nyom gin ki Yucepu. Nyomgi mono onongo bitimme ka kinongo ni egamo ic? Ki doki, gin ma kiwaco-ni onongo obedo twon tic madit. En onongo obibedo ki ic ma tye ki kwo mo ma pire tek loyo  i kin cwec pa Lubanga—Wode me amara! En myero ogwok latin-ni i kare ma nongo pud tidi kun gwoke i lobo me bal. Ticce onongo obedo twon tic mada!

11, 12. (a) Jo mogo matego me niye kine mukene guneno tic matego ma Lubanga omiyogi nining? (b) Ngo ma Maliam onyuto i dokke i lok pa Gabriel?

¹¹ Baibul nyuto ni kadi wa co matego me niye kare mogo gukwero ye tic matego ma Lubanga omiyogi. Moses okwero ni en pe etwero bedo calo lalok pi Lubanga pien en pe eloko maber. (Nia 4:10) Jeremia okwero ni en “pud latin,” matidi tutwal me tiyo tic ma Lubanga omiye. (Jer. 1:6) Yona bene ongweco ki i ticce! (Yona 1:3) Maliam kono?

¹² Lokke ma oloko ki mwolo kacel ki winy ngene bot jo mapol me niye. En owaco bot Gabriel: “Nen, an angeca pa Rwot [Jehovah]; wek obed bota kit macalo iwaco.” (Luka 1:38) Angeca nyo opii ma nyako en aye onongo bedo latic me rwom ma piny loyo; kwone ducu onongo tye i cing laditte. Meno aye kit ma Maliam onongo winyo kwede i kom Laditte, Jehovah. En onongo ngeyo ni kwone bibedo maber i cinge, ni Jehovah bedo lagen bot jo ma lugen, dok ni en bigoyo laane ka etye ka yelle ki tekke ducu me cobo tic matek ma kimiye.—Jab. 18:25.

13. Ka timo gin ma Lubanga mito ni watim nen tek nyo ni pe larre, wan watwero nongo kony ki i lanen pa Maliam nining?

¹³ Kare mukene Lubanga mito ni watim gin ma romo nen ni tek, nyo ni pe larre i wangwa. Ento i Lokke, en miyowa tyen lok muromo me geno en, kun waketo kwowa i cinge, kit ma Maliam otimo. (Car. 3:5, 6) Tika wabitimo kumeno? Ka watimo, ci en bimiyowa mot, ma bimiyowa tyen lok me medde ki jingo niyewa matek i kome.

14, 15. (a) Jehovah omiyo mot ango bot Maliam i kare ma olimo Elicabet ki Jekaria? (b) Lok pa Maliam ma tye i Luka 1:46-55 nyuto ngo i kome?

¹⁴ Lok pa Gabriel i kom Elicabet pire obedo tek mada bot Maliam. I kin mon ma i wi lobo-ni ducu, ngat ma onongo twero niang lok i kome maber loyo obedo Elicabet. Maliam orune me cito i lobo Judaya ma obedo godi godi, wot ma tero nino ma romo adek nyo angwen. I kare ma Maliam donyo i ot pa Elicabet ki lalamdog Jekaria, Jehovah omedo dok lanyut mukene me  jingo niyene. I kare ma Elicabet owinyo mot pa Maliam ci cutcut latin ma i iye otinge pi yomcwiny. En opong ki cwiny maleng ci oloko i kom Maliam ni “min Rwoda.” Lubanga onongo otuco bot Elicabet ni wod pa Maliam bidoko Rwotte, Meciya. Medo i kom meno, Lubanga omiyo en opwoyo Maliam pi bedone ki winy, kun waco ni: “Itye ki gum, in ngat ma oye.” (Luka 1:39-45) Ada, jami ducu ma Jehovah ociko bot Maliam onongo bicobbe kakare!

¹⁵ I ngeye, Maliam oloko. Lokke kigwoko maber i Lok pa Lubanga. (Kwan Luka 1:46-55.) Man aye obedo lok ma Maliam oloko mapol loyo ma tye i Baibul, dok tito jami mapol i kome.  Cwiny me pwoc ma en tye kwede onen i kare ma en opako Jehovah pi mot ma en omiye me bedo min Meciya. Tut pa Niyene onen i kare ma en oloko i kom Jehovah macalo ngat ma lano luwaka ki jo matek kun konyo jo ma mwol ki lucan ma giyelle me tic pire. Lokke bene miyo wangeyo rwom me ngecce. I byek acel, kiwaco ni en oloko kun tiyo ki ginacoya me leb Ibru makato tyen 20 kulu! *

16, 17. (a) Maliam ki wode gunyuto cwiny ango ma wan myero walubi? (b) Limo pa Maliam bot Elicabet poyo wiwa i kom mot ango?

¹⁶ Ngene kene ni, Maliam otamo matut i kom Lok pa Lubanga. Ento en obedo mwol, kun weko Ginacoya aye loko me ka tic ki lok ma mege. Awobi ma tye ka dongo i iye-ni onongo nino mo binyuto kit cwiny acel-lu, kun wacci: “Pwony mera pe mera kikoma, ento pa ngat ma ceng oora.” (Jon 7:16) Ber me penye kekenwa ni: ‘An tika anyuto woro ma kit meno i kom Lok pa Lubanga? Nyo amaro tam ki pwony ma mega?’ Maliam obedo ki cwiny ma tye kakare.

¹⁷ Maliam obedo ki Elicabet pi dwe ma romo adek, ma ngene kene ni en obedo ka nongo kacel ki miyo cukocwiny madit mada. (Luka 1:56) Lok pa Baibul i kom limo maber man poyo wiwa i kom mot madit ma bedo ki lurem kelo. Ka wamako lurem ma gimaro Lubangawa Jehovah i ada, ci wabidongo watwa ki Lubanga kun wanyiko cok kwede. (Car. 13:20) Motmot, kare pa Maliam me dwogo cen gang oromo. Ngo ma Yucepu onongo biwacone ka ongeyo ni iye tye?

18. Ngo ma Maliam otuco bot Yucepu, dok en odok iye nining?

¹⁸ Maliam nen calo pe okuro ma dano dong twero neno ni iye tye. Onongo mitte ni en kong olok ki Yucepu. Ma peya oloko ki Yucepu, cwinye myero obed ni obedo ka paro kit ma laco man ma kite atir, dok lworo Lubanga-ni bidok iye i gin ma ebiwacce. Kadi bed kit meno, en ocito bote ci owacce jami ducu ma otimme i kome. Kit ma itwero goyone kwede, lokke obalo wi Yucepu mada. En gire onongo mito ye lok pa anyaka ma emito-ni, ento ginne onongo nen calo Maliam okwale ka mo. Baibul pe tito tam ango ma obedo i wiye nyo kit ma en otamo kwede. Ento Baibul waco ni en omoko tamme me keto kenygi woko, pien i karegi ca, ngat ma kitongo nyom i kome onongo kineno calo ngat ma kinyomo woko. Dong, en onongo pe mito ni elane i kin  lwak, pi meno en otamo me keto kenygi woko lapiny piny. (Mat. 1:18, 19) Myero obed ni owango cwiny Maliam me neno kit ma laco man ma lakica-ni cwinye oballe kwede pi lok man. Kadi bed kit meno, cwiny Maliam pe obedo ki akemo i kome.

19. Jehovah okonyo Yucepu me timo gin matir nining?

¹⁹ Jehovah okonyo Yucepu me timo gin ma tye atir. I lek, malaika pa Lubanga owacce ni ic ma Maliam ogamo-ni i ada obedo pi tango. Meno myero obed ni odwoko cwinye cen! Yucepu dong otimo gin ma Maliam onongo otimo i acakki—en otiyo jami ma lubbe ki tira pa Jehovah. En onyomo Maliam odoko dakone, kun yubbe me timo tic mo ma kite pat me gwoko Wod pa Jehovah.—Mat. 1:20-24.

20, 21. Ngo ma jo munyomme ki jo ma mito nyomme giromo pwonyone ki bot Maliam ki Yucepu?

²⁰ Jo munyomme—ki jo ma tye ka mito nyomme—omyero gunong pwony ki i kom lunyom aryo man ma gukwo mwaki 2,000 mukato angec. I kare ma Yucepu oneno kit ma dakone tye ka cobo kwede ticce macalo mego, myero obed ni cwinye obedo yom ni malaika pa Jehovah otitte gin me atima. Yucepu myero obed ni oneno kit ma pire tek kwede me jenge i kom Jehovah i moko tam ma pire tek. (Jab. 37:5; Car. 18:13) Ngene kene ni en ogwokke kun bedo lakica i moko tam macalo lawi ot.

²¹ Ki tungcel, ngo ma watwero pwonyone ki bot Maliam i ye nyomo Yucepu? Kadi bed Yucepu onongo ni ye lokke obedo tek, Maliam obedo mot, kun kuro ni en omok tamme i ngo ma myero etim, pien en aye obedo laco ma myero obed lawi ot. Meno obedo pwony madit bote, ki bot mon ma Lukricitayo i kare-ni. I agikkine, gin ma otimme man myero obed ni opwonyo Yucepu ki Maliam i kom loko tamgi atyer labongo umo gin mo i kingi.—Kwan Carolok 15:22.

22. Guti me nyom pa Yucepu ki Maliam obedo ngo, dok ngo ma onongo tye ka kurogi i anyim?

²² Jo aryo meno myero obed ni gucibo guti maber me nyomgi. Gin ducu onongo gimaro Lubanga Jehovah makato jami ducu dok onongo gimito yomo cwinye mada macalo lunywal ma gigwoko lutinogi maber. Ngene kene ni, mot madit onongo tye ka kurogi—kadi peko madongo bene. Onongo myero gupit Yecu, ma bidongo me bedo dano mo ma ngene loyo i lobo.