Pag-usisa ha mga Bahandi ni Chester Beatty

“HURA ha mga bahandi han damu hinduro nga sibilisasyon nga diri na naeksister, . . . urusahon tungod han maopay hinduro pagkit-on nga gudti nga mga butang ngan mga dibuho hito.” Ito an laktod nga paghulagway ni R. J. Hayes, an nagdudumara hadto han Chester Beatty Library ha Dublin, Ireland. Hinmumutangan ito han daku nga koleksyon han marahalon gud nga antigo nga mga butang, mag-opay hinduro nga mga hinimo han arte, ngan talagsahon nga mga libro ngan mga manuskrito nga haros diri makarkula an kantidad. Kon sugad, hin-o hi Chester Beatty? Ngan ano nga mga bahandi an iya gintirok?

Hi Alfred Chester Beatty natawo han 1875 ha New York, E.U.A., ngan an iya mga kaapoy-apoyan taga-Scotland, Ireland, ngan Inglatera. Pag-abot niya hin 32 anyos, riko na hinduro hiya sugad nga enhinyero ha pagmina ngan konsultant. Han buhi pa hiya, iya gin-gamit an iya daku nga bahandi ha pagtirok hin mga butang nga mag-opay pagkit-on ngan mag-opay an kalidad. Han namatay hiya han 1968 ha edad nga 92, iginbilin ni Beatty an iya ngatanan nga koleksyon ha mga tawo han Ireland.

Ano an Iya Gintirok?

Damu hinduro ngan magkalainlain an mga koleksyon ni Beatty. Mga 1 la ka porsyento an igin-ieksibit ha kada panahon. Nagtirok hiya hin talagsahon ngan presyoso nga mga butang tikang ha magkalainlain nga mga peryodo nga yinukot ka tuig an kahilawig kon pagtarampuhon—tikang ha Europa ha panahon han Edad Medya ngan Renaissance ngan may-ada liwat tikang ha damu nga mga nasud ha Asia ngan Aprika. Pananglitan, an iya koleksyon hin maopay ngan makuti an pagkadisenyo nga imprintahan nga mga tabla tikang ha Japan gintatagad sugad nga usa han gimaopayi ha kalibotan.

Usa nga koleksyon nga bug-os nga naiiba ha mga buhat han maopay nga arte amo an makapainteres nga koleksyon han sobra usa ka gatos nga mga papan nga lapok tikang ha Babilonya ngan Sumer nga may-ada kadaan nga cuneiform nga sinurat. An mga tawo nga nag-ukoy ha Mesopotamia sobra 4,000 ka tuig na an naglabay nagsurat hin detalyado nga mga asoy mahitungod han ira mga kinabuhi ha mahulos nga mga papan nga lapok, ngan ira liwat ginhurno. Damu han sugad nga mga papan nga lapok an naeksister pa tubtob ha aton panahon yana, nga matin-aw nga nagpapamatuod ha aton nga kadaan na gud an arte han pagsurat.

Interes ha mga Libro

Baga hin nadani hi Chester Beatty han pagkaartistiko han paghimo hin mag-opay pagkit-on nga mga libro. Nagkolekta hiya hin yinukot han sekular ngan relihiyoso nga mga libro, upod na an pipira nga mga kopya han Koran nga makuti an pagkadekorasyon. Siring han usa nga parasurat nga hiya “interesado gud ha pagkaproporsyon han Arabiko nga mga letra, . . . ngan an iya apresasyon ha kolor naaghat han bulawan ngan salapi ngan iba pa nga maranggat nga mga mineral nga igindekorasyon ha elegante nga sinurat han kamot.”

Naruyagan gud ni Chester Beatty an jade, sugad la nga naruyagan ito han pipira han mga emperador han Tsina han nauna nga mga siglo. Ginhunahuna nira nga an maopay nga jade amo an pinakapresyoso han ngatanan nga mga bato, mas birilhon pa gud kay han bulawan. Ginsugo hini nga mga magmarando an maabtik nga mga artisano nga himoon an mga bloke han jade nga mahamis ngan manipis nga mga papel. Katapos hito, ginpuno han maabtik nga mga artisano ini nga mga pahina nga jade hin elegante hinduro nga sinurat ngan mga ilustrasyon nga gin-ukit nga ginagamit an bulawan, salit nahimo an pipira han pinakaurusahon nga mga libro. Kilala gud ha kalibotan an koleksyon ni Beatty hini nga mga libro.

Marahalon Hinduro nga mga Manuskrito han Biblia

Para ha mga nahigugma ha Biblia, an pinakaimportante nga mga bahandi ni Chester Beatty aada ha iya daku  hinduro nga koleksyon hin mga manuskrito han Biblia tikang ha kadaan nga panahon ngan ha Edad Medya. An maopay pagkit-on nga dinekorasyonan nga mga manuskrito nagpapakita han pailob ngan pagkaartistiko han mga parasurat nga kinamot nga nagkopya hito. An inimprinta nga mga libro nagpapakita han kaabtik ngan pagin batid ha pagbuhat han mga paragtahi ngan mga parag-imprinta hin mga libro hadto nga panahon. Pananglitan, an Biblia Latina gin-imprinta ha Nuremberg han 1479 ni Anton Koberger, nga nabuhi han mga panahon ni Johannes Gutenberg ngan iginhulagway sugad nga “usa han pinakaimportante ngan aktibo han siyahan nga mga paraimprinta.”

An usa nga naiiba gud nga eksibit ha Chester Beatty Library amo an manuskrito nga hinimo tikang ha panit han hayop temprano han ikaupat ka siglo, ni Ephraem, usa nga eskolar nga taga-Syria. Damu an ginkotar ni Ephraem tikang ha ikaduha-ka-siglo nga sinurat nga tinatawag nga Diatessaron. Dida hito gin-usa han parasurat nga hi Tatian an upat nga asoy han Mga Ebanghelyo mahitungod han kinabuhi ni Jesu-Kristo. Gin-unabi han urhi nga mga parasurat an Diatessaron, kondi waray na mga kopya hito an naeksister pa yana. Ginruhaduhaan pa ngani han iba nga mga eskolar han ika-19 ka siglo an pag-eksister hito. Kondi, han 1956, nadiskobrehan ni Beatty an komentaryo ni Ephraem ha Diatessaron ni Tatian—usa nga nadiskobrehan nga dugang nga nagpamatuod han pagkamatataporan ngan pagin maminatud-on han Biblia.

Marahalon nga Koleksyon han Papiro nga mga Manuskrito

Nangolekta liwat hi Beatty hin damu hinduro nga papiro nga mga manuskrito, nga relihiyoso ngan sekular. An sobra 50 nga papiro nga kodeks may petsa nga antes pa mag-ikaupat ka siglo K.P. An pipira hini nga mga papiro nakuha tikang ha dagku nga tambak han mga papiro—aktwal nga mga basurahan han labog na nga mga papel—nga waray madiskobrehi ha sulod hin maiha nga panahon ha disyerto han Ehipto. Damu nga papiro nga mga dokumento an kulang na gud han ibaligya ito. Magkakaabot an mga parabaligya nga dara an karton nga mga kahon nga puno hin labog na nga mga papiro. “Adton interesado ha pagpalit hito makuot la ha sulod han kahon ngan mabunot han gidadakui nga bahin nga nagsusulod han pinakadamu nga surat,” siring ni Charles Horton, an nagdudumara han Mga Koleksyon ha Weste ha Chester Beatty Library.

An “pinakamakatirigamnan nga eksibit” ni Beatty, siring ni Horton, ginkompwesto hin presyoso nga mga kodeks han Biblia nga “nag-upod han pipira han pinakasiyahan nga hinbaroan nga mga kopya han Kristiano nga Daan ngan Bag-o nga Testamento.” Posible nga ginigisi-gisi ito han mga parabaligya nga maaram han kantidad han mga kodeks basi ibaligya an bulag-bulag nga mga bahin ha iba-iba nga mga mamaralit. Kondi, napalit ni Beatty an kadam-an hito. Mationan-o gud ba kaimportante ini nga mga kodeks? Iginhulagway ni Sir Frederic Kenyon an ira nadiskobrehan sugad nga an “pinakaimportante” tikang han nadiskobrehan ni Tischendorf an Codex Sinaiticus han 1844.

Ini nga mga kodeks ginpetsahan pa butnga han ikaduha ngan ikaupat ka siglo K.P. Upod ha mga libro han Hebreo nga Kasuratan ha Griego nga Septuagint nga bersyon an duha nga kopya han Genesis. Labi nga birilhon ini, siring ni Kenyon, “tungod kay an kadak-an han bug-os nga libro [han Genesis] waray ha Vaticanus ngan ha Sinaiticus,” nga ikaupat-ka-siglo nga mga manuskrito nga hinimo tikang ha panit han hayop. Tulo nga mga kodeks an nagsusulod hin mga libro han Kristiano Griego nga Kasuratan. An usa may-ada han kadak-an han upat nga Ebanghelyo ngan han kadak-an han libro nga Mga Buhat. An ikaduha nga kodeks, nga may-ada dugang nga mga pahina nga ginpalit ni Beatty ha urhi, may-ada haros kompleto nga kopya han mga surat ni apostol Pablo, upod na an iya surat ngadto ha mga Hebreohanon. An ikatulo nga kodeks nagsusulod hin mga ikatulo ka bahin han libro nga Pahayag. Sumala kan Kenyon, ini nga mga papiro “nagpaparig-on gud pinaagi han nakikita  nga ebidensya han basihan—nga marig-on na hinduro—han aton pagsarig ha teksto han Bag-o nga Testamento nga aadi ha aton yana.”

Ipinapakita han mga papiro han Biblia ni Chester Beatty nga an mga Kristiano nagtikang paggamit han kodeks, o libro nga may mga pahina, sugad nga kasaliwan han linukot nga barasahon ha temprano pa gud nga panahon, posible nga antes matapos an siyahan nga siglo K.P. Iginpapakita liwat han mga papiro nga tungod han limitado nga suplay han mga materyales para ha pagsurat, agsob nga ginagamit utro han mga parakopya an daan nga papiro nga mga papel. Pananglitan, an usa nga Coptic nga manuskrito han bahin han Ebanghelyo ni Juan iginsurat “ha baga hin aradman nga libro ha eskwelahan nga nagsusulod han Griego nga matematika.”

Ini nga papiro nga mga dokumento diri magarbo pagkit-on, kondi marahalon hinduro ito. Nakikita ngan marig-on nga kaw-ing ito ha tinikangan gud han Kristianidad. “Dinhi, ha atubangan han iyo mismo mga mata,” siring ni Charles Horton, “makikita niyo an klase han mga libro nga ginamit han pipira han pinakasiyahan nga Kristiano nga mga komunidad—mga libro nga ginpabilhan gud nira.” (Proberbios 2:4, 5) Kon makahigayon ka ha pag-usisa han pipira hini nga mga bahandi ha Chester Beatty Library, diri ka gud mapapakyas.

[Retrato ha pahina 31]

Hapones nga inimprinta ha tabla ni Katsushika Hokusai

[Retrato ha pahina 31]

An “Biblia Latina” usa han pinakasiyahan nga inimprinta nga mga kopya han Biblia

[Retrato ha pahina 31]

An komentaryo ni Ephraem ha “Diatessaron” ni Tatian dugang nga nagpaparig-on han pagkamasasarigan han Biblia

[Retrato ha pahina 31]

An Chester Beatty P45, an pinakadaan nga kodeks ha kalibotan, nagsusulod han kadak-an han upat nga Ebanghelyo ngan han kadak-an han libro nga Mga Buhat ha usa la nga tomo

[Ginkuhaan han Retrato ha pahina 29]

May pagkabuotan nga igintugot han The Trustees of the Chester Beatty Library, Dublin

[Ginkuhaan han Retrato ha pahina 31]

An ngatanan nga mga retrato: May pagkabuotan nga igintugot han The Trustees of the Chester Beatty Library, Dublin