1. Yesuusi hayqqanaappe guuttaa kasetidi, danobaa oottidi ba miyyiyan kaqettida bitaniyawu woygidee? (Luqaasa 23:39-43)

 YESUUSINNE danobaa oottidi A miyyiyan kaqettida naaꞌꞌu asati, waayiyaappe denddidaagan hayqqana hanoosona. (Luq. 23:32, 33) Danobaa oottida naaꞌꞌu asatikka Yesuusa bolli qilliiccido gishshawu eti A erissiyo ashkkarata gidennaagee qoncce. (Maa. 27:44; Mar. 15:32) SHin etappe issoy ba qofaa laammiis. I hagaadan giis: “Yesuusaa, neeni ne kawotettaa wolqqan yiyo wode, tana dogoppa.” Yaagin Yesuusi, “Hachchi taani neessi tumaa odays; neeni tanaara Gannatiyan deꞌana” yaagiis. (Luqaasa 23:39-43 nabbaba. b) Ha danobaa oottida bitanee, Yesuusi sabbakido ‘saluwaa Kawotettaabaa’ ammanidoogaa bessiyaabi baawa. Qassi Yesuusi he bitanee saluwaa Kawotettaa gelanaagaa mule yootibeenna. (Maa. 4:17) Yesuusi sinttappe saꞌay gannate gidanaagaa yootiiddi deꞌees. Nuuni hegaadan giyoy aybissee?

2. Ba nagaraappe simmida, danobaa oottida bitanee Ayhuda asa giyoy aybissee?

² Danobaa oottida ba nagaraappe simmida bitanee Ayhuda asa gidennan aggenna. Danobaa oottida bitanee hankkuwawu hagaadan giis: “Neeni hagaa mala pirddan de7aiddakka Xoossaassi yayyikkii?” (Luq. 23:40) Ayhudati issi Xoossawu goynnikkonne, hara dereti daro xoossata ammanoosona. (Kes. 20:2, 3; 1 Qor. 8:5, 6) He danobaa oottidaageeti Ayhuda gidennaakko, Yesuusan ammanidaagee geella hagaadan giidi oychchana danddayees: “Neeni xoossatussi yayyikkii?” Yesuusi hara deretussi gidennan, ‘bayida dorssawu, Israaꞌeela asawu’ kiitettiis. (Maa. 15:24) Xoossay hayqqidaageeta denttanaagaa  Israaꞌeelatussi qonccissiis. Danobaa oottida, ba nagaraappe simmida bitanee hegaabaa erennan aggenna, qassi I yootidobay Xoossaa Kawotettan haaranaadan Yihooway Yesuusa hayquwaappe denttanaagaa ammaniyoogaa bessees. He bitanee Xoossay akka hayquwaappe denttanaagaa ammanennan aggenna.

3. Yesuusi Gannatiyaabaa yootido wode, danobaa oottida bitanee qoppidobay ayba gidana danddayii? Qonccissa. (Doomettaabaa 2:15)

³ Ba nagaraappe simmida, danobaa oottida bitanee Ayhuda asa gidiyo gishshawu I Addaamenne Hewaanibaa, qassi Yihooway etawu immido Gannatiyaabaa erees. Yaatiyo gishshawu, he danobaa oottida bitanee, Yesuusi yootido Gannatee ha saꞌan keehi loꞌꞌiya soho gidiyoogaa ammanennan aggenna.—Doomettaabaa 2:15 nabbaba.

4. Yesuusi danobaa oottidaageetuppe issuwawu yootidobay nuuni ay qoppanaadan oottii?

⁴ Danobaa oottida bitaniyawu Yesuusi yootidobay, Gannatiyan deꞌoy ay mala gidanaakko nuuni qoppanaadan oottana koshshees. Sarotettay kumido Kawuwaa Solomona haaruwaappe nuuni Gannatiyaa xeelliyaagan issi issibaa erana danddayoos. Geeshsha Maxaafay Yesuusi Solomonappe aadhdhiyoogaa yootees. Yesuusi banaara haariyaageetuura saꞌaa loꞌꞌiya gannate oottanaagaa nuuni ammanettana danddayoos. (Maa. 12:42) ‘Hara dorssati’ Gannatiyan merinawu deꞌanawu ay oottana koshshiyaakko eranawu koyiyoogee qoncce.—Yoh. 10:16.

5. Gannatiyan deꞌoy ay mala gidana gaada qoppay?

⁵ Gannatiyan deꞌoy ay mala gidana gaada qoppay? Neeni Edene Gannatiyaa mala loꞌꞌiya sohuwaa qoppennan aggakka. (Doo. 2:7-9) Xoossaa asay “ba woiniyaa turaa kuwaaninne balasiyaa kuwan” uttanaagaa Mikiyaasi yootido hiraagaa neeni hassayennan aggakka. (Mik. 4:3, 4) Gidi palahiya qumay deꞌanaagaa yootiya Geeshsha Maxaafaa xiqisetakka hassayana danddayaasa. (Maz. 72:16; Isi. 65:21, 22) Hegaa gishshawu, keehi loꞌꞌiya gannatiyan, malꞌꞌiya qumay kumido xarapheezaa matan uttidabadan qoppana danddayaasa. Mittatuppenne ciishshatuppe kiyiya sawuwan kumida carkkuwaa qoppana danddayaasa. Hayquwaappe denddidaageeta gujjin, so asaynne laggeti issippe miicciyoogaanne ufayssiya wodiyaa aattiyoogaa qoppana danddayaasa. He ubbabay coo aymo xalla gidenna. Hegee saꞌan hananaagaa nuuni ammanettana danddayoos. Gannatiyan nuuni ufayssiya oosuwaakka oottana.

6. Nuuni Gannatiyan oottanabay aybee? (Misiliyaa xeella.)

⁶ Yihooway nuna nu oosuwan ufayttanaadan  oottidi medhdhiis. (Era. 2:24) Kiristtoosa SHaꞌu Layttaa Haaruwaa wode nuussi daro oosoy deꞌana. Gita waayiyaappe attiyaageetussinne hayquwaappe denddana daro miiloone asawu maayoy, qumaynne deꞌiyo sohoy koshshees. He koshshiyaabata kunttanawu nuuni ufayssiya darobata oottana. Edene ataakiltte sohuwaa oottanaadan etawu odettido Addaameenne Hewaaniigaadan, nuuni saꞌaa Gannate oottiyo ufayssiya oosuwaa oottana. Yihoowabaanne A halchchuwaabaa darobaa erenna hayquwaappe denddana daro miiloone asaa tamaarissiyoogeenne Yesuusa wodeppe kase deꞌida ammanettidaageeta, eti hayqqi simmin aybi hanidaakko eranaadan maaddiyoogee ay keena ufayssanaakko qoppa!

7. Nuuni ay ammanettana danddayiyoo, qassi aybissi?

⁷ Nuuni Gannatiyan deꞌiyo wode sarotettan deꞌanaagaa, nuussi koshshiya ubbabay kumanaagaanne maaray mankkay deꞌanaagaa ammanettana danddayoos. Aybissi? Yihooway ba Naꞌaa haaruwan deꞌoy ay mala gidanaakko amarida hanotan nuna bessido gishshataassa. Kawuwaa Solomona haaruwaabaa yootiya taarikee hegaa qonccissees.

8. Kawuwaa Daawiti Mazamure 37:10, 11, 29n deꞌiya qofaa xaafi simmin he xiqisee waani polettidee? (Ha maxeetiyan “Nabbabiyaageetu Oyshaa” xeella.)

⁸ Aadhdhida eranchchanne ammanettida kawoy haariyoogaa doommiyo wode deꞌoy ay mala gidanaakko, Kawuwaa Daawiti ayyaanay kaalettin xaafiis. (Mazamure 37:10, 11, 29 nabbaba.) Sinttappe yaana Gannatiyaabaa nuuni haratuura haasayiyo wode darotoo Mazamure 37:11 nabbaboos. Yesuusi Maatiyoosa 5-7n tamaarissidoban he xiqisiyaappe ekkidi yootidoogee, hegee sinttappe polettanaagaa qonccissiyo gishshawu, hegaadan oottiyoogee bessiyaaba. (Maa. 5:5) SHin Daawiti yootidobay Kawuwaa Solomona wodekka deꞌoy ay malakko qonccissees. Solomoni Israaꞌeela biittaa haariyo wode, “maattainne eessai goggiyo” biittan Xoossaa asay sarotettaaninne ishaluwan deꞌiis. Xoossay hagaadan giis:  “Intte ta higgiyan biikko, . . . taani biittau sarotettaa immana; ooninne yashissennan intte xiskkana.” (Wog. 20:24; 26:3, 6) Solomona haaruwaa wode hegee polettiis. (1 Odi. 22:9; 29:26-28) Qassi iitati ‘deꞌennaagaa’ Yihooway yootiis. (Maz. 37:10) Yaatiyo gishshawu, Mazamure 37:10, 11, 29n deꞌiya qofay beni polettiis, qassi sinttappekka polettana.

9. Kawuwaa Solomona haaruwaa xeelliyaagan Saaba kawiyaa woygadee?

⁹ Solomoni haariyo wode Israaꞌeelati sarotettaaninne ishaluwan deꞌiyoogaa Saaba kawiyaa siyaasu. Hegaa beꞌanawu Yerusalaame gakkanawu A adussa ogiyaa manddarada yaasu. (1 Kaw. 10:1) A Solomona kawotettaabaa loytta beꞌa simmada hagaadan gaasu: “Taayyo asai yootidoogee bagganne gakkenna. . . . Ubba wode ne sinttan eqqidi, ne aadhdhida eratettaa siyiya ne asatinne ne oosanchchati aiba ufaittiyoonaashsha!” (1 Kaw. 10:6-8) SHin Solomona haaruwaa wode hanidabay, Yihooway ba Naꞌaa Yesuusa haaruwaa wode asawu oottanabawu leemiso.

10. Yesuusi Solomonappe aadhdhiyoy ayba ogetuunee?

¹⁰ Yesuusi Solomonappe ubbaban aadhdhees. Nagaranchcha gidida Solomoni moorido gita mooruwan guyyeppe Xoossaa asaa bolli metoy gakkiis. SHin Yesuusi aynne moori erenna; qassi I wottiyoobi baynna ogiyan haarees. (Luq. 1:32; Ibr. 4:14, 15) Seexaanay Yesuusa gita paaciyaa paaccikkokka I Xoossawu ammanettidi deꞌiis. Kiristtoosi ammanettidi haarettennaadan oottiya nagaraa woy harabaa mule oottennaagaa bessiis. I nu Kawo gidiyoogee nuussi gita maata.

11. Yesuusaara haaranaageeti oonee?

¹¹ Yesuusinne aara issippe haarana 144,000ti, asawu koshshiyaabaa kunttananne saꞌan Yihoowa halchchoy polettanaadan oottana. (Ajj. 14:1-3) Eti saꞌan deꞌiyo wode daro metuwaanne paaciyaa genccido gishshawu, saꞌan deꞌiyaageeta gakkiyaabaa eroosona. Yesuusaara haariyaageeti ay oottanee?

12. Yihooway 144,000tussi immana oosoy aybee?

¹² Yesuusinne aara haariyaageeti, Solomoni oottidoogaappe keehi aadhdhiya oosuwaa oottana. Kawuwaa Solomoni issi biittan deꞌiya daro miiloone asaa xallawu koshshiyaabaa kunttiis. Gidoppe attin, Xoossaa Kawotettan haariyaageeti, kumetta saꞌan deꞌiya daro biiloone asawu koshshiyaabaa kunttana. Yihooway 144,000tussi gita maataa immiis!

13. Yesuusaara haaranaageeti asaa ayba ogiyan maaddanee?

¹³ Yesuusaagaadan, 144,000ti kawonne qeese gididi oottana. (Ajj. 5:10) Israaꞌeelati Muuse Higgiyawu azazettido wode, eti payya gididi deꞌanaadaaninne Yihoowakko shiiqanaadan qeeseti eta maaddidosona. Higgee “yaana lo77obaa eesho” gidiyo gishshawu, Xoossaa asay payya gididi deꞌanaadaaninne Yihoowakko shiiqanaadan Yesuusaara haariyaageeti maaddana giidi qoppiyoogee bessiyaaba. (Ibr. 10:1) He kawotinne qeeseti saꞌan deꞌiya he Kawotettawu haarettiyaageetuura ayba ogiyan haasayanaakko nuuni haꞌꞌi erokko. Yihooway giigissanabay aybanne gidin, Gannate saꞌan deꞌanaageeti koshshiya kaaletuwaa demmanaagaa ammanettana danddayoos.—Ajj. 21:3, 4.

14. ‘Hara dorssatanne’ ‘amarida dorssaa wudiyaa’ issuwaa oottiyaabay aybee?

¹⁴ Yesuusi banaara haaranaageeta ‘amarida dorssa wudiyaa’ giidi xeegiis. (Luq. 12:32) I naaꞌꞌantto citaabaakka yootiis; I eta ‘hara dorssata’ giidi xeesiis. Ha naaꞌꞌu citati  issi wude. (Yoh. 10:16) He naaꞌꞌu citatun deꞌiyaageeti ubbay ha wodiyan issippe oottoosona, qassi eti saꞌay Gannate gidana gakkanaashin issippe oottiyoogaa aggokkona. Hegaappe simmin, ‘amarida dorssaa wudee’ saluwan deꞌana; qassi ‘hara dorssati’ merinawu saꞌan ufayttiiddi deꞌana. SHin ‘hara dorssati’ Gannatiyan deꞌanawu oottana koshshiyaabati deꞌoosona.

15. (a) Kiristtoosa ishantti ‘hara dorssatuura’ ayba ogiyan hashetiyoonaa? (b) Xaliyaa shammiya ishaa leemisuwaa waati kaallana danddayiyoo? (Misiliyaa xeella.)

¹⁵ Ba nagaraappe simmida, danobaa oottida bitanee Kiristtoosi awu oottidobaa nashshiyoogaa bessana danddayiyo injjiyaa demmennan hayqqiis. Hegaappe dumma ogiyan nuussi ‘hara dorssatussi’ Yesuusi nuussi oottidobaa nashshana danddayiyo daro ogee deꞌees. Leemisuwawu, ayyaanan tiyettida ishatuura hashetiyoogan, Yesuusa siiqiyoogaa nuuni bessoos. Yesuusi, hara dorssati ba ishantta kaafiyoogaa denddo oottidi etawu pirddanaagaa yootiis. (Maa. 25:31-40) Sabbakiyoogaaninne erissiyo ashkkara oottiyo oosuwaa minnidi oottiyoogan Kiristtoosa ishantta kaafana danddayoos. (Maa. 28:18-20) Eti giigissido, Merinawu Ufayttada Deꞌa! giyo maxaafaa mala Geeshsha Maxaafaa xannaꞌissanawu maaddiya miishshata nuuni goꞌettanawu koyiyoy hegaassa. Hanno gakkanawu neeni xannaꞌissiyo uri baynnaba gidikko, neessi danddayettida keenan daro asaa xannaꞌissanawu halchchuwaa kessana danddayaasa.

16. Nuuni Xoossaa Kawotettan deꞌanawu haꞌꞌi waani giigettana danddayiyoo?

¹⁶ Gannatiyaa gelanaadan Yihooway koyiyo asa gidanawu, nuuni yaa gelana gakkanaashin naagana koshshenna. Nuuni haꞌꞌi haasayiyoobaaninne oottiyooban ammanettidaageeta gidanawu baaxetananne sima deꞌuwaa deꞌiyaageeta gidana koshshees. Qassi nuuni Yihoowawu, nu aqo laggiyawunne nu mala Kiristtaanetussi ammanettiyaageeta gidana danddayoos. Nuuni ha iita alamiyan deꞌiiddi Yihoowawu azazettikko, Gannatiyan awu azazettiyoogee metenna. Ooratta alamiyan nuuni goꞌettana hiillatinne eeshshati  nuussi deꞌanaadankka baaxetana danddayoos. Ha maxeetiyan “‘Saꞌaa Laattanawu’ Giigettadii?” giya huuphe yohuwaa xeella.

17. Nuuni kase oottido nagaraa gishshawu unꞌꞌettana koshshii? Qonccissa.

¹⁷ Nuuni kase gita nagaraa oottido gishshawu zilꞌꞌettiyoogaa agganawu baaxetanakka koshshees. Wozuwaa yarshshoy nuuni ‘eriiddi oottido nagaraa’ atto giissees giidi mule qoppana koshshenna. (Ibr. 10:26-31) SHin nuuni nu nagaraappe wozanappe simmikko, Yihooway sunttidoogeeta maaduwaa oychchikko, qassi nu eeshshaa laammikko, Yihooway nuussi muleera atto gaanaagaa ammanettana danddayoos. (Isi. 55:7; Oos. 3:19) Yesuusi Parisaawetussi giidobaa hassaya: “Taani nagaranchchata xeesanau yiidoogaappe attin, xillota xeesanau yabeikke.” (Maa. 9:13) Wozuwaa yarshshoy nu nagara ubbay atto geetettanaadan oottees.

18. Danobaa oottidi, Yesuusa miyyiyan kaqettidi hayqqida bitaniyaara ay haasayana koyay?

¹⁸ Yesuusaara haasayida danobaa oottida bitaniyaara neeni Gannatiyan haasayaydda deꞌiyaabadan qoppa. Intte naaꞌꞌaykka Yesuusa yarshshuwaa nashshiyoogaa haasayeeta. Yesuusi saꞌan deꞌido wurssetta saatiyan aybi hanidaakko neessi yootanaadaaninne A oyshaa Yesuusi zaarido wode awu aybi siyettidaakko oychchana danddayaasa. Qassi Seexaanaa alamiyan wurssetta gallassatun deꞌoy ay malakko I nena oychchana danddayees. He bitaniyaa mala asata Xoossaa Qaalaa xannaꞌissiyoogee gita maata!—Efi. 4:22-24.

19. Gannatiyan deꞌoy salettiyaagaa gidennay aybissee? (Koyro sinttan deꞌiya misiliyaa xeella.)

¹⁹ Gannatiyan deꞌoy mule salettiyaaba gidenna. Nuuni ubbatoo loꞌꞌo asaara gayttananne ufayssiya oosuwaa oottana. Ubbaappe aaruwan, saluwan deꞌiya nu Aawaa galla galla loyttidi erananne I nuussi immido ubbaban ufayttana. Nuuni ubbatoo abaanne I medhdhidobata xeelliyaagan tamaarana darobay deꞌees. Nuuni adussa wodiyaa deꞌido paydo ubban Xoossaa siiqiyo siiqoy yaa gujjana. Nuuni Gannatiyan merinawu deꞌiyo hidootaa Yihoowaynne Yesuusi nuussi immido gishshawu keehi galatoos!