1, 2. (a) Se a te faifaiga sē fakamaoni ne fepaki mo Napota mo ana tama tagata? (e) Ne a uiga e lua ka mafau‵fau tatou ki ei i te mataupu tenei?

MAFAUFAU ki te tulaga tenei. Ko fakasala ‵se se tagata mō te solitulafono. Ne ‵poi kae ofo olotou kāiga mo taugasoa, me ne fakasala a ia ona ko fakamaoniga ‵loi ne tuku atu ne molimau kolā ne lauiloa pelā me ne tāgata e seai ne aoga. Ko fai fakaatea a lagonaga o tino fia‵fia ki te fakamaoni i te taimi e maimoa atu ei latou ki te tamatega o te tagata ‵lei tenā mo ana tama tā‵gata. A te mea tenei e sē se tala ‵kai. A te mea tenei se tala o se tavini fakamaoni a Ieova e igoa ki a Napota, telā ne ola i te vaitaimi o te pulega a te Tupu o Isalaelu ko Aapo.—1 Tupu 21:11-13; 2 Tupu 9:26.

² I te mataupu tenei, ka se mafau‵fau fua tatou ki te tala o Napota kae e penā foki mo te tala o se toeaina fakamaoni i te fakapotopotoga Kelisiano i te senitenali muamua telā ne fai ne ia se mea ‵se i ana faka‵tauga. A te mafaufau ki fakaakoakoga konei i te Tusi Tapu, ka tauloto ei ne tatou me e aoga a te loto maualo māfai e fakaasi atu ne tatou me e maua ne tatou te kilokiloga a Ieova ki te fakamaoni. Ka tauloto foki tatou ki te auala e mafai ei o fakaasi atu te kilokiloga a Ieova ki te fakamaoni māfai e loto fia‵fia tatou o fakamagalo atu  i te taimi ko iloa ei ne tatou a faifaiga sē fakamaoni i te fakapotopotoga.

3, 4. A Napota se vaegā tagata pefea, kae kaia ne seki talia ei ne ia ke ‵togi atu tena togavine ki te Tupu ko Aapo?

³ A Napota ne fakamaoni ki a Ieova i te taimi ne tau‵tali atu ei a te tokoukega o tino Isalaelu ki te fakaakoakoga masei a te Tupu ko Aapo mo tena avaga, ko te Tupu fafine matagā ko Iesepela. E seai eiloa se āva ki a Ieova a tino tapuaki ki a Paala io me fakatāua ne latou ana tulaga. I te suā feitu, ne fakatāua malosi ne Napota tena fesokotakiga mo Ieova i lō tena ola foki eiloa.

⁴ Faitau te 1 Tupu 21:1-3. I te taimi ne ofo atu ei a Aapo ke ‵togi ne ia te togavine a Napota io me ke tuku atu se togavine tai ‵lei atu ki tou tagata, ne seki talia ne Napota. Kaia? Ne fakamatala atu eiloa ne ia mo te āva: “A te togā vine tenei se togā vine eiloa mai oku tupuga. E se mafai ne au o avatu ki a koe!” Ne fakavae eiloa a te sē talia ne Napota o te mea tenā ki te tulafono a Ieova ki te fenua o Isalaelu, telā ne fakatapu a te ‵togi kātoa atu o se mea ne togi mai ne tupuga. (Levi. 25:23; Nume. 36:7) E manino ‵lei, me ne ‵pau te kilokiloga a Napota mo Ieova e uiga ki te mea tenā.

5. Se a te tusaga o Iesepela i te tamatega o Napota?

⁵ Se mea fakafanoanoa me ne fakamalosi aka ne te ita fitifiti o Napota a faifaiga ma‵sei a te Tupu ko Aapo mo tena avaga. Ko te mea ke maua te togavine ne tena avaga, ne tusi ne Iesepela se tusi fakamasei loi e uiga ki a Napota, telā ne iku atu ki te tamatega o Napota mo ana tama tagata. Ne saga atu pefea a Ieova ki te faifaiga sē fakamaoni kae fakafanoanoa tenei?

6, 7. Ne fakaasi mai pefea ne Ieova me i a ia se tino e fiafia ki te fakamaoni, kae kaia ne fakamafanafana atu ei te mea tenei ki kāiga mo taugasoa o Napota?

⁶ Ne uga fakavave atu ne Ieova a Elia ke fano ki a Aapo. Ne fakamasino tonu ne Elia a Aapo e pelā me se tino tatino mo se tino kaisoa. Se a te fakaikuga a Ieova i te mea tenei? Ka logo‵mae foki a Aapo, tena avaga, mo ana tama tā‵gata i te ikuga telā ne oko atu foki ki a Napota mo ana tama tagata.—1 Tupu 21:17-25.

⁷ E tiga eiloa ne fanoa‵noa a kāiga mo taugasoa o Napota i faifaiga tatino a Aapo, e mautinoa eiloa me ne maua ne latou a nai fakamafanafanaga i te iloa atu me e lavea ne Ieova a te faifaiga sē fakamaoni tenā kae ka faka‵tonu fakavave aka foki ne ia a te faifaiga ‵se. Kae ne tofotofo aka te lotou loto maulalo mo te lotou loto tali‵tonu ki a Ieova i te taimi ne ‵tupu ei a mea kolā ne seki fakamoe‵moe latou ki ei.

8. Ne saga atu pefea a Aapo ki te fekau o fakamasinoga a Ieova, kae ne a mea ne iku mai i ei?

⁸ I te taimi ne iloa aka ei ne Aapo te fakasalaga a Ieova ki a ia, ne “puke ifo Aapo o saesae ona gatu, tapale keatea ne ia, kae pei ki lautaga. Ne ita ma kai, ne moe mo ona gatu lautaga, kae ko fano sāle fua mo te fanoanoa.” Ne fakaasi atu ne Aapo te loto maulalo! Se a te mea ne iku mai i ei? Ne fai atu a Ieova ki Elia: “Ka se aumai ne au te malaia ki a ia i aso o tena olaga, me ne salamo eiloa a ia, kae ka oko mai i aso o tena tama tagata.” (1 Tupu 21:27-29; 2 Tupu 10:10, 11, 17) A Ieova telā e ‘tofotofo ne ia te loto o te tagata,’ ne fakaasi atu ne ia te alofa fakamagalo ki a Aapo.—Faata. 17:3.

9. Kaia ne fai ei a te loto maulalo mo fai se puipuiga ki kāiga mo taugasoa o Napota?

⁹ Ne pokotia pefea i te fakaikuga tenei a tino kolā ne iloa ne latou a te amioga solitulafono matagā a Aapo? E mafai o tofotofo aka a te fakatuanaki o kāiga mo taugasoa o Napota i te fakasalaga telā e foliga mai me ko ‵fuli. Kafai e penā loa, ne mafai o puipui latou ne te loto maulalo, me e fakamalosi atu ki a latou ke tumau i te tapuaki atu mo te fakamaoni ki a  Ieova, mo te loto tali‵tonu me e se mafai o fai ne te lotou Atua se faifaiga sē fakamaoni. (Faitau te Teutelonome 32:3, 4.) Ka maua eiloa ne Napota, ana tama tagata, mo olotou kāiga a te fakamasinoga ‵lei katoatoa i te taimi e toe faka‵tu mai ei ne Ieova a tino amio‵tonu. (Iopu 14:14, 15; Ioa. 5:28, 29) E se gata i ei, e masaua ne se tino loto maulalo me i “te Atua ka fakamasino eiloa ne ia tatou i ‵tou mea katoa e fai, me ne mea ‵lei io me ne mea ma‵sei, ke oko foki eiloa ki mea e fai ‵funa.” (Fai. 12:14) Ao, kafai e fai ana fakamasinoga, e mafaufau a Ieova ki mea katoa kolā e se iloa ne tatou. Tela la, e puipui ne te loto maulalo a tino ‵lei mai i mea fakama‵taku i te feitu faka-te-agaga.

10, 11. (a) Ne a fakanofonofoga e mafai o tofotofo aka ei te ‵tou fakamaoni? (e) Ne a auala ka puipui ei tatou ne te loto maulalo?

¹⁰ Ka saga atu pefea koe māfai ko fai ne toeaina se fakaikuga telā e se malamalama koe io me kāti e se lotomalie koe ki ei? E pelā mo te galo atu i a koe io me se tino e alofa koe ki ei se tauliaga tāua i te taviniga? Kae e a māfai ko fakatea tau avaga, tau tama, io me se taugasoa pili o koe kae e se lotomalie koe ki te fakaikuga? Kae e a māfai e talitonu koe me ne fakaasi ‵se atu a te alofa fakamagalo ki se tino fai mea ‵se? E mafai ne vaegā tulaga penā o tofotofo aka ‵tou fakatuanaki ki a Ieova mo fakatokaga i tena fakapotopotoga kātoa. Ka puipui pefea koe ne te loto maulalo māfai ko fepaki koe mo  se vaegā tofotofoga penā? Mafaufau ki auala e lua.

¹¹ Muamua la, ka fakamalosi aka tatou ne te loto maulalo ke talia te manatu me e se iloa ne tatou a fakamatalaga ‵tonu katoa. Faitalia te uke o mea e iloa ne tatou e uiga ki se mea, ko Ieova fua e mafai ne ia o faitau a te loto o te tino. (1 Samu. 16:7) A te iloa ne tatou o te mea tonu mautinoa tenei ka fakamalosi aka ei tatou ke loto mau‵lalo, ke talia ‵tou tapula, kae ke fakafetaui foki ‵tou kilokiloga. A te lua, a te loto maulalo ka fesoasoani mai ke faka‵logo kae fa‵ki i te taimi e faka‵tali ei tatou ki a Ieova ke faka‵tonu so se faifaiga sē fakamaoni tonu. E pelā eiloa mo pati a se tagata poto telā ne tusi mai: “Kafai e fakalogo koe ki te Atua, kae ka tokagamalie tou olaga, ka ko tino amio ma‵sei ka se ‵lei olotou olaga . . . , kae ka ‵mate vave latou.” (Fai. 8:12, 13) E mautinoa eiloa me i te saga atu mo te loto maulalo ko te ‵toe mea ‵lei i te feitu faka-te-agaga mō tino kolā e manava‵se ki ei.—Faitau te 1 Petelu 5:5.

12. Se a te tala ka mafau‵fau nei tatou ki ei, kae kaia?

¹² Ne fe‵paki a Kelisiano i te senitenali muamua i Sulia Anitioka mo se tulaga telā ne tofotofo aka ei te lotou loto maulalo kae penā foki loa mo te lotou loto fia‵fia ke fakamagalo atu. Ke mafau‵fau tatou ki te tala tenā kae onoono aka me ka fesoasoani mai pefea a te iloiloga o ‵tou kilokiloga e uiga ki te loto fakamagalo kae faka‵poko aka ei ‵tou malamalama i te auala e fetaui ‵lei ei a te loto fakamagalo mo te kilokiloga a Ieova ki te fakamaoni.

13, 14. Ne a tauliaga ne maua ne te apositolo ko Petelu, kae ne fakaasi atu pefea ne ia te loto malosi?

¹³ Ne lauiloa eiloa a te apositolo ko Petelu e pelā me se toeaina i te fakapotopotoga Kelisiano. A ia se taugasoa pili o Iesu kae ne tuku atu ki a ia a tiute tāua ‵ki. (Mata. 16:19) E pelā mo te 36 T.A., ne maua ne Petelu a te tauliaga ke fakaasi atu te tala ‵lei ki a Konelio mo tena kaukāiga. Ne tāua ‵ki te taimi tenei, me i a Konelio se tino mai Fenua Fakaatea telā ne seki pilitome. I te taimi ne maua ei ne Konelio mo tena kaukāiga a te agaga tapu, ne fai atu ei a Petelu mo te mautinoa: “E a, e isi se tino e mafai o taofi ne ia a latou kolā ko oti ne maua ne latou te agaga tapu e penei eiloa mo tatou, mai te papatisoga o latou ki te vai?”—Galu. 10:47.

¹⁴ I te 49 T.A., ne maopoopo a te kau apositolo mo toeaina i Ielusalema ke mafau‵fau me ko tino mai Fenua Fakaa‵tea kolā ne ‵fuli ki te Lotu Kelisiano e ‵tau o pilitome io me ikai. I te fono tenei, ne faipati atu a Petelu mo te loto toa, mai te fakamasaua atu ki taina me i nai tausaga mai mua atu i ei, ne maua ne tino mai Fenua Fakaa‵tea a te meaalofa ko te agaga tapu. Ne fesoasoani malosi atu a te mea ne lavea tonu ne Petelu ki te potukau pule i te senitenali muamau i te faiga o se fakaikuga. (Galu. 15:6-11, 13, 14, 28, 29) E foliga mai, me ne fakatāua malosi ne Kelisiano Iutaia mo Kelisiano mai Fenua Fakaa‵tea a te sē mataku o Petelu i te fakaasiatuga o tala ‵tonu konā. Ko oko eiloa i te faigofie ke maua te loto talitonu ki se vaegā tagata matua penā i te feitu faka-te-agaga!—Epe. 13:7.

15. Se a te mea ‵se ne fai ne Petelu i te taimi ne nofo atu ei i Sulia Anitioka? (Onoono ki te ata i te kamataga.)

¹⁵ E se leva mai tua ifo o te fono tenā i te 49 T.A., ne asi atu a Petelu ki Sulia Anitioka. I te taimi ne nofo atu ei a ia i konā, ne ‵milo fakatasi eiloa a ia mo ana taina mai Fenua Fakaa‵tea. E seai se fakalotolotolua me ne maua eiloa ne latou a mea aoga mai te poto mo te atamai o Petelu. E mafai eiloa o fakaataaata ne tatou a te lotou ‵poi mo te fanoanoa i te taimi ne fakagata fakavave aka ei ne Petelu tena ‵kai fakatasi mo latou. Ne fakamalosi atu foki i se auala ‵se ki nisi sui Iutaia o te fakapotopotoga, ke oko ki a Panapa ke fai foki penā. Se a te mea ne fakamalosi aka ei se toeaina Kelisiano matua ‵lei ke fai ne ia se fakatauga ‵se—se mea  telā ne mafai o fakamavaevae aka ei te fakapotopotoga? E sili atu i te tāua, ne a mea e mafai o tauloto ne tatou mai i te mea ‵se a Petelu telā e mafai o fesoasoani mai māfai ko logo‵mae tatou i pati io me ko faifaiga a se toeaina?

16. Ne faka‵tonu aka pefea a Petelu, kae ne a fesili ne ‵sae aka i ei?

¹⁶ Faitau te Kalatia 2:11-14. Ne ‵lave a Petelu i te matasele ko te mataku ki tino. (Faata. 29:25) E tiga eiloa ne fakailoa atu ki a ia a mafaufauga o Ieova e uiga ki ei, ne mataku a Petelu i mafaufauga o sui Iutaia kolā ko oti ne pilitome i te fakapotopotoga i Ielusalema. Ne faipati ‵tonu atu ki a Petelu a Paulo, telā ne nofo atu foki i te fono i Ielusalema i te 49 T.A., kae ne fakaasi faka‵sau atu ne ia tena amio ‵pelo. (Galu. 15:12; Kala. 2:13) Ne pokotia pefea a Kelisiano mai Fenua Fakaa‵tea i te mea ‵se a Petelu telā ne talia ne ia se faifaiga sē fakamaoni? E mata, ne fakavāi‵vai latou i ei? E mata, ne galo atu i a Petelu a tauliaga tāua ona ko tena mea ‵se?

17. Ne aoga pefea ki a Petelu a te loto fakamagalo o Ieova?

¹⁷ E fakamaoni mai me ne talia mo te loto maulalo ne Petelu a pati fakatonutonu a Paulo. E seai se fakaasiga i te Tusi Tapu me ne galo atu i a ia ana tauliaga. A te ‵tonuga loa, ne fakaosofia a ia ke tusi fakamuli mai ne ia a tusi e lua kolā ne fai mo fai ne vaega o te Tusi Tapu. E manino ‵lei me i te lua o ana tusi, ne fakasino atu a Petelu ki a Paulo e pelā me ko “te ‵tou taina pele.” (2 Pe. 3:15) E tiga eiloa ne fakalogo‵mae atu a te faka‵tauga ‵se a Petelu ki sui o te fakapotopotoga mai Fenua Fakaa‵tea, kae ne tumau eiloa a Iesu, te ulu o te fakapotopotoga, i te fakaaogaga o tou tagata. (Efe. 1:22) Tela la, e mafai foki o maua ne sui o te fakapotopotoga a te avanoaga ke fakaakoako ki a Iesu mo tena Tamana mai te fakaasi atu o te loto fakamagalo. E fakamoe‵moe tatou ke mo a ma talia ne se tino ke fakavāivāi a ia ona ko mea ‵se e fai ne se tino sē ‵lei katoatoa.

18. Ne a fakanofonofoga e ‵tau o fakaasi atu ne tatou a te kilokiloga a Ieova ki te fakamaoni?

¹⁸ E pelā eiloa mo te senitenali muamua, e seai ne toeaina ‵lei katoatoa i te fakapotopotoga Kelisiano i aso nei, “me i a tatou katoa e ‵siga i taimi e uke.” (Iako. 3:2, fakamatalaga mai lalo.) Kāti ko iloa ‵lei ne tatou a te manatu tenei, kae se mea faigata ‵ki māfai ko fe‵paki eiloa tatou mo tulaga sē ‵lei katoatoa o se taina. I te tulaga tenā, e mata, ka fakaasi atu ne tatou te kilokiloga a Ieova ki te fakamaoni? E pelā mo se mea e tasi, ka saga atu pefea koe māfai ko fai ne se toeaina se pati telā e fakaasi mai i ei tena fakailoga tino? E mata, ka fakavāivāi koe i pati e fai e aunoa mo te mafaufau a se toeaina telā ne fakaitaita io me fakalogo‵mae atu? I lō te fakaiku fakavave aka me ko se fetaui ‵lei te taina mo fai se toeaina, e mata, ka faka‵tali koe mo te kufaki ki a Iesu, te ulu o te fakapotopotoga? E mata, ka taumafai malosi koe ke kilo atu ki te ata kātoa, kāti mai te mafaufau ki te fia tausaga ne tavini atu ei te taina mo te fakamaoni? Kafai e tumau te taina ne agasala ki a koe i te fai mo fai se toeaina io me e toe maua ne ia a nisi tauliaga fakaopoopo, e a, ka fiafia foki koe ki a ia? E mafai o fakaata atu ne tou loto fiafia o fakamagalo a te kilokiloga a Ieova ki te fakamaoni.—Faitau te Mataio 6:14, 15.

19. Se a te fakaikuga e ‵tau o fai ne tatou?

¹⁹ Ko leva ne olioli a tino kolā e fia‵fia ki te fakamaoni ki te aso telā ka fakaseai katoatoa atu ei ne Ieova a faifaiga sē fakamaoni katoa kolā ne fakaoko atu ki tino ne Satani mo tena lalolagi masei. (Isa. 65:17) Kae koi tuai o oko mai te taimi tenā, ke na fakaiku aka ne tatou katoa ke fakaasi atu te kilokiloga a Ieova ki te fakamaoni mai te talia mo te loto maulalo ne tatou ‵tou tulaga sē ‵lei katoatoa mo te loto fiafia o fakamagalo atu faeloa a latou kolā e agasala mai ki a tatou.