Balsama Ya Le Giliyadi—Murhi Lowu Horisaka

RUNGULA ra Bibele leri nga eka Genesa ri hi byela hi mhaka ya ku xavisiwa ka Yosefa hi vamakwavo wakwe eka vaxavisi va Vaiximayele lava a va ya aEgipta. Ntlawa wa vaxavisi volavo a wu huma eGiliyadi naswona tikamela ta wona a ti rhwele balsama ni nhundzu yin’wana ti yi yisa aEgipta. (Genesa 37:25) Rungula leri ri kombisa leswaku balsama ya le Giliyadi a yi rhandziwa swinene ematikweni ya khale ya le Vuxa Xikarhi hikwalaho ka leswi a yi kota ku horisa.

Hi lembe-xidzana ra vutsevu B.C.E., muprofeta Yeremiya u vutise a ri ni gome a ku: “Xana balsama a yi kona eGiliyadi?” (Yeremiya 8:22) I yini lexi n’wi susumeteleke ku vutisa xivutiso lexi? Kahle-kahle i yini balsama? Xana yi kona balsama leyi tirhiseriwaka ku horisa namuntlha?

 Balsama Ya Le Minkarhini Ya Bibele

Balsama i rito leri tolovelekeke leri vulaka mafurha yo nun’hwela ni lama tolovelekeke naswona ma humaka eka mirhi yo hambana-hambana ya le nhoveni. Mafurha ya balsama, lawa hakanyingi a ma tirhisiwa eka murhi wa risuna ni le ka swinun’hweriso swin’wana, a ma ri man’wana ya xiyimo xa le henhla ematikweni ya khale ya le Vuxa Xikarhi. Mafurha yo kwetsima yo tota swin’we ni murhi wa risuna hi swin’wana swa leswi a swi tirhisiwa etabernakeleni endzhaku ka loko Vaisrayele va hume aEgipta. (Eksoda 25:6; 35:8) Nakambe mafurha lawa a ma ri exikarhi ka tinyiko leti hosi ya xisati ya Xeba yi ti nyikeke Hosi Solomoni. (1 Tihosi 10:2, 10) Estere u nyikiwe swo tisasekisa ha swona a tlhela a masajiwa “tin’hweti ta tsevu hi mafurha ya balsama” loko a nga si nghena eka Hosi ya Peresiya Ahasuwerusi.—Estere 1:1; 2:12.

Hambileswi mafurha ya balsama a ma huma ematikweni yo hambana-hambana ya le Vuxa Xikarhi, balsama ya le Giliyadi a yi huma eTikweni leri Tshembisiweke naswona tiko ra Giliyadi a ri ri evuxeni bya Nambu wa Yordani. Mupatriyaka Yakobe a a teka balsama yi ri yin’wana ya “swilo leswinene ngopfu leswi humesiwaka hi tiko” naswona u yi rhumele tanihi nyiko aEgipta. (Genesa 43:11) Muprofeta Ezekiyele na yena u katse balsama exikarhi ka nhundzu leyi Yuda na Israyele va yi rhumeleke eTiri. (Ezekiyele 27:17) Balsama a yi tiviwa swinene hi ku horisa ka yona. Tibuku ta khale ti vulavula hi matimba lawa murhi lowu a wu ri na wona, tanihi leswi a wu swi kota ku horisa timbanga.

Balsama Ya Tiko Leri Vabyaka

Kutani ha yini Yeremiya a vutise xivutiso lexi nge: “Xana balsama a yi kona eGiliyadi”? Leswaku hi twisisa mhaka leyi, hi fanele hi kambisisa leswi a swi endleka etikweni ra khale ra Israyele. Muprofeta Esaya u vulavule hi ndlela leyi tiko leri a ri vabya ha yona hi tlhelo ra moya, a ku: “Ku suka enkondzweni wa nenge ku ya fika enhlokweni ku hava ndhawu leyi hanyeke kahle. Timbanga ni ku vaviseka ni mimpfembeti—a swi kamiwanga kumbe ku boheleriwa.” (Esaya 1:6) Ematshan’weni yo xiya xiyimo xa rona lexi a xi terisa vusiwana, tiko rero ri ye emahlweni ni swiendlo swa rona swo biha. Kambe Yeremiya u rile a ku: “Rito ra Yehovha va ri bakanyile, xana va ni vutlhari byihi?” A va ta hanyisiwa ntsena loko va tlhelela eka Yehovha. “Xana balsama a yi kona eGiliyadi?” Wa nga vona ndlela leyi xivutiso lexi xi tlhontlhaka mianakanyo ha yona!—Yeremiya 8:9.

Misava ya namuntlha yi tele hi “timbanga ni ku vaviseka ni mimpfembeti” naswona sweswo swi vonaka hi tindlela to hambana-hambana. Vanhu va xaniseka hikwalaho ka vusweti, vuhomboloki, vutianakanyi ni tihanyi naswona sweswo swi vangiwa hileswi vanhu va nga ha xi rhandziki Xikwembu swin’we ni muakelani. (Matewu 24:12; 2 Timotiya 3:1-5) Vanhu vo tala va vona onge vanhu van’wana a va na mhaka na vona hikwalaho ka rixaka ra vona, ndhavuko kumbe hikwalaho ka malembe ya vona. Ku engetela kwalaho, ndlala, vuvabyi, nyimpi ni rifu swi engetela maxangu lawa va langutanaka na wona. Ku fana na Yeremiya, vapfumeri vo tala lava tinyiketeleke va tivutisa loko yi nga ri kona ‘balsama ya le Giliyadi’ leyi va nga yi tirhisaka ku bohelela timbanga leti xanisaka vanhu hi tlhelo ra nyama ni ra moya.

Mahungu Lamanene Lama Horisaka

Enkarhini wa Yesu, vanhu lava titsongahataka a va tivutisa xivutiso lexi fanaka. Kambe xivutiso xexo xi hlamuriwile. Loko Yesu a ri esinagogeni ya le Nazareta eku sunguleni ka lembe ra vu-30 C.E u hlaye buku-nsongwa ya Esaya leyi nge: “Yehovha [u ndzi tote] leswaku ndzi vula mahungu lamanene eka lavo rhula. U ndzi rhume leswaku ndzi ya bohelela lava vavisekeke mbilu.” (Esaya 61:1) Endzhaku ka sweswo, Yesu u vule leswaku marito wolawo ma hetiseke eka yena, hiloko a vula leswaku hi yena Mesiya la nyikiweke ntirho wo chumayela mahungu lama chavelelaka.—Luka 4:16-21.

Yesu u hete vutirheli byakwe a ri muchumayeri la hisekaka wa mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu. (Matewu 4:17) Eka Dyondzo ya le Ntshaveni, u tshembise lava xanisekaka leswaku xiyimo xa vona xi ta cinca loko a ku: “Ma tsaka n’wina lava rilaka sweswi, hikuva mi ta hleka.” (Luka 6:21) Hi ku tivisa hi ta Mfumo wa Xikwembu lowu nga ta ta—ku nga rungula leri nyikaka ntshembo—Yesu u ‘bohelele lava vavisekeke mbilu.’

Ninamuntlha “mahungu lamanene ya mfumo” ma ha hi chavelela. (Matewu 6:10; 9:35) Xiya xikombiso  xa Roger na Liliane. Hi January 1961, va sungule ku dyondza hi xitshembiso lexi Xikwembu xi xi tshembisaka xa vutomi lebyi nga heriki naswona xitshembiso xexo eka vona a xi fana ni murhi lowu horisaka wa balsama. Liliane u ri: “A ndzi tsake ngopfu lerova ndzi kala ndzi cina exitangeni loko ndzi anakanya hileswi a ndzi swi dyondza.” Roger loyi hi nkarhi wolowo se a a ri ni malembe ya khume a lamarile u engetele a ku: “Ndzi kume ntsako lowukulu, ku nga ntsako wa xiviri, ndza wu tlangela ntshembo wolowo wo tsakisa swonghasi wa ku pfuxiwa ka vafi ni ku herisiwa ka switlhavi hinkwaswo swin’we ni mavabyi.”—Nhlavutelo 21:4.

Hi 1970 va twe ku vava hikwalaho ko feriwa hi xifanyetana xa vona xa malembe ya 11. Kambe a va ri pfumelelanga gome leswaku ri va tsanisa. Va swi xiyile leswaku Yehovha “u horisa vanhu lava timbilu ta vona ti vavisekeke, naswona u boha timbanga ta vona leti vavaka.” (Pisalema 147:3) Ntshembo lowu a va ri na wona wu va chavelerile. Sweswi se swi endla malembe ya kwalomu ka 50, mahungu lamanene ya ku ta ka Mfumo wa Xikwembu ma ri karhi ma va nyika ku rhula ni ku endla leswaku va eneriseka.

Ku Horisiwa Loku Ka Ha Taka

Xana ya ha ri kona ‘balsama ya le Giliyadi’ ninamuntlha? Ina, kambe leyi nga kona i ya moya. Nchavelelo ni ntshembo lowu tisiwaka hi mahungu lamanene ya Mfumo wa swi kota ku bohelela timbilu leti vavisekeke. Xana u nga wu tsakela nchavelelo wo tano? Loko swi ri tano, u fanele u yingisa rungula leri chavelelaka leri humaka eRitweni ra Xikwembu kutani u ri pfumelela ri kongomisa vutomi bya wena. Vanhu va timiliyoni se va swi endlile sweswo.

Murhi wa balsama lowu horisaka wu fanekisela ku horisiwa lokukulu loku ka ha taka. Se wu le kusuhi nkarhi lowu Yehovha Xikwembu a nga ta “hanyisa matiko” hi xikongomelo xo ma nyika vutomi lebyi nga heriki. Hi nkarhi wolowo “ku hava munhu la tshamaka kona la nga ta ku: ‘Ndza vabya.’” Leswi swi kombisa leswaku ya ha ri kona ‘balsama ya le Giliyadi’!—Nhlavutelo 22:2; Esaya 33:24.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

Matimba yo horisa lawa mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu ma nga na wona ma hambeta ma horisa timbilu leti vavisekeke