Kumbi Titenere Nadi Kupereka Msonkhu?

ŴANTHU anandi akondwa cha kupereka msonkhu. Yiwu awona kuti ndalama zo apereka zigwiriskikiya ntchitu pa vinthu vambula kwenere ndipuso kanandi zibika waka. Penipo anyaki akana kupereka msonkhu chifukwa awona kuti ndalama za msonkhu zigwiriskikiya ntchitu pa vinthu viheni. Mwakuyeruzgiyapu, pakukonkhoska chifukwa cho akaniya kupereka msonkhu, ŵanthu a mutawuni yinyaki ku Middle East angukamba kuti: “Tingapereka cha ndalama kuti azigwiriskiyi ntchitu pakugula mpholupolu zo azamubayiya so nazu ŵana ŵidu.”

Ŵanthu a muvigaŵa vakupambanapambana akwamba kali kuja ndi maŵanaŵanu ngenanga. Pakukonkhoska mo wawoniyanga nkhani iyi mwakukoliyana ndi njuŵi yaki, Mohandas K. Gandhi, yo wenga mulongozgi wa Chihindu wangukamba kuti: “Munthu weyosi yo watovya boma lo le ndi asilikali, nayu wachitaku ubudi. Weyosi yo wapereka msonkhu, kwali ndi mura pamwenga mwana, watovya boma pa maubudi ngo lichita.”

Mwakuyanana waka, mu vyaka va m’ma 1800, Henry David Thoreau, yo wenga kaswiri wakufufuza zeru za ŵanthu nayu wangukamba kuti wakana kupereka msonkhu chifukwa ndalama zaki atizigwiriskiya ntchitu pa vinthu viheni, nge nkhondu. Iyu wangufumba kuti: “Kumbi munthu wakhumbika kuzomereza kuti wo apanga marangu amusankhiyengi vakuchita pa nkhani zo wakhumbika kusankha mwakukoliyana ndi njuŵi yaki? Asani ndi viyo, sonu ntchifukwa wuli munthu we ndi njuŵi?”

Nkhani iyi yitiŵakwaska Akhristu chifukwa Bayibolu likamba mwakuvwika umampha kuti Akhristu akhumbika kuja ndi njuŵi yituŵa pa chechosi. (2 Timote 1:3) Chinanga kuti veviyo, Bayibolu lizomereza kuti ŵaraŵara a boma alondiyengi msonkhu. Bayibolu likamba kuti: “Munthu weyosi wajithereskengi ku ŵaraŵara amazaza [maboma nga ŵanthu], pakuti palivi wamazaza yo walipu kwambula kuzomerezeka ndi Chiuta. Amazaza wosi ŵe mumalu mwawu chifukwa akuzomerezeka ndi Chiuta. Mwaviyo, pe chifukwa chakuvwika chakuti mujithereske. Ntchifukwa cha kopa ukali pe cha, kweni ntchifukwa so cha njuŵi yinu. Ndichu chifukwa chaki mupereka so msonkhu; pakuti yiwu mbateŵeti aku Chiuta wo ateŵete ŵanthu, ndipu nyengu zosi afiska chilatu chenichi. Perekani ku ŵanthu wosi vo akhumba: wo akhumba msonkhu, apaskeni msonkhu.”—Aroma 13:1, 5-7.

Pa chifukwa chenichi, Akhristu a mu nyengu ya akutumika aziŵikanga kuti aperekanga msonkhu, chinanga kuti ndalama zinandi za misonkhu zawovyanga pa vakuchitika vakukwaskana ndi nkhondu. Akaboni aku Yehova mazuŵa nganu nawu apereka msonkhu. * Sonu ntchifukwa wuli Akhristu apereka msonkhu penipo aziŵa kuti zinyaki mwa ndalama zenizi atizigwiriskiya ntchitu pa vinthu viheni? Kumbi Mkhristu wakhumbika kuyikankhiya waka pamphepeti njuŵi yaki asani wapereka msonkhu?

Misonkhu Ndipuso Njuŵi

Titenere kuziŵa kuti, ndalama zinandi za misonkhu yo Akhristu a mu nyengu ya akutumika aperekanga, zagwiriskikiyanga ntchitu pa nkhondu. Kweni kumbukani kuti chifukwa cha vakuchitika nge venivi, Gandhi ndipuso Thoreau, njuŵi yawu yaŵakanizanga kupereka msonkhu.

Kweni kumbukani kuti Akhristu avwiyanga dangu la pa Aroma chaputala 13 chifukwa chakopa chilangu cha, kweni ‘chifukwa so cha njuŵi yawu.’ (Aroma 13:5) Yapa fundu njakuti, njuŵi ya Mkhristu yakhumbikanga kumutuma kuti waperekengi misonkhu chinanga kuti ndalama zo wangapereka azigwiriskiyanga ntchitu pa vinthu vo iyu waviwonanga kuti viheni. Kuti tivwisi nkhani iyi, tikhumbika kuyiziŵa umampha njuŵi yo tingakamba kuti yimiya munthu wamukati, yo watitikambiya asani cho tipenja kuchita ntchamampha pamwenga ntchiheni.

Nge mo Thoreau wangukambiya, munthu weyosi we ndi njuŵi, kweni ndi nyengu zosi cha po yititikambiya vinthu vakugomezgeka. Kuti tichitengi vinthu vakukondwesa Chiuta, njuŵi yidu tikhumbika kuyisambiza fundu zaku Chiuta. Kanandi tikhumbika kusintha maŵanaŵanu pamwenga mo tiwone vinthu kuti vikoliyani ndi maŵanaŵanu ngaku Chiuta, chifukwa maŵanaŵanu ngaku Chiuta ngapachanya ukongwa kuluska ngidu. (Salimo 19:7) Mwaviyo, tikhumbika kuyesesa kuvwisa mo Chiuta wawone maboma nga ŵanthu. Kumbi iyu watingawona wuli?

Tawona kuti wakutumika Paulo wangukamba kuti ŵanthu wo alamuliya, “mbateŵeti aku Chiuta wo ateŵete ŵanthu.” (Aroma 13:6) Kumbi venivi ving’anamuwanji? Ivi ving’anamuwa kuti yiwu atovya kuti paje chimangu ndipuso agwira ntchitu zakupambanapambana zakukhumbika mucharu. Chinanga kuti akulamuliya a muvyaru vinyaki angaŵa achinyengu ukongwa, kanandi awonesesa mbwenu kuti muvyaru vawu mwe sukulu, vipatala ndipuso apolisi. Chiuta waziŵa umampha limu kuti ŵanthu ambula kufikapu ŵenaŵa mbakutondeka, kweni iyu waŵazomereza kuti alamuliyi mtundu wa ŵanthu kwa kanyengu ndipu wakhumba kuti isi tiperekengi msonkhu kuti tilongo kuti titumbika ndondomeku yeniyi.

Kweni maboma ngenanga ngaŵengepu mpaka muyaya cha, chifukwa Chiuta wangazomereza kuti ngalamuliyi kwa kanyengu kamanavi waka. Iyu wakhumba kuti Ufumu wakuchanya ndiwu uyambi kulamuliya charu chosi ndipu utuzgepu maboma nga ŵanthu. Ufumu wenuwu wazamunozga vinthu vosi vo maulamuliru nga ŵanthu ngananga kwa vyaka vinandi. (Daniyeli 2:44; Mateyu 6:10) Kweni pa nyengu yinu yasonu, Chiuta wechendaŵazomerezi Akhristu kuti agarukiyengi maboma mwakukana kupereka msonkhu pamwenga kuchita vinthu vinyaki.

Kweni wuli asani namwi muwona vinthu nge mo Gandhi wawoniyanga, kuti asani mupereka msonkhu mutovya kuchitaku ubudi? Kumbukani kuti asani takwera pachanya pa phiri, malu ngawoneka umampha ukongwa. Mwakuyanana waka, nasi tikhumbika kusintha mo tiwone vinthu kuti tikoliyani ndi mo Chiuta wawone vinthu, chifukwa maŵanaŵanu ngaki ngapachanya ukongwa kuluska ngidu. Kuporote mwa mchimi Yesaya, Chiuta wangukamba kuti: “Pakuti nge mo kuchanya kuliri pachanya kuluska charu chapasi, ndimu so nthowa zangu ziliri zapachanya kuluska nthowa zinu kweniso maŵanaŵanu ngangu kuluska maŵanaŵanu nginu.”—Yesaya 55:8, 9.

Kumbi Tikhumbika Kuvwiya Boma pa Chechosi?

Pakuti Bayibolu lititikambiya kuti tikhumbika kupereka msonkhu, kumbi venivi ving’anamuwa kuti maboma nge ndi nthazi ndipu ngangatilamula kuti tichitengi chechosi cho yingu ngakhumba? Awa! Yesu wakukamba kuti mazaza ngo Chiuta wakupaska maboma nge ndi mphaka. Wati wafumbika asani mphakwenere pa masu paku Chiuta kupereka msonkhu ku boma la Aroma, Yesu wangukamba fundu yakukhumbika yakuti: “Perekani vinthu vaku Kayisara kwaku Kayisara, ndipu vaku Chiuta kwaku Chiuta.”—Mariko 12:13-17.

Maboma pamwenga kuti “Kayisara,” ndingu ngapanga ndalama. Mwaviyo, Chiuta wawona kuti maboma nge ndi wanangwa wakukambiya ŵanthu kuti angaweziyengi ndalama zenizi mwakupereka msonkhu. Kweni Yesu wangulongo so kuti maboma ngalivi wanangwa wakutikambiya kuti tingapaski vinthu “vaku Chiuta” vo visazgapu umoyu widu ndipuso kusopa. Asani marangu nga maboma nga ŵanthu ngasuskana ndi marangu ngaku Chiuta, Akhristu atenere “kuvwiya Chiuta nge wakulamuliya kuluska ŵanthu.”—Machitidu 5:29.

Mbuneneska kuti Akhristu mazuŵa nganu angaguŵa ndi mo ndalama zawu za misonkhu zigwiriskikiya ntchitu. Kweni atiliyukiya cha boma pamwenga kuchita vinthu vakuti asinthi vinthu mwa kukana kupereka msonkhu. Kuchita venivi kungalongo kuti yiwu akayikiya kuti Chiuta ndiyu wazamumalisa masuzgu nga ŵanthu. Mumalu mwaki, yiwu alindizga mwakuzikira nyengu yo Chiuta wazamunozge vinthu kuporote mu ulamuliru wa Mwana waki Yesu, yo wangukamba kuti: “Ufumu wangu ngwacharu ichi cha.”—Yohane 18:36.

Mo Tiyanduliya Chifukwa Chakulondo vo Bayibolu Likamba

Mungasaniya vitumbiku vinandi chifukwa chakulondo vo Bayibolu likamba pa nkhani yakupereka msonkhu. Chakwamba, mukhwechengi chilangu cho boma lipereka ku ŵanthu wo akana kupereka msonkhu kweniso muŵengevi mantha ngakuti panyaki mungakoleka. (Aroma 13:3-5) Kweni chakukhumbika ukongwa ntchakuti muŵengi ndi njuŵi yituŵa pamasu paku Chiuta ndipu watumbikikengi chifukwa cha jalidu linu lamampha. Chinanga kuti mungataya ndalama kuyeruzgiya ndi wo agwentha pamwenga wo achita chinyengu pakupereka msonkhu, kweni kukayikiya cha kuti Chiuta waphwere ateŵeti ŵaki akugomezgeka. Davidi wakulemba kuti: “Kali ndenga mwana ndipu sonu ndakuwa, kweni ndechendawonepu munthu weyosi murunji wachijowoleka, pamwenga ŵana ŵaki achipempha chakurya.”—Salimo 37:25.

Chakumaliya, mungaja ndi chimangu cha mumtima asani muvwisa ndi kulondo dangu la mu Bayibolu pa nkhani ya kupereka msonkhu. Palivi munthu yo wambika mulandu chifukwa cha mo ŵeneku a nyumba agwiriskiya ntchitu ndalama za lendi zo iyu wapereka. Mwakuyanana waka, Chiuta nayu watikumbani mulandu cha chifukwa cha mo boma lichitiya ndi ndalama za misonkhu zo yimwi mupereka. Wechendasambiri uneneska wa mu Bayibolu, kwa vyaka vinandi munthu munyaki zina laki Stelvio wakhumbanga kusintha vinthu mucharu chaki kumwera kwa Europe. Pakukonkhoska vo vingumuchitiska kuti wasinthi maŵanaŵanu ngaki, iyu wangukamba kuti: “Ndakhumbikanga kuzomereza kuti palivi munthu yo wangazisa urunji, chimangu ndipuso kukoliyana pacharu chosi chapasi. Ufumu waku Chiuta pe ndiwu wazamusintha vinthu pacharu.”

Nge Stelvio, namwi mungaja ndi chilindizga chenichi asani mupereka mwakugomezgeka ‘vinthu vaku Chiuta kwaku Chiuta.’ Ndipu mwazamuwona Ufumu waku Chiuta uchituzgapu vinthu vambula urunji ndipuso masuzgu ngo maboma nga ŵanthu ngachitiska.

[Mazu ngamumphata]

[Fundu yikulu]

Tikhumbika kusintha mo tiwone vinthu kuti tikoliyani ndi mo Chiuta wawone vinthu, chifukwa maŵanaŵanu ngaki ngapachanya ukongwa kuluska ngidu

[Fundu yikulu]

Asani Mkhristu wapereka msonkhu mwakugomezgeka, waja ndi njuŵi yituŵa pamasu paku Chiuta ndipuso walongo kuti watimuthemba

[Chithuzi]

“Perekani vinthu vaku Kayisara kwaku Kayisara, ndipu vaku Chiuta kwaku Chiuta”

[Kukonkhoska chithuzi]

Copyright British Museum