1. Akpale wa la a lingbi e kanga bê na yâ ni? Ngbanga ti nyen la awakua ti Jéhovah so ayeke be-ta-zo azia ngia na bê ti lo? (Bâ afoto so ayeke na tongo nda ti article so.)

 GIGI na yâ ti dunia so ayeke kete ye ape. Jéhovah ahinga so mingi ti ala, aita ti e so e ye ala mingi, ayeke kanga bê na yâ ti angangu kobela. Ambeni ayeke bâ lege ti afami ti ala so aga mbakoro mingi atâa so ngu ti ala ague na li ni. Ambeni ayeke sara kua ngangu ti mû na asewa ti ala aye so ala yeke na bezoin ni, me pëpe aye ti nginza mingi. Nga e hinga so mingi ti ala ayeke kanga bê gï na yâ ti mbeni kpale oko ape, me na yâ ti mara ti akpale so na oko ngoi. Ti sara tongaso amû ngoi, ngangu nga na nginza mingi. Ye oko, ala yeke na kite oko pëpe so Jéhovah ayeke mû maboko na ala. Ala hinga so aye ayeke ga ande nzoni ndali ti so ayeke ye so lo mû zendo ni la. Biani, mabe ti ala na Jéhovah anzere na lo mingi.

2. Tongana nyen la Ésaïe 40:29 akpengba e? Kota faute wa la e lingbi ti sara ni?

² Me eskê na ambeni ngoi mo bâ so mo peut ti kanga bê ti mo encore ape na yâ ti akpale ti mo? Tongana a yeke tongaso, mo yeke mo oko ape. Bible afa so ye so asi fani mingi na ambeni wakua be-ta-zo ti Nzapa ândö (1 aGbia 19:4; Job 7:7). Ye oko, ahon ti tene  ala sara effort encore ape, ala bâ ndo na mbage ti Jéhovah ti wara ngangu. Ala yeke wara vundu ape, ndali ti so Nzapa ayeke “mû ngangu na zo so awoko”. (És. 40:29). Mawa ni ayeke so ambeni wakua ti Nzapa abâ so nzoni ye so ala lingbi ti sara ti hon ndö ti akpale ti ala ayeke ti zia lege ti sarango na Jéhovah teti mbeni ngoi. Ala bâ ti ala so ti sara na Jéhovah ayeke mbeni nengo kungba me pëpe mbeni ye so aga na aye ti nzoni. Ni la ala zia lege ti dikongo Bible, ti guengo na abungbi nga ti sigingo na fango tënë. A yeke tâ gï ye so Satan aku ti tene ala sara la.

3. (a) Tongana nyen la e lingbi ti kanga lege na Satan ti sara si e woko? (b) Nyen la e yeke bâ na yâ ti article so?

³ Zabolo ahinga nzoni mingi so tongana e bi terê ti e kue na yâ ti akua ti aChrétien, a yeke kpengba e, me lo ye pëpe ti tene e kpengba. Tongaso, na ngoi so mo fatigué mingi nga mo découragé, gue yongoro na Jéhovah ape. Ngbâ lakue ti ga nduru na lo, ndali ti so “lo yeke sara si [mo] luti ngangu, lo yeke sara si [mo] kpengba”. (1 Pi. 5:10; Jacq. 4:8). Na yâ ti article so, e yeke bâ aye use so alingbi ti sara si e sara akua ti Jéhovah mingi encore ape nga e yeke bâ tongana nyen la sarango ye ague oko na amama-ndia ti Bible alingbi ti mû maboko na e ti gbu ngangu. Me kozoni, zia e luti na ndö ti ngangu so Jéhovah ayeke na ni ti kpengba e, tongana ti so Ésaïe 40:26-31 afa.

4. Nyen la e lingbi ti manda na lege ti Ésaïe 40:26?

⁴ Diko Ésaïe 40:26. Zo oko alingbi ti diko atongoro kue so ayeke na yâ ti dunia ape. Awandara atene so wungo ti atongoro na yâ ti bungbi ti atongoro so sese ayeke dä ayeke milliard 400. Ye oko, Jéhovah amû iri na tongoro oko oko kue. Ye so afa nyen na e? Tongana aye so Jéhovah acréé me so ayeke na fini ape agbu bê ti lo mingi, tara ti bâ tënë ti bê ti lo na ndö ti mo so mo yeke sara na lo ndali ti so mo ye lo mingi, me pëpe ndali ti so lo leke mo ti sara gï na lo (Ps. 19:1, 3, 14). Babâ ti e so aye e mingi ahinga anzene nzene ye kue na ndö ti mo. Bible atene so lo “diko même kuä ti li ti [mo] kue awe.” (Mat. 10:30). Nga, mbeni zo ti sungo Psaume adë bê ti e, atene: “Jéhovah ahinga aye so ayeke si na azo so tënë ayeke na li ti ala pëpe.” (Ps. 37:18). Biani, lo hinga atara kue so mo yeke na yâ ni, nga lo lingbi ti mû na mo ngangu ti gbu ngangu na yâ ni oko oko kue.

5. Tongana nyen la e hinga biani so Jéhovah alingbi ti mû na e ngangu?

⁵ Diko Ésaïe 40:28. Angangu kue alondo na Jéhovah. Na tapande, gbu li ti mo na ndö ti kota ngangu so lo mû na lâ. David Bodanis, mbeni wandara, atene so seconde oko oko kue, ngangu so lâ ayeke tokua ni alingbi na ngangu ti abombe atomique milliard mingi so asungba. Mbeni wandara nde atene so ngangu so lâ ayeke tokua ni gï na yâ ti seconde oko alingbi na abezoin ti azo kue na yâ ti dunia teti angu 200 000. Biani, Jéhovah, lo so ngangu ti lâ alondo na lo, alingbi ti mû na e ngangu so e bezoin ni ti gbu ngangu na yâ ti akpale ti e.

6. Na lege wa la a yeke ngangu ape ti yô joug ti Jésus? So e hinga ni, a doit ti sara e tongana nyen?

⁶ Diko Ésaïe 40:29. Ti sara na Jéhovah aga na e ngia mingi. Jésus atene na adisciple ti lo, atene: “Ala yô joug ti mbi.” Lo tene nga: “Ala yeke wara dengo bê ndali ti ala wani. Ndali ti so a yeke ngangu pëpe ti yô joug ti mbi na kungba ti mbi ayapu.” (Mat. 11:28-30). Tënë so ayeke tâ tënë biani. Na ambeni ngoi, peut-être e fatigué mingi na ngoi so e londo na yanga-da ti gue na bungbi wala ti sigi na fango tënë. Me tongana e kiri na yanga-da na pekoni, e yeke tongana nyen? Bê ti e adë nga e bâ so e lingbi ti kanga bê na yâ ti akpale ti e. Biani, a yeke ngangu ape ti yô joug ti Jésus.

7. Fa mbeni ye so asi so afa so Matthieu 11:28-30 ayeke tâ tënë.

 ⁷ Bâ ye so asi na mbeni ita-wali so e iri lo Kayla. Lo yeke na mbeni kobela so asara si lo fatigué ngangu, vundu asara lo mingi nga li ti lo ayeke son ngangu. Tongaso, na ambeni ngoi a yeke ngangu na lo mingi ti gue na abungbi. Me na peko ti so lo sara effort lo gue na mbeni bungbi, lo tene: “Diskur ni ayeke na ndö ti bê so anze. Fason so ita ni amû na diskur ni afa so lo bâ mawa ti zo mingi nga lo bi bê na ndö ti zo mingi, a sara si mbi toto. A dabe ti mbi so a lingbi mbi gue na abungbi.” A nzere na lo mingi so lo sara effort ti gue na bungbi.

8, 9. Tongana bazengele Paul atene: “Na ngoi so mbi woko, a yeke na ndembe ni so la si mbi yeke na ngangu”, lo ye ti tene nyen la?

⁸ Diko Ésaïe 40:30. Peut-être e yeke na akode ti sarango aye mingi, me e lingbi pëpe ti sara aye gï na ngangu ti e wani. A yeke mbeni ye so a lingbi e kue e hinga ni. Bazengele Paul awara lege ti sara aye mingi, me lo yeke na ngangu ape ti sara ye kue so lo ye lani ti sara. Tongana lo fa na Nzapa agingo bê ti lo, Nzapa atene na lo: “Na ngoi so mo woko, ngangu ti mbi aga ye so alingbi kue.” Paul amä yâ ti tënë so Jéhovah atene na lo. Ndani la, lo tene: “Na ngoi so mbi woko, a yeke na ndembe ni so la si mbi yeke na ngangu.” (2 aCor. 12:7-10). Lo ye ti tene nyen la?

⁹ Paul ahinga so lo lingbi pëpe ti sara aye kue na ngangu ti lo wani sân ti tene mbeni zo so ayeke kota ahon lo amû maboko na lo. Yingo vulu ti Nzapa alingbi ti mû na Paul ngangu so amanke lo. Na ndö ni, yingo vulu ti Nzapa alingbi ti mû ngangu na Paul ti sara aye so lo lingbi lâ oko ape ti sara ni na ngangu ti lo wani. Ti e nga a yeke tongaso. Tongana ngangu so e yeke na ni alondo na Jéhovah, e yeke duti ande na ngangu mingi.

10. Jéhovah amû maboko na David ti gbu ngangu na yâ ti akpale ti lo tongana nyen?

¹⁰ Fani mingi, yingo vulu ti Nzapa amû maboko na David, zo ti sungo psaume. Lo he bia, lo tene: “Na ngangu ti mo, mbi lingbi ti sara bira na azo so ayeke gbu ka aye ti azo na ngangu; na ngangu ti Nzapa, mbi lingbi ti huru gbagba.” (Ps. 18:29). Na ambeni ngoi, akpale ti e ayeke tongana mbeni gbagba so e lingbi pëpe ti “huru” ni na ngangu ti e wani. E bezoin mungo maboko ti Jéhovah.

11. Fa kua so yingo vulu ayeke sara ti mû maboko na e ti hon ndö ti akpale ti e.

¹¹ Diko Ésaïe 40:31. Aigle ayeke luti na lê ti nduzu gï na ngangu ti lo wani ape. Ngangu ti pupu la ayô lo na nduzu. Ye so amû maboko na lo ti huru ayo nga ti bata ngangu so lo wara. Tongaso, tongana mo tingbi na mbeni kpale so ahon ngangu ti mo, pensé na ndö ti aigle. Voro yanga na Jéhovah ti mû na mo ngangu na lege ti “wamungo maboko, yingo vulu”. (Jean 14:26). E lingbi ti hunda Jéhovah ti mû na e yingo vulu na ngoi kue. Peut-être e bezoin mingi ti hunda Jéhovah ti mû maboko na e na ngoi so e na mbeni ita ti congrégation e mä terê ape. Me ngbanga ti nyen la na ambeni ngoi e yeke mä ka terê ape?

12, 13. (a) Ngbanga ti nyen la akpale ayeke londo ka na popo ti aChrétien? (b) Ye so asi na Joseph afa na e nyen na ndö ti Jéhovah?

¹² A yeke si so e mä terê ape ngbanga ti so e kue e yeke mbilimbili-kue ape. Na ambeni ngoi, bê ti e alingbi ti son ndali ti so amba ti e asara mbeni ye wala ala tene mbeni tënë so ason e wala e lingbi ti sara mbeni ye wala ti tene mbeni tënë so ason ala. Ye so alingbi ti duti mbeni ngangu tara. Me tara ni so alingbi ti mû lege na e ti duti be-ta-zo na Jéhovah. Na lege wa? Na lege so e yeke gi ti sara kua maboko na maboko na aita ti e. Jéhovah aye ala atâa so ala yeke mbilimbili-kue ape, a lingbi e nga kue e ye ala.

¹³ Jéhovah ayeke kanga lege ape ti tene atara asi na awakua ti lo. E hinga ni na lege ti ye so asi na fini ti Joseph. Na ngoi so Joseph ade lani kete, aita ti lo so babâ ti ala na lo  ayeke oko asara kota bê na terê ti lo, ala kä lo na ngbâa na a hon na lo na Égypte (Gen. 37:28). Jéhovah abâ lani ye so asi so nga kite ayeke dä ape so vundu asara lani lo ti bâ pasi so a yeke sara na kamarade ti lo Joseph so ayeke be-ta-zo so. Me Jéhovah akanga lani lege pëpe na ye so ti si. Ambeni ngoi na pekoni, na ngoi so a bi tënë na li ti Joseph a tene lo gi ti lango na wali ti Potiphar na a bi lo na kanga, Jéhovah akanga lege na ni ape. Me eskê Jéhovah adö Joseph azia lani awe la? Ên-ën. Bible atene: “Ye kue so [Joseph a]sara, Jéhovah asara si a ga nzoni.”—Gen. 39:21-23.

14. Tongana e zia lege ti ngonzo, anzoni ye wa la e yeke wara?

¹⁴ Bâ mbeni tapande ni nde. Ade a sara lâ oko ape sioni na azo mingi tongana ti so a sara na David. Me kamarade ti Nzapa so abata ngonzo na bê ti lo ape. Lo tene: “Zia lege ti ngonzo nga zia si ngonzo ahon ndö ti mo pëpe; zia bê ti mo ason pëpe si mo komanse ti sara ye ti sioni.” (Ps. 37:8). Kota raison so a yeke nzoni e “zia lege” ti ngonzo ayeke so e ye ti sara ye tongana Jéhovah so ‘asara ye na e pëpe alingbi na siokpari so e sara’. (Ps. 103:10). Me e yeke wara nga ambeni ye ti nzoni nde tongana e “zia lege” ti ngonzo. Na tapande, ngonzo alingbi ti sara si zo awara kobela ti tension nga na akpale so asara si zo awu gbä. A lingbi ti sara si lo wara kpale ti foie nga a peut ti sara si yâ ti lo ason na peko ti tengo kobe. Na ngoi so ngonzo asara e, e yeke gbu li ti e lakue nzoni ape. Peut-être e lingbi ti tene mbeni tënë wala ti sara mbeni ye so ason bê ti amba ti e, na vundu alingbi ti sara e na pekoni aninga. A yeke nzoni mingi ti tene e duti kpô. Bible atene: “Bê so ayeke kpô asara si terê ti zo awara fini.” (aProv. 14:30). Tongaso, tongana aita ti e ason bê ti e, tongana nyen la e lingbi ti duti na siriri na ala? E lingbi ti sara ni na lege so e sara ye alingbi na awango ti ndara ti Bible.

15, 16. A lingbi e sara nyen tongana mbeni zo ason bê ti e?

¹⁵ Diko aÉphésien 4:26. Tongana azo so asara na Jéhovah pëpe asara ye na e na lege ni ape, a yeke dö bê ti e ape. Me tongana mbeni mba ti e Chrétien wala mbeni zo ti sewa ti e atene mbeni tënë wala asara mbeni ye so ason bê ti e mingi, vundu ayeke sara e mingi. Ka tongana e lingbi ti girisa ni ape, e yeke bata ngonzo ni na bê ti e teti angu mingi? Wala e yeke sara ye alingbi na awango ti ndara ti Bible so atene na e ti leke atënë hio? Tongana e leke tënë hio ape, a yeke duti ande ngangu na e ti duti na siriri na ita ti e.

¹⁶ Ka tongana mbeni ita ason bê ti mo na mo ngbâ lakue ti pensé na ndö ni, nyen la mo lingbi ti sara ti duti na siriri na lo? Kozoni, sambela Jéhovah. Hunda na lo ti mû maboko na mo ti sara mbeni nzoni lisoro na ita ti mo ni.  Girisa ape so lo yeke mbeni kamarade ti Jéhovah (Ps. 25:14). Nzapa aye lo. Jéhovah asara nzoni bê na akamarade ti lo, na lo ku ti tene e nga e sara tongaso (aProv. 15:23; Mat. 7:12; aCol. 4:6). Use ni, gbu li ti mo nzoni na ndö ti ye so mo ye ti tene na ita ti mo ni. Tene hio ape so ita ti mo ason bê ti mo na mbana. Peut-être lo ye fade ti son bê ti mo ape wala mo la mo comprendre ye ni nzoni ape. Yeda so peut-être mo nga kue mo sara mbeni ye so aga na kpale ni. Mo lingbi ti komanse lisoro ni tongaso: “Peut-être bê ti mbi ayeke son ka hio hio mingi, me na ngoi so mo sara tënë na mbi biri, mbi pensé . . . ” Tongana lisoro ni amû maboko na mo na ita ti mo ti duti na siriri ape, gi mbeni ngoi nde ti leke tënë ni. Sambela ndali ti ita ti mo. Hunda na Jéhovah ti iri tënë nzoni na ndö ti lo na ti mû maboko na mo ti luti gï na ndö ti anzoni sarango ye ti lo. Atâa nyen la asi na nda ni, hinga biani so a nzere na Jéhovah so mo sara kue ti duti na siriri na ita ti mo so ayeke kamarade ti Nzapa.

17. Tongana nyen la Jéhovah ayeke mû maboko na e ti leke songo ti e na lo tongana e sara siokpari? Ngbanga ti nyen la a lingbi e yeda na ye so lo leke so?

¹⁷ Ambeni zo abâ so ala lingbi pëpe ti sara na Jéhovah ndali ti so ala sara mbeni kota siokpari. Tongana zo abâ so tënë ayeke na li ti lo, a yeke zi siriri ti lo, ngia ti lo nga na ngangu ti lo. Gbia David, so abâ so tënë ayeke na li ti lo, atene: “Na ngoi kue so mbi zi yanga pëpe, bio ti mbi awoko kue ndali ti so mbi dema na yâ ti alango ni kue, ndali ti so bï na lâ, maboko ti mo ane na ndö ti mbi.” Ye ti nzoni ni ayeke so David awara ngangu ti sara ye tongana ti so Jéhovah aye ti tene awakua ti lo asara. Lo tene: “Mbi bâ gbä mbi fa siokpari ti mbi na gigi na mo, na mo pardonné asiokpari ti mbi.” (Ps. 32:3-5). Tongana mo sara mbeni kota siokpari, Jéhovah ayeke nduru ti pardonné mo. Lo ye ti mû maboko na mo ti leke songo ti mo na lo. Me a lingbi mo yeda na ye so lo leke ti mû maboko na mo na lege ti congrégation (aProv. 24:16; Jacq. 5:13-15). Ku ape, ndali ti so ni la ayeke sara si mo yeke wara ande fini ti lakue lakue. Me tongana mo ngbâ ti pensé so tënë ayeke na li ti mo ngoi mingi na peko ti so a pardonné siokpari ti mo, nyen la a lingbi mo sara?

18. Tongana nyen la tapande ti Paul amû maboko na azo so abâ so ala lingbi ti sara na Jéhovah ape?

¹⁸ Na ambeni ngoi, bazengele Paul adécouragé ndali ti asiokpari so lo sara ândö. Lo tene: “Mbi yeke zo so ayeke kete mingi na popo ti abazengele ni kue, mbi lingbi ti tene a iri mbi bazengele pëpe, ngbanga ti so mbi sara lani ye ti ngangu na congrégation ti Nzapa.” Ye oko, Paul atene nga, lo tene: “Me na lege ti kota nzobe ti Nzapa mbi ga zo so ala yeke bâ lo fadeso.” (1 aCor. 15:9, 10). Jéhovah ahinga so Paul ayeke mbilimbili-kue ape. Me lo ye Paul, na lo ye ti tene Paul adë kite na ni ape. Tongana mo changé biani bê ti mo ndali ti asiokpari so mo sara nga mo fa ni na gigi tongana ti so a hunda, hinga biani so Jéhovah ayeke sara nzoni bê na mo. Tongaso, mä na bê so Jéhovah apardonné mo, na yeda na pardon ti lo.—És. 55:6, 7.

19. Versê ti ngu 2018 ayeke nyen? Ngbanga ti nyen a lingbi na ni?

¹⁹ Na ngoi so aye ti ngoi so ayeke gue ti hunzi, e lingbi ti ku ti wara akpale mingi. Ye oko, dë bê ti mo so Lo so ‘amû ngangu na zo so awoko, nga lo sara si azo so ayeke na ngangu pëpe awara ngangu mingi’ alingbi ti mû na mo ye kue so mo bezoin ni ti ngbâ ti sara na lo be-ta-zo (És. 40:29; Ps. 55:22; 68:19). Na yâ ti ngu 2018, e yeke dabe ti e na kpengba tâ tënë so na ngoi kue so e gue na abungbi na Da ti Royaume na e bâ atënë ti versê ti e ti ngu ni, so atene: “Ala so azia bê ti ala ti ku Jéhovah ayeke kiri ti wara ngangu.”—És. 40:31.