1, 2. Xana swikazratu swa wukati swi komba leswaku byi honekile? Tlhamuxela.

A WUKATI i xihanano lexi pfaka ka Yehovha. Byi nga yentxa wutomi bya mhunu byi nyonxisa ngopfu. Nambitanu, wukati hinkwabyu byi ta va ni swikazratu. Swikazratu leswo swi nga ha voneka ingiki swi nge ti hela, nakone nuna ni nsati va nga ha titwa na va nga ha zrandzrani ku fana ni le ku sunguleni.

² A swi fanelanga swi hi hlamalisa loko wukati byezru byi pfana byi va ni swikazratu. Nakone, a swikazratu a swi hlayi swone leswaku a wukati byezru byi honekile. Nambi vatekani lava viki ni swikazratu leswikulu va kume ndlela ya ku lulamisa wunghanu byavu ivi va tiyisa wukati byavu. Hi ndlela yini?

3, 4. I yini swi nga ha humelelaka a wukatini?

³ A wukati byi tlhanganisa vhanu vabidzri lava hambaniki, va zrandzraka kumbe va nyenyaka leswi hambaniki, va yanakanyaka va tlhela va yentxa mintxhumu hi tindlela leti nga fanikiki. Nakone swi nga yentxeka nuna ni nsati  va pfa ka mikhuva kumbe swihena leswi hambaniki. Swi djula nkama ni ku tikazrata akuva vatekani va tivana ku yapswa.

⁴ Hi ku famba ka nkama, nuna ni nsati va nga ha khomeka hi mintizro yavu lakakuva va hambana na va nga swi xiyi. Swi nga ha tikomba ingiki mun’wana ni mun’wana o tihanyela byakwe. I yini xi nga va pfunaka ku va kusuhi na kusuhi?

5. a) I yini lexi nga pfunaka mukriste ku va kusuhi ni nkatakwe? b) Hi ku ya hi Ba-Heberu 13:4, hi fanela ku byi vonisa kuyini wukati?

⁵ Yehovha a nyikela swidzrimuxo leswinene ngopfu leswi nga pfunaka wene ni nkataku akuva mi va kusuhi na yene mi tlhela mi kulisa wunghanu byenu. (Amapsalma 25:4; Ezaya 48:17, 18) A hi byela leswi: ‘A vukati a byi nkhensiwe ku hinkwavu.’ (Ba-Heberu 13:4) Ntxhumu lowu u  wu vonaka na wu khenseka wa naveleka nakone i wa lisima; wa wu sizrelela nakone wa zron’weka ha wone. Leyo i ndlela leyi Yehovha a djulaka hi vona wukati ha yone.

6. Xana Mattheo 19:4-6 yi hi byela yini mayelanu ni vonela dzra Yehovha hi wukati?

⁶ I Yehovha a hambiki mutxhatu wa ku sungula. Yesu, N’wanakwe, a te: ‘Xana a n’wi dondzranga leswaku a Muvumbi, a ku sunguleni, a va yentxi wanuna ni wansati, kutani a ku: Hi leswo-ke, a mhunu [wanuna] a ta siya tatana ni mamana wakwe, a ta namazrela nsati wakwe; hi vubidzri byavu, va ta va nyama yin’we. Hi leswo ke, a ve he vabidzri, ya ku va nyama yin’we; leswi-ke Xikwembu Nkulukumba a nga swi tlhanganisa kun’we, a mhunu a nga txhuke a swi tsravukanisa.’ (Mattheo 19:4-6) Ku sukela a ku sunguleni, Yehovha afa a djula leswaku wukati byi nga heli. Afa a djula leswaku mindangu yi nyonxa, yi nga hambani, yi tikholisa hi wutomi xikan’we.

7. Xana vatekani va nga byi tiyisa hi ndlela yini wukati byavu?

⁷ Nambitanu, namunhla vatekani va langusana ni swikazratu swinyingi ku tlula masiku ntsrhaku. Minkama yimbeni swikazratu swi va bindzrela lakakuva va nga voni ndlela yimbeni handle ka ku dlaya wukati. Kambe ku twisisa vonela dzra Yehovha hi wukati swi nga hi pfuna.​—1 Yohan 5:3.

8, 9. a) I ka swiyimu swini lani hi fanelaka ku landzra nkongomiso wa Yehovha mayelanu ni wukati? b) Hi nga swi kombisisa kuyini leswaku hi bekela lisima wukati byezru?

⁸ Minkama hinkwayu nkongomiso wa Yehovha wu pfuna hine. Hi lani hi swi voniki ha kone, a hi ba ndleve, a ku: ‘A vukati a byi nkhensiwe.’ (Ba-Heberu 13:4;  Eklesiasta 5:4) Loko hi landzrelela nkongomiso wa Yehovha nambi loko swi kazrata, hi ta pfuneka ha kakunene.​—1 Ba-le-Thesalonika 1:3; Ba-Heberu 6:10.

⁹ Leswi hi tekaka wukati byezru na byi li bya lisima, hi djula ku bakanya ku yentxa kumbe ku hlaya ntxhumu wini na wini lowu nga byi honaka. A matsrhan’wini ya leswo, hi djula ku tiyisa wuxaka byezru ni nkatezru. Hi nga swi yentxisa kuyini?

10, 11. a) Xana mindangu yimbeni yi ni xikazratu xini lexikulu? b) Ha yini mavulavulela yezru ni nkatezru ma li ya lisima?

¹⁰ Ku ni tindlela tinyingi leti mhunu a nga vavisaka nkatakwe ha tone. Ha swi tiva leswaku mukriste a nga fanelanga ku ba nkatakwe kumbe ku yentxa leswi nga mu vavisaka a mizrini. Nambitanu, hi nga ha vavisana hi mazritu yezru. Mazritu ma nga ha ndzruluka matlhazri. Wansati mumbeni a te: “Nuna wanga a ni fumbutela hi mazritu. A ni na mintsrhosi leyi vonekaka kambe mazritu yakwe lama tsremaka, ku fana ni ya ku ‘ni kazralile ha wene!’ Ni ya ku ‘a wu pfuni ntxhumu wene!’ Ma ni siyele timbanga a mbilwini.” Nuna mumbeni ate nsati wakwe a tsrhamela ku mu tsrongahata hi mazritu a tlhela a mu txhula mavito. A te: “Ni biwa hi tingana ku byela vambeni leswi a ni byelaka swone. Xileswo a ni khaneli na yene mfuzri swi ni yentxa ni tsrhama ntizrweni ni nga naveli ku muka. Ka yapswa swinene ku tlula kaya.” Mavulavulela ya ku delela ni ya ku tlhavana hi mazritu ma tolovelekile namunhla.

¹¹ Loko nuna ni nsati va tlhavana hi mazritu, swi vanga swilondzra a mbilwini leswi hlwelaka ku hola. A swi ganaganekisi  leswaku a hi yone ndlela leyi Yehovha a djulaka nuna ni nsati va hanyisana ha yone. Kambe swa yentxeka u vavisa nkataku na u nga swi xiyi. U nga ha pimisa leswaku u munene ka nkataku, kambe xana yene a titwisa kuyini? Loko u hlaye ntxhumu lowu vavisaka nkataku, xana wa tiyimisela ku txintxa?​—Ba-le-Galatia 5:15; dondzra Ba-le-Efesa 4:31.

12. Xana a mhunu lwa txhatiki, wuxaka byakwe na Yehovha byi nga khumbiwa hi ndlela yini?

¹² Mavulavulela yaku ni nkataku, a xihundleni kumbe a vhanwini, ma mu khumba Yehovha. (Dondzra 1 Petros 3:7.) Ka Yakob 1:26 hi dzrimuxiwa leswi: ‘Loko mhunu a pimanisa leswaku a khinyela vukhongotini, na a nga bohi  lidzrimi lakwe, kambe a kanganyisa mbilu yakwe, a vukhongoti bya mhunu lweyo a hi bya ntxhumu.’

13. He yini ndlela yimbeni leyi mhunu a nga ha vavisaka nkatakwe ha yone?

¹³ Ku ni tindlela timbeni leti vatekani va fanelaka ku twelana ha tone. Hi xikombiso, xana nkataku afa a ta titwisa kuyini loko wo sungula ku heta nkama wunyingi ni mhunu mumbeni? Nambi leswi xivangelo xi nga ha vaka xinene, ku fana ni ku tizra xikan’we a nsin’wini kumbe ku mu pfuna ku lulamisa xikazratu xa kukazri, xana nkataku afa a ta vaviseka? Nsati mumbeni wa mukriste a te: “Swa ni vavisa ku vona nkatanga a heta nkama wunyingi na a pfuna makwezru waxisati ni ku zron’weka ha yene a bandleni. Ni titwa na ni nga li wa ntxhumu.”

14. a)  Xana hi dondzra yini ka Genesis 2:24? b) Xana hi fanela ku tivutisa yini?

¹⁴ Swanga vakriste, hi fanela ku pfuna maxaka yezru ni vamakwezru a bandleni. Nambitanu, loko hi txhata, hi fanela ku zrangisa vakatezru ku tlula hinkwavu. Yehovha a te nuna ‘a ta namazrela nsatini wakwe’. (Genesis 2:24) Matitwela ya nkatezru ma fanela ku va ya lisima swinene kwezru. Tivutise: ‘Xana na tinyika nkama wa ku tsrhama ni nkatanga, ni mu yingiseta ni tlhela ni mu komba lizrandzru ledzri a dzri vilelaka?’

15. Ha yini vakriste lava txhatiki va fanela ku tivonela ku namazrelana ni mhunu mumbeni handle ka vakatavu?

¹⁵ Loko ho namazrelana ngopfu ni mhunu mumbeni ku tlula nkatezru, wukati byezru byi ta va ni swikazratu. Hi nga sungula ku navelana ni mhunu mumbeni hi gama hi sungula ku mu zrandzra. (Mattheo 5:28) Matitwela lawo ma nga ha kula ma tlhela ma ku kutxetela ku yentxa leswi nga susaka lisima dzra wukati byaku.

16. I nawu muni lowu Bibele dzri wu nyikelaka mayelanu ni wukati?

¹⁶ Bibele dzri li: ‘A vukati a byi nkhensiwe’, dzri tlhela dzri ku: ‘Ni likuku li nga vi na xambya; kambe loko ve va vumbuye ni vawoswani Xikwembu Nkulukumba a ta va yavanyisa.’ (Ba-Heberu 13:4) Lani, “likuku” ku hlayiwa ku yentxa timhaka ta tinkuku ka nuna ni nsati. (Amaproverbia 5:18) Hi nga ti bekelisa kuyini xitxhavu timhaka ta tinkuku leswaku ti nga vi na xambya?

17. a) Xana vhanu vanyingi namunhla va byi vonisa kuyini wumbuye? b) Xana vakriste va fanela ku byi vona hi ndlela yini wumbuye?

¹⁷ Namunhla, vhanu vambeni va pimisa leswaku a swi bihanga kuva va nga dumbeki ka vakatavu. A hi fanelanga ku pfumela ku hlohloteliwa hi vonela ledzro. Yehovha a swi beka livaleni leswaku a nyenya timhaka ta tinkuku leti nga liki nawini. (Dondzra Ba-le-Roma 12:9; Ba-Heberu 10:31; 12:29) Loko ho yentxa timhaka ta tinkuku ni mhunu mumbeni handle ka nuna kumbe nsati wezru, hi nga ntxhimisa wukati byezru. Hi ta va hi kombisa leswaku a hi yi txhavi milawu ya Yehovha, nakone hi nga hona wuxaka byezru na yene. Xileswo hi fanela ku tingawula nambi gwansu dzra ku sungula ledzri nga hi petaka ka wumbuye. Leswi swi patsra ku tingawula ku pimisela leswi bihiki hi mhunu mumbeni.​—Yob 31:1.

18. a) Ha yini wumbuye byi fana ni ku gandzrela swikwembu swa madzrimi? b) Xana Yehovha a byi vonisa kuyini wumbuye?

¹⁸ A israyeleni wa khale, a hansi ka Nawu wa Moxe, wumbuye afa byi li xidoho xikulu, lexi fanisiwaka ni ku gandzrela swikwembu swa madzrimi. Xikhatiso xa leswo ha swibidzri afa ku li lifu. (Levitika 20:2, 10) Xana wumbuye afa byi fana ni ku gandzrela swikwembu swa madzrimi hi ndlela yini? Loko mu-Israyele afa o txhuka a gandzrela  swikwembu swa madzrimi, afa a tsrhova xidumbiso xakwe xa ku tsrhama na a dumbekile ka Yehovha. Loko a yentxa wumbuye afa a tsrhova xidumbiso xakwe xa ku tsrhama na a dumbekile ka nkatakwe. (Eksoda 19:5, 6; Deuteronoma 5:9; dondzra Malaki 2:14.) Handle ka ku ganaganeka, khale, Yehovha afa a vona wumbuye swanga xidoho xikulu.

19. I yini lexi xi nga hi pfunaka ku tiyimisela ku bakanya wumbuye?

¹⁹ Swi li yini namunhla? Nambi leswi hi nga ha kongomisiwiki hi Nawu wa Moxe, vonela dzra Yehovha hi wumbuye a dzri txintxanga. Swanga hi leswi hi nge tiki txhuka hi gandzrela xikwembu xa madzrimi, a hi fanelanga ku kanganyisa nkatezru. (Amapsalma 51:1, 4; Ba-le-Kolosa 3:5) Loko ho swi yentxa, hi nga ntxhimisa wukati byezru ni vito dzra Xikwembu xezru, Yehovha.​—Yana ka “Dondzra Swin’wana”, 26.

20. Xana wutlhazri byi nga pfuna wukati hi ndlela yini?

²⁰ Xana u nga byi tiyisa hi ndlela yini wukati byaku? A Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba dzri li: ‘A yindlu yi yakiwa hi vutlhazri; yi tiyisiwa hi ku yingelisisa.’ (Amaproverbia 24:3) A yindlu yi nga titimeta yi tlhela yi va phanga, kumbe yi kufumela, yi nyonxisa yi tlhela yi sizrelela. Swa fana ni wukati. A mhunu lwa tlhazrihiki a ta lwela kuva wukati byakwe byi va lebyi tiyiki byi tlhela byi nyonxisa.

21. Xana wutivi byi nga yentxa wukati byi tiyisisa hi ndlela yini?

²¹ Loko dzri khanela hi yindlu leyo, Bibele dzri ya mahlweni dzri ku: ‘Hi ku tiva, makwartu ya yone ma tala hi nhlengwe hinkwayu ya lisima ni ya ku tsrhavisa.’ (Amaproverbia 24:4) Leswi u swi dondzraka a Zritwini dzra Xikwembu  Nkulukumba swi nga yampswisa wukati byaku. (Ba-le-Roma 12:2; Ba-le-Filipi 1:9) Swanga vatekani, loko mi dondzra xikan’we Bibele ni mabuku yezru, bulani hi ndlela leyi mi nga swi tizrisaka ha yone leswi mi swi dondzraka. Djuletelani tindlela ta ku kombanana lizrandzru ni xitxhavu, kun’we ni tindlela ta ku kombisa wunene ni ku yanakanyela. Kombela Yehovha a ku pfuna ku txutxela wumhunu lebyi taka tiyisa wukati byaku ni ku ku yentxa u zrandzreka ngopfu ka nkataku.​—Amaproverbia 15:16, 17; 1 Petros 1:7.

22. Ha yini hi fanela ku khoma vakatezru hi lizrandzru ni xitxhavu?

²² Hi fanela ku yentxa hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka akuva hi khoma vakatezru hi lizrandzru ni xitxhavu. Loko hi yentxa leswo, wukati byezru byi ta kufumela byi tlhela byi tiyisisa. Nakone xa lisima ngopfu, hi ta nyonxisa Yehovha.​—Amapsalma 147:11; Ba-le-Roma 12:10.