1-3. I vyani ivyaya umu kuombela Yeova nu “mwenzo onsi”? Langililini.

VINO tutamalilika, tukaluvyanya sana. Tukataizya sana ukuti Yeova asitucitila ukulingana nu “kuluvyanya kwitu” ndi twalapila alino nu kupepa kuli aliwe ala ituicefya. (Masa. 103:10) Lelo wakwe Davidi na Solomoni, pakuti Yeova azumile ukupepa kwitu tulinzile ukumuombela nu “mwenzo onsi.” (1 Mila. 28:9) Uzye swe yantu aatamalilika tungacita uli vivyo?

² Pakuti tumanye vino tungacita, tungalinganya vino Umwene Asa wacisile kuli vino Umwene Amaziya wacisile. Yonsi yoili yacitanga visuma mu manso yakwe Yeova, lelo Asa wene wacisile vii nu mwenzo onsi. (2 Mila. 15:16, 17; 25:1, 2 Mapi. 17:3;) Aene yonsi yoili yataali amalilike nupya yaluvyanyanga. Nomba, Asa watwalilile ukucita ivisuma, pano waombelanga Leza nu “mwenzo onsi.” (1 Mila. 28:9) Amaziya, wene ataipeelisye ukuombela Leza nu mwenzo onsi. Pano lino wacimvizye alwani yakwe Leza, wasenzile tuleza twao nu kutandika ukutupepa.—2 Mila. 25:11-16.

 ³ Ukuombela Leza nu “mwenzo onsi,” u kuipeelesya umu kuombela Leza ukwaula ukuta. Muli Baibo, izwi lyakuti “umwenzo” likalozya kuli vino umuntu waya umukasi, wakwe vino umwi akalondesya ukucita, vino akaelenganyapo, vino waya, imilolele yakwe iya vintu, maka yakwe aakucita vimwi, vino wacincila, na mauyo yano wakwata. Fwandi umuntu aakaombela Yeova nu mwenzo onsi asiya nu umbi munda. Asilondela sile vino afwile ukucita pa kupepa Yeova. Nga swemo? Ndi cakuti tukuombela Leza ukwaula umbi munda, tulaaombela Leza nu mwenzo onsi nanti icakuti tutamalilika.—2 Mila. 19:9.

4. I vyani vino tumalandapo?

⁴ Pakuti tumanye ningo vino cikapiliula ukuombela Leza nu mwenzo onsi, lekini tulande pali vino Asa waomvile alino na ene yauze aomvile ningo sana umu mpanga ya Yuda, kuli kuti Yeosafati, Hezekiya, na Yosiya. Yonsi kwene yaa 4 yaluvyanyanga insita zimwi, nomba Yeova wayatemilwe. U mulandu ci uno Yeova wayalolelanga ukuti yamuombelanga nu mwenzo onsi, nupya tungaayakolanya uli?

5. I vyani vino Asa wacisile?

⁵ Asa wali u mwene uwalenga yatatu umu mpanga ya Yuda pacisila cakuti uwene wa ina Izlaeli uwa ku katutu waipatula uku wene wa Yuda. Wafumizye utuluwi tonsi umu uteeko wakwe nu kuzinga aonsi yonsi yacizelele pa ng’anda ya kupepelamo. Nupya wasisizyepo Maaka “pa cifulo cakwe namwene, pa mulandu wakuti wene wapanzile unkolanya wakwe Asyela.” (1 Yamw. 15:11-13) Nupya Asa wakomelizye antu yakwe ukuti “yatontela [Yeova] . . . nu kulondela amasunde yakwe pamwi ni vyeo vyakwe.” I cumicumi watungiliile ukupepa kwa cumi.—2 Mila. 14:4.

6. Uzye Asa wacisile uli lino aina Kusyi izile umu kuzanza impanga?

⁶ Yeova wapolelile impanga ya Yuda pa myaka 10 iyakutandikilako iya kuteeka kwakwe Asa. Lyene Zela umwene wa Kusyi wizile uku Yuda na asilika 1,000,000 alino na maceleta 300. (2 Mila. 14:1, 6, 9, 10) Uzye Asa wacisile uli? Wataile sana Yeova. (Welengini 2 Milandu 14:11.) Leza waswike ipepo lyakwe Asa, icalenzile kuti acimvye ivita vya ina Kusyi. (2 Mila. 14:12, 13) Yeova wazwanga aene yamwi aataali na ucisinka kuli aliwe pa mulandu wi zina lyakwe. (1 Yamw. 20:13, 26-30) Lelo Asa wataile sana Leza, nupya Yeova uvwile ipepo lyakwe nu kumwasuka. Pa nsita zyuze, Asa ataomvile ningo. Pa nsita imwi, walenzile uwazwilizyo uku mwene wa ku Asilya ukuluta ukulenga kuli Yeova. (1 Yamw. 15:16-22) Nanti cali vivyo, Leza walanzile pali Asa ukuti wamuombiile nu “mwenzo onsi” manda yonsi a umi wakwe. Uzye tungacita uli pakuti twacita ivisuma wakwe Asa?—1 Yamw. 15:14.

7, 8. Uzye mungaakolanya uli Asa lino mukuombela Yeova?

⁷ Swensi kwene cila muntu tungaiceceta ukulola ndi cakuti twaipeelesya kuli Leza nu mwenzo onsi. Muyuzye mweineco muti, ‘Uzye nkalondesya ukuzanzya Yeova, ukucingilila ukupepa kwa cumi, na antu yakwe kuli vino vingonona utailo wao?’ Elenganyini pali vino Asa wasifile pakuti atatiina Maaka, uwali “namwene” umu mpanga ya Yuda! Limwi pasi wino mwamanya uwaya wakwe namwene wiya, nomba kukaya ivikacitika ivingalenga mwakolanya Asa. Nga ndi cakuti lupwa winu nanti cuza wacita  vimwi ivipe, asikulonda ukulapila, nupya wazingwa? Uzye mungasipa icakuti mupingulapo nu kuta ukulanzyanya nu muntu wiyo? Uzye umwenzo winu ungalenga mupingulepo ukucita vyani?

⁸ Wakwe Asa, mungalanga ukuti mukaombela Leza nu mwenzo onsi lino mwakwata intazi izingaloleka kwati mutanga muzicimvye. Yamwi yangaamusoweka nanti ukumuseka pa sukulu pa mulandu wakuimanyisya ukuti mwemwe Nte Yakwe Yeova. Nanti limwi auzo pa ncito yangaamuseka pa mulandu wa kupoka uluusa pakuti muombeko imilimo yakwe Leza nanti pa mulandu wa kukana ukuomba amaawazi alundweko pakuti mukafole impiya izingi. Vyonsi vii ndi vyacitika, mwapepa kuli Leza wakwe vino Asa wacisile. Mwasipa nu kutaila sana Yeova, nupya mwacita vino imumanya ukuti ali vyampomvu. Iusyini ukuti Leza wakomizye Asa nu kumwazwa, nupya namwe kwene alamukomya.

9. Tungalanga uli ukuti tukaombela Leza nu mwenzo onsi lino tukusimikila?

⁹ Aomvi yakwe Leza yasielenganya sile pa vintu vya palwao. Asa watungilile ukupepa kwa cumi. Naswe tukaazwa yauze ukuti ‘yalonda Yeova.’ Yeova afwile akauvwa ningo sana ndi walola ukuti tukulanzyanya na ina mupalamano itu, alino na antu yauze pali aliwe pa mulandu wakuti twatemwa antu yaayo, nupya tukalondesya kuti yakapusuke!

10, 11. Uzye mungaakolanya uli Yeosafati?

¹⁰ Yeosafati mwana Asa “watozile icilangililo ca miyele isuma cakwe isi Asa.” (2 Mila. 20:31, 32) Wacisile uli vivyo? Wakwe isi, Yeosafati wakomelizye antu yakwe ukulonda Yeova. Wacisile vivyo lino wapekanyizye umulimo wakusambilizya, ukuomvya “Masunde Yakwe [Yeova].” (2 Mila. 17:7-10) Waile nu ku cifulo ca ku katutu ku wene wa ina Izlaeli, uku myamba ya Efulemu, pakuti ayawezye kuli Yeova. (2 Mila. 19:4) Yeosafati wali u mwene “uwatumikilanga [Yeova] nu mwenzo onsi.”—2 Mila. 22:9.

¹¹ Naswe tungaaombesya umu mulimo ukulu cuze uwa kusimikila uno Yeova akatungulula ndakai. Uzye mwimika uyo wa kusimikila antu Izwi Lyakwe Leza cila mwezi, pakuti mungayazwa ukutandika ukuombela Leza? Ndi mukuombesya nupya ndi Leza wamupolelela, limwi mungatandika ukusambilizya umwi Baibo. Uzye mukapepelapo pa uyo uu? Uzye mukaitemelwa ukuti mwaombesya, nu kuomvya sile insita inu iya kupuuza umu mulimo wa kusimikila? Nupya wakwe vino Yeosafati wayile uku cifulo ca Efulemu uku kwazwa yauze ukuwela kuli Yeova, namwe mungazwa yamwi aatonta. Nupya, ya eluda pa cilongano yakapekanya ukutandalila aazingwa aaya umu cifulo cao aakulanga ukuti yata ukucita iviipe pakuti yakayazwe.

12, 13. (a) Uzye Yeosafati wacisile uli lino uvwile intete pali vino vyacitiike? (b) U mulandu ci uno tulinzile ukukolanya Yeosafati nu kumanya muno twatoonta?

¹² Yeosafati watwalilile ukuipeelesya kuli Leza na lino alwani yamutinyanga wakwe vino isi Asa wacitanga. (Welengini 2 Milandu 20:2-4.) Yeosafati uvwanga intete! Lelo, wapingwilepo ‘ukulenga amano kuli Yeova.’ Umwi pepo lino wapefile, waicefizye nu kulanda ati: “Swemo tutakweti amaka akucimvyanya ni ciliumba icitaikulila wakwe cii” nu kuti wene na antu yakwe yatamanyile ivya kucita. Wataile sana Yeova, nu kuvwanga ati: “Amanso itu yasintilile kunuli.”—2 Mila. 20:12.

 ¹³ Insita zimwi, naswe kwene wakwe Yeosafati, tutanga tumanye ivya kucita, nupya tungauvwa intete. (2 Kol. 4:8, 9) Nomba iusyini ukuti Yeosafati wapefile ukuti wene na antu yakwe yataakweti amaka. (2 Mila. 20:5) Yaayo akwata indupwa yangaakolanya Yeosafati nu kupepa kuli Yeova pakuti ayapeele amaka akutwalilila ukucimvya intazi zino yangakwata. Mutauvwa insonyi ukupepa ala ulupwa lonsi lukuuvwa amapepo inu. Pano alino yalaalola ukuti mwataila sana Yeova. Leza wazwilizye Yeosafati, nupya namwe kwene alatwalilila ukumwazwa.

14, 15. Uzye Hezekiya walangiliile uli ukuti wataile sana Leza?

¹⁴ Pakuti Hezekiya amanyikwe ukuti wali u mwene ‘aatasangukilepo Yeova,’ wafumizye vyonsi vino isi Yeosafati waleesile ivyalenganga antu yapepa utuluwi. Hezekiya wene “watamozile na mawe yano yimikanga nu konona amaunkolanya yonsi yakwe kaleza kanaci ka Asyela. Alino watamile ni nzoka ya cela ino Mose wimike,” ino antu pa nsita iiya yaomvyanga umu kupepa utuluwi. Hezekiya waipeelisye sana kuli Yeova, pano “wene wayelanga amasunde yano [Yeova] wapile Mose.”—2 Yamw. 18:1-6.

¹⁵ Na lino aina Asilya aakwatisye sana maka umu nsi yonsi yazanzile impanga ya Yuda nu kulonda ukonona Yelusalemu, Hezekiya wataile Yeova nu mwenzo onsi. Umwene wa ina Asilya Senakelibu walandanga ivipe pali Yeova nu kwezya ukutiinya Hezekiya ukuti acimbe. Lelo, Hezekiya wataile sana ukuti Yeova wali nu kumupususya. (Welengini Ezaya 37:15-20.) Leza waswike ipepo lyakwe Hezekiya nu kutuma umungeli uwakomile asilika aina Asilya 185,000.—Eza. 37:36, 37.

16, 17. Uzye mungaakolanya uli Hezekiya lino mukuombela Leza?

¹⁶ Nomba lino papisile insita, Hezekiya wizile alwala icakuti kwasiile sile panono kuti afwe. Walenzile kuli Yeova ukuti aiusye vino wamuombelanga na ucisinka. (Welengini 2 Yamwene 20:1-3.) Twamanya vino Amalembelo yakatunena ukuti Yeova atanga atupozye umu cizungusyo nanti ukutantalizya umi witu. Nomba, wakwe vino Hezekiya wacisile, swensi kwene tungapepa kuli Yeova tuti: “Nakuombelanga usaka. Nakutontelanga amanda yonsi.” Uzye mwazumila ukuti Yeova angamwazwa nu kumukomya na lino imulwalisya?—Masa. 41:3.

¹⁷ Ukwelenganya sana pali vino Hezekiya wacisile, limwi kungalenga twalondesya ukuta ukucita ivintu ivingalenga tute ukuya ya cuza yakwe Leza nanti ivingalenga tutamupepa ningo. Tusilonda ukukolanya antu amu nsi aakaomvya Intaneti ukucindika sana antu yauze kwati ali tuleza twao. Ukuya kwene, tungaomvya Intaneti pa kulanzyanya na ya lupwa ni vyuza. Nomba antu aingi umu nsi yakaomvya sana Intaneti, ala yakuwelenga sana pa yantu yano yatamanya nu kumanya. Nanti limwi yakaomvya Intaneti pa nsita ikulu sana ala yakutamba ivikope vya yantu yaayo nanti ukuwelenga ivyeo pali aliyo. Mwaya sana uzanzo umu kusumba insita ikulu vivyo uku vintu ivitacindama. Umwina Klistu angatandika ukuya ni cilumba ndi walola vino antu aingi yaatemwa vino akaika pa Intaneti, nupya cingalenga ukuti asoke ndi walola yamwi yata ukusumba amano kuli vino akwikapo. Uzye vwilini  umutumwa Paulo nanti Akwila na Pulisila nga yasumbanga sana insita ikulu yakwika ivikope pa intaneti nanti ukulondela umuntu umwi asi umwina? Tukawelenga ukuti “Paulo wasumvile insita yonsi mu kukosola ilandwe.” Nupya Pulisila na Akwila yaomvizye insita yao ‘ukulondolola ningo ivya nzila yakwe Leza’ kuli yauze. (Mili. 18:4, 5, 26) Tungayuzya sweineco tuti, ‘Uzye nkataluka uku kucindikisya antu yamwi nu kukana omvya insita ikulu uku vintu ivitacindama?’—Welengini Efeso 5:15, 16.

18, 19. A muli vyani muno mungatemwa ukuya wakwe Yosiya?

¹⁸ Umwene Yosiya, icizikulula cakwe Hezekiya, nawe walondelanga sana amasunde yakwe Yeova “mu cisinka.” (2 Mila. 34:31) Lino wali umwance, “wene watandike ukupepa nu kucindika sana [Yeova] Leza wakwe Davidi icikolwe cakwe,” nupya lino wafisizye imyaka 20, watandike ukufumya utuluwi umu mpanga ya Yuda. (Welengini 2 Milandu 34:1-3.) Yosiya wali umucincile umu kucita ivyazanzyanga Leza ukuluta ene aingi ateesile umu mpanga ya Yuda. Insita imwi kwazanyilwe Amasunde yano cikaloleka ukuti Mose uwalemvile; lino yawelenzile amasunde yayo kuli Yosiya, waweni ukuti fwandi icicindama sana ukutwalilila ukuombesya umu mulimo wakwe Leza. Wakomelizye yauze ukuombela Yeova. Ni cacitiike i cakuti, “antu yayo yatwalilile ukutumikila [Yeova]” mu manda yonsi a umi wakwe Yosiya.—2 Mila. 34:27, 33.

¹⁹ Wakwe Yosiya, acance yalinzile ukutandika ukulonda Yeova lino yacili anono sana. Limwi Yosiya wasambilile pa cikuuku cakwe Leza ku Mwene Manase uwalapiile. Mwe yacance, mwaya sana ya cuza kuli yaayo aaya na ucisinka umu lupwa lwinu nu mu cilongano, nupya mwayuzya iyamulondolwela pali vino Yeova wayazwa. Nupya mwaiusya ukuti ukuwelenga Malembelo kwafisile Yosiya pa mwenzo nupya wacisile ivyazanzizye Leza. Ukuwelenga Izwi Lyakwe Leza kungalenga kuti namwe mwe yacance mwacita ivingamuletela insansa nu kukomya ucuza winu na Leza alino nu kumucincizya ukwazwa yauze ukulonda Leza. (Welengini 2 Milandu 34:18, 19.) Nupya ukusambilila Baibo kungamwazwa ukulola pano mungazifya umu mulimo wakwe Leza. Ndi mungakwanisya, mwaombesya, wakwe vino Yosiya waombesyanga.

20, 21. (a) Uzye aene 4 yano itulandapo yakoline muli vyani? (b) I vyani vino tulalanzyanya umu cipande icilondelilepo?

²⁰ Uzye imulola usuma wa kusambilila pa ene 4 ateesile umu mpanga ya Yuda yano twalandapo aombiile Yeova nu mwenzo onsi? Yaali acincile umu kucita ukulonda kwakwe Leza nupya yaipeelisye sana umu miombele yao. Yaatwalilile ukucita ukulonda kwakwe Leza. Yatwalilile ukuomba ningo na lino alwani aipisye yayazanzile. Ni cacindime sana, yaombelanga Yeova nu mwenzo uswepe.

²¹ Wakwe vino tuli nu kulola umu cipande icilondelilepo, aene yonsi 4 yano itulandapo insita zimwi yaluvyanyanga. Nomba lino Kaceceta wa myenzo wayacecesile, waweni ukuti yamuombelanga nu mwenzo onsi. Naswe kwene tutamalilika. Lino Yeova akutuceceta, uzye akazana ukuti tukamuombela nu mwenzo onsi? Lekini tukasambilile pali vii umu cipande icilondelilepo.