Lama Kipyanwa Kyobe na Kutonga Butongi Buyampe

“Jilai pakatampe pene byobya bibibibi; lamatyididilai byobya bilumbuluke biyampe.”—LOMA 12:9.

UKALONDOLOLA MUSWELO’KA?

Le kipyanwa kyetu kya ku mushipiditu i kipyanwa’ka?

Le i ñeni’ka ya kudyumukila’ko yotuboila ku bilongwa bya Esau?

Le i muswelo’ka otubwanya kulama kipyanwa kyetu?

1, 2. (a) I muswelo’ka owakwete butyibi bwa kwingidila Leza? (b) Le i bipangujo’ka byotubwanya kwiipangula pa mwanda utala kipyanwa kyetu kya ku mushipiditu?

 BANTU midiyo ne midiyo mu bukata mwetu, i batonge butongi bwa tunangu bwa kwingidila Yehova Leza ne kulonda na katentekeji mu matabula a Yesu Kidishitu. (Mat. 16:24; 1 Pet. 2:21) Ketupēlulangapo buno būmi bwa kwipāna kudi Leza. Butongi bwetu kebwādipo bwimanine pa buyuki bwa kūlukūlu bwa bisonekwa bityetye, ino i pa kwifunda ne pa mfulo Kinenwa kya Leza. Mfulo mfulō, twayukile myanda ikomeja lwitabijo itala pa kipyanwa kibikīle Yehova boba ‘bamuyukile ne bayukile Yesu Kidishitu waātumine.’—Yoa. 17:3; Loma. 12:2.

² Pa kulama mwimanino wetu wa bu bene Kidishitu, tufwaninwe kutonga butongi busangaja Tata wetu wa mūlu. O mwanda kino kishinte kisa kwisambila pa bino bipangujo bya kamweno: Lelo kipyanwa kyetu i kipyanwa’ka? Le tufwaninwe kwikimona namani? Le tubwanya kuyuka namani shi tukatambula kipyanwa kyetu? Le i bika biketukwasha tutonge butongi bwa tunangu?

KIPYANWA KYETU—I KIPYANWA’KA?

3. Le i kipyanwa’ka kitengele (a) bashingwe māni (b) “mikōko mikwabo”?

³ I bene Kidishitu batyetye kete batengele kutambula “bupyane bwa kubulwa kubola, nansha kujilulwa, nansha kujimina kwine mpika”—ke dyese dya kamweno dya kuludika pamo na Kidishitu momwa mūlu kadi. (1 Pet. 1:3, 4) Pa kutambula kino kipyanwa, bano bantu bafwaninwe ‘kubutulwa dipya.’ (Yoa. 3:1-3) Le i kipyanwa’ka kidi na midiyo ne midiyo ya “mikōko mikwabo” ya Yesu, ilungile na balondi bandi bashingwe māni mu kusapula myanda miyampe ya Bulopwe bwa Leza? (Yoa. 10:16) Mikōko mikwabo ikatambula kipyanwa  kekyātambwilepo ba Adama ne Eva babipya mambo—ke būmi bwa nyeke mu paladisa pano pa ntanda mwakubulwa masusu, lufu ne kuyoyokota kadi. (Kus. 21:1-4) O mwanda Yesu wālaile nonga-bibi wāfwile nandi amba: “I bine nakunena’mba: Dyalelo dino’di ukēkalanga nami mu Paladisa.”—Luka 23:43.

4. Lelo i madyese’ka otudi kala nao?

⁴ Nansha ke dyalelo, tudi na madyese abadilwa mu kipyanwa kyetu. Tudi na ndoe ya mutyima kadi mu kipwano kya mpwaninine na Yehova, mwanda twitabije “umbukūdi bwa mudi Yesu Kidishitu.” (Loma 3:23-25) Twivwanije biyampe milao milēme idi mu Kinenwa kya Leza. Kadi, kwikala mu bubana na bana bwa ntanda yonso i nsulo ya nsangaji ya binebine. Dino shadyo i dyese dya kwikala Kamoni wa Yehova. Bine, ke kya kutulumukapo shi tusenswe kipyanwa kyetu!

5. Le Satana uloñanga bukomo bwa kulonga bantu ba Leza bika, ne i bika bikokeja kwitukwasha twimanije mu byakyongo byandi?

⁵ Inoko, pa kulamatyidila ku kipyanwa kyetu kya kutendelwa, tufwaninwe kudyumuka nyeke bunwanwa bwa Satana. Satana uloñanga nyeke bukomo bwa kutonona bantu ba Leza batonge butongi bubwanya kwibabudija kipyanwa kyabo. (Umb. 25:1-3, 9) Byayukile’mba mfulo yandi ibafwena, Satana uloñanga bukomo bukatampe bwa kwitongola. (Tanga Kusokwelwa 12:12, 17.) Shi tusaka nyeke “kwimanija mu byakyongo bya dyabola,” tufwaninwe kwendelela kukwata kipyanwa kyetu na bulēme bukatampe. (Ef. 6:11) Mu uno mwanda, i biyampe uboile ñeni ku kimfwa kya kudyumukila’ko kya Esau mwana umbedi wa mukulutuba Isake.

KOKIKALA BWA ESAU

6, 7. Le Esau wādi ani, ne i kipyanwa’ka kyādi kimutengele?

⁶ Ba Isake ne Lebeka bābutwile Esau ne Yakoba wa dipasa nandi pano kepadi kubwipi kwa myaka 4000. Bano bana ba mapasa pa kutama, bēshidile mu mwikadilo ne mu butongi bwabo bwa kutonga mingilo. “Esau aye wadi mukambe buluwe bwa ntanda,” ino “Yakoba nandi [wādi] mutalale, wikele mu mapema.” (Ngal. 25:27) Robert Alter mwalamuni wa Bible unena’mba, kishima kya Kihebelu kyalamwinwe bu “mutalale,” “kidi na mulangwe wa bululame nansha kubulwa mambo.”

⁷ Ba Esau ne Yakoba pa kubwanya myaka 15, Abalahama nkambo wabo wafwa, ino mulao wālaile Yehova kudi Abalahama kewāfwilepo. Yehova wāpitulukile mwenda mafuku uno mulao kudi Isake, na kulombola’mba mizo yonso ya pano pa ntanda yādi ya kweselwa kupityila ku lukunwa lwa Abalahama. (Tanga Ngalwilo 26:3-5.) Uno mulao wālombwele patōkelela’mba Meshiasa—“lukunwa” lwa kikōkeji lutelelwe mu Ngalwilo 3:15—lwādi lwa kutamba ku lutundu lwa Abalahama. Esau byaādi mwana umbedi wa Isake, wādi na kyepelo mu uno mulao. Bine, kipyanwa kya kutendelwa kyādi kitengele Esau! Ino le wāsangedile’kyo?

8, 9. (a) Le Esau wātongele butongi’ka butala pa kipyanwa kyandi? (b) Myaka pa kupita’po, le i bika byājingulwile Esau pangala pa butongi bwandi, ne walongele’po namani?

⁸ Difuku dimo Esau pa kujoka ku madimi, wāmwene Yakoba ‘utēka busuku butyite.’ Esau wamunena’mba, “nakwisashila ndye ku bidibwa bityila’byo, mwanda amiwa napungila.” Yakoba walondolola Esau amba: “Mbadikile bidi umpoteje nanshi bukulu bobe.” Le Esau wātongele butongi’ka? Wānenene amba: “Buno bukulu kyo nkamwenamo i kika le?” Bine, Esau wātongele kisuku kya busuku pa kyaba kya bukulu bwandi! Pa kusaka kumupota bukulu mungya bijila, Yakoba wamuningila amba: “Badikila bidi untyipile.” Ne kwishisa kwine mpika, Esau wamupa bukulu bwandi. Kupwa, “Yakoba wamupa Esau mukate ne busuku butyite bwa nkunde, ne kudya wadya, watoma, ino wataluka kaenda dyandi. I enka namino Esau  mwāfutulwidile bukulu bwandi.”—Ngal. 25:29-34.

⁹ Myaka pa kupita’po, Isake pa kulanga’mba kasa kufwa, Lebeka wakimba kuyukashi Yakoba watambula kyepelo kya bukulu bwamupoteje Esau. Esau pa kujingulula butongi bwandi bufwe ke mungya kala, wāzenza Isake amba: “Ngesele ne amiwa mwine monka, a tata. . . . Lelo kumbikilepo ami dyese’ni?” Isake pa kunena’mba kabwanyapo kushinta dyese dyaesele kala Yakoba, “Esau watulula diwi dyandi kadila.”—Ngal. 27:30-38.

10. Lelo Yehova wādi umwene ba Esau ne Yakoba namani, ne mwanda waka?

¹⁰ Le i ngikadila’ka yādi na Esau ilombwelwe mu Bisonekwa? Wālombwele’mba kuvuija bilokoloko byandi bya ku ngitu kwādi na mvubu mpata kwadi, kupita’ko kutambula madyese a kumeso ādi abadilwa mu kipyanwa kyandi. Esau kādipo usenswe bukulu bwandi kadi kādipo bine usenswe Leza. Pakwabo kadi, Esau wāidilwe lupusa lwādi lwa kwikala na kilongwa kyandi pa lutundu lwandi. Ino Yakoba aye wādi usangedile kipyanwa kyandi bininge. Kimfwa, Yakoba wālondele bulombodi bwa bambutwile pa kutonga mukaji. (Ngal. 27:46–28:3) Yakoba byaātongele buno butongi bwādi bulomba kutūkija mutyima ne kwipāna, wāikele ke nkambulula wa Meshiasa. Lelo Leza wādi umwene ba Esau ne Yakoba namani? Yehova wānene kupityila kudi mupolofeto Malaki amba: “Nasanswa Yakoba; ino nashikwa Esau.”—Mal. 1:2, 3.

11. (a) Mwanda waka kimfwa kya Esau kitutala ne batwe bene Kidishitu? (b) Mwanda waka Polo wādingakenye kilongwa kya Esau na busekese?

¹¹ Lelo byobya binena Bible padi Esau bitala ne bene Kidishitu dyalelo? I amo. Mutumibwa Polo wādyumwine banababo mu lwitabijo bate mutyima kutyina’mba “kwakēkala umo wabusekese, nansha ungi wakufutulula bya Leza pamo bwa Esau wāpotele bukulu bwandi ku luvu lumo lonka kwa bidibwa.” (Bah. 12:16) Kino kidyumu kikingidijibwanga ne ku bene Kidishitu. Tufwaninwe kusangela nyeke bintu bikola kutyina twakatādilwa na bilokoloko bya ngitu ne kujimija kipyanwa kyetu kya ku mushipiditu. Ino, mwanda waka Polo wādingakenye kilongwa kya Esau na busekese? Mwanda shi tulonga bintu pamo bwa Esau ne kuleka bilokoloko byetu bya ngitu bitutādile, ketukabulwepo kulonga bubi pamo bwa busekese, mfulo mfulō twajimija kipyanwa kyetu.

TEAKANYA MUTYIMA OBE TAMBA’NKA PANO

12. (a) Le Satana utūlanga matompo mu kashinda ketu namani? (b) Leta kimfwa kya mu Bisonekwa kibwanya kwitukwasha kitatyi kyotusaka kutonga butongi bukomo.

¹² Batwe bengidi ba Yehova, ketusakangapo na bubine kwikala mu ngikadilo  ibwanya kwitutwala ku mwiendelejo wa busekese. Ino, tulombanga Yehova etukwashe tuleke kupona kitatyi kitutompa muntu amba tuleke Kumukōkela. (Mat. 6:13) Inoko, Satana uloñanga nyeke bukomo bwa kona kipwano kyetu na Leza kitatyi kyotulonga bukomo bwa kulama bululame bwetu mu ino ntanda myoneke. (Ef. 6:12) Dyabola byadi leza wa ino ngikadilo mibi ya bintu, uyukile kusonshila bilokoloko byetu byampikwa kubwaninina na kwitutūdila mu kashinda ketu matompo avudile kutana bantu bonso bampikwa kubwaninina. (1 Kod. 10:8, 13) Kimfwa, langa’po bidi kwikala mu ngikadilo ileta mukenga wa kulonga busekese. Le ukatonga butongi’ka? Le ukekala bwa Esau ne kunena amba: ‘Nakwisāshila! Mpe’kyo!’ Nansha ukakomena ditompo ne kwidinyema, na mwānyemene Yosefa mwana Yakoba wātompelwe na mukaja Potifela?—Tanga Ngalwilo 39:10-12.

13. (a) Le bantu bavule baloñanga bintu pamo bwa Yosefa namani dyalelo, Ino bamo nabo baloñanga bintu pamo bwa Esau namani? (b) Le bimfwa bya bantu balonga bintu pamo bwa Esau bitulengeja tuyuke kisakibwa’ka kikatampe?

¹³ Batutu ne bakaka bavule bātenwe mu ngikadilo yobādi banenwe kutonga kulonga bintu pamo bwa Esau nansha bwa Yosefa. Bavule bālongele bintu na tunangu ne kusangaja mutyima wa Yehova. (Nk. 27:11) Inoko, kitatyi kyobātenwe mu matompo, banabetu bamo mu lwitabijo balongele bintu pamo bwa Esau ne kutūla kipyanwa kyabo kya ku mushipiditu mu kyaka. Shako, bantu bavule batwejibwanga mu butyibi nansha kupangwa mwanda wa mwiendelejo wa busekese. Bine, pano po pene potusakilwa kuteakanya mutyima wetu—kumeso kwa kwikala mu ngikadilo itūla bululame bwetu pa ditompo! (Mit. 78:8) Tubwanya kutabula dibajinji matabula abidi, aketukinga ku matompo ne kwitukwasha tutonge butongi bwa tunangu mwenda mafuku.

LANGULUKA NE KWITEAKANYA

14. Le i kulangulukila pa bipangujo’ka kubwanya kwitukwasha tujile “pakatampe pene byobya bibibibi” ne kulamatyidila “byobya bilumbuluke biyampe”?

¹⁴ Ditabula dibajinji i dya kulangulukila pa bipa bilupuka ku bilongwa byetu. Nsangaji mikatampe yotusangedile kipyanwa kyetu kya ku mushipiditu imanine bininge pa bukatampe bwa buswe botuswele Yehova, Mwine Upāna kino kipyanwa. Ne kadi, shi tuswele muntu, ketusakangapo kumusanshija. Inoko, tuloñanga bukomo bwa kumusangaja. Byobidi uno muswelo, i biyampe twitūdile’ko kitatyi kya kulangulukila pa bipa bikalupuka ku bubi, ko kunena’mba, pa muswelo obiketusanshija batwe ne bakwetu shi matompo abetunekenya. Tufwaninwe kwiipangula amba: ‘Le kilongwa kyami kya kwisakila kikekala na lupusa’ka pa kipwano kyami na Yehova? Le kilongwa kibi kikekala na lupusa’ka pa kisaka kyami? Le kikatenga namani batutu ne bakaka mu kipwilo? Le mbwanya kukukaja bakwetu?’ (Fid. 1:10) Kadi tubwanya kwiipangula amba: ‘Lelo nsangaji ya mu kitatyi kityetye idingakene na mpalo intengele kumeso? Le bine nsakanga kufula na mwāfudile Esau, na kudila bibi pa kujingulula byonalongele?’ (Bah. 12:17) Kulangulukila pa bino bipangujo kuketukwasha tujile “pakatampe pene byobya bibibibi” ne kulamatyidila ku “byobya bilumbuluke biyampe.” (Loma 12:9) Nakampata buswe botuswele Yehova buketutonona tulamatyidile ku kipyanwa kyetu.—Mit. 73:28.

15. Le i bika biketukwasha twiteakanye mwa kulwila na bintu bitūla būmi bwetu bwa ku mushipiditu mu kyaka?

¹⁵ Ditabula dya bubidi i dya kwiteakanya mwanda wa kukomena matompo. Yehova i mwitutūdile’ko mpangiko ya mwa kwikadila beteakanye pa kulwa na bintu bya mu ino ntanda bitūla būmi bwetu bwa ku mushipiditu mu kyaka. Mu ino  mpangiko mubadilwa kifundwa kya Bible, kupwila kwa bwine Kidishitu, mwingilo wa busapudi ne milombelo. (1 Kod. 15:58) Kitatyi kyonso kyotupungulwila mutyima wetu kudi Yehova mu milombelo ne kyotutambila bininge mu mwingilo wa bwine Kidishitu, twiteakanyanga mwa kulwila na matompo. (Tanga 1 Temote 6:12, 19.) Shi tusaka kwiteakanya mwa kulwila na matompo tufwaninwe kulonga nyeke bukomo bwa kulonga bino bintu. (Ngat. 6:7) Kino i kilombolwe patōka mu shapita wa bubidi wa Nkindi.

‘KIMBA NYEKE TUNANGU’

16, 17. Le tubwanya kwikala na bukomo bwa kutonga butongi bwa tunangu namani?

¹⁶ Nkindi shapita wa 2 witukankamika twikale na tunangu ne bukomo bwa kulanga. Bino byabuntu bitukwashanga tutonge’po kimo pa biyampe ne bibi, pa kwibeja ne kwisangaja batwe bene. Inoko pa kutonga butongi buyampe bitulomba kulonga bukomo bukatampe. Bible wisambila pa buno bubinebine bwa kyalwilo amba: “Wami mwana shi utambula binenwa byami, kadi ne kubika bijila byami kodi; nankyo uté kutwi kobe ku ñeni, ne kwiela mutyima obe ku kwivwanija; eyo, shi wita ku kusansanya, kabidi ne kutulula diwi dyobe ku kuyukidija; shi umukimba bwa ndalama, kadi ne kumukimbidila pamo’nka bwa bilēme bifibwe; penepa nankyo ukevwanija kwakamwa Yehova, ne kutana kuyukidija Leza. Mwanda Yehova upananga ñeni; mu kyakanwa kyandi mulupuka kuyukidija ne kwivwanija.”—Nk. 2:1-6.

¹⁷ Nanshi pa kwikala na bukomo bwa kutonga butongi bwa tunangu, tufwaninwe kubwanya bisakibwa bitelelwe mu Nkindi. Tukokeja kubwanya kwimanija ku matompo shi tuleke binenwa bya Yehova bibumbe muntu wetu wa munda, shi tulomba na kūminina buludiki bwa Leza, ne shi tukimba nyeke buyuki bwa Leza na batwe bakimba byabulēme bifibwe.

18. Le ubasumininwa kulonga nyeke bika, ne mwanda waka?

¹⁸ Yehova upānanga buyuki, kwivwanija, kuyukidija ne tunangu ku boba balonga bukomo bwa kukimba bino byabuntu. Shi twi bikimba ne kwibingidija, tukafwena bininge kudi Yehova, Mwine Upāna’byo. Kipwano kya mpwaninine kyotupwene na Yehova Leza nakyo kiketukinga kitatyi kyotulwa na matompo. Kufwena kudi Yehova ne kumwakamwa, biketukinga ku kulonga bilongwa bibi. (Mit. 25:14; Yak. 4:8) Shi ke pano nanshi, kusangela kotusangedile kipwano kyetu na Yehova ne kwingidija tunangu twa bwine Leza, bitutonone batwe bonso tutonge nyeke butongi buyampe bukasangaja mutyima wa Yehova ne kulama kipyanwa kyetu.

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 26]

[Kifwatulo pa paje 28]

Kokitūla kipyanwa kyobe kya ku mushipiditu mu kyaka

[Kifwatulo pa paje 30]

Twiteakanyanga mwa kulwila na matompo kupityila ku kukimba tunangu twa Yehova