ARXÊOLOJA Babîlona kevinda gelek kelpîçên ku bajar pê hatibû avakirinê dîtin. Li gora lêkolîna arxêolojekî bi navê Robêrt Koldwêy, kelpîçên usa firnada “ji bajêr der, ciyê ku heriya sor ya baş hebû . . . usa jî baxên biçûk bona şewitandinê hebûn”, dihatine çêkirinê.

Ji nivîsarên berê tê kifşê, wekî serwêrên Babîloniya firna bona nêtên xirab jî didane xebatê. Pol-Alan Bolyû, yê ku zanîngeha Torontoyêda profêsorê Asûrîolojiyê ye, dibêje: “Çend kaniyên Babîloniyada . . . tê gotinê ku bi fermana Padşa, ev merivên ku gura padşê ne dikirin û qedir hindava tiştên pîroz nedidane kifşê, davîtine firna agir”. Nivîsarek ya hêna Nebûkedneser Padşa usa dibêje: “Wana qir kin, wana bişewitînin, wana biqelînin . . . tendûrêda . . . bira dûmana wan bilind be, bi alawa agir wana bikujin”.

Ev gilî mîna giliyên ji kitêba Daniyêl serê sisiya ye. Vî serîda hatiye nivîsarê, wekî Nebûkedneser Padşa deşta Dûrayêda, ji bajarê Babîlonê der heykelekî zêrîn danîbû. Gava sê xortên Îbranî yên bi navê Şedrak, Meşak û Abednego înkar kirin ku serê xwe ber heykel daynin, Nebûkedneser gelekî ser wana hêrs ket. Ewî ferman da, wekî firne heft cara zêdetir gur kin û wan sê xorta bavêjine firina agir, lê melekê Xwedê ew ji mirinê xilazkirin (Daniyêl 3:1-6, 19-28).

Kelpîçên ku Babîlonêda hatine dîtinê, nîşan dikin ku Kitêba Pîroz rast e. Ser gelek kelpîça usa jî hebûn nivîsar, kîderê ku padşa dihate rûmetkirinê. Mesele, nivîsarek usa dibêje: “Padşê Babîlonê Nebûkedneser . . . Min, Padşê Girîng ev qesir ava kir . . . Bira zureta min heta-hetayê serwêrtiyê bike”. Ev gilî mîna giliyên ji kitêba Daniyêl in. Li wir, Nebûkedneser usa dibêje: “Va ye Babîl! Ew Babîla ku min ji bo rûmet û berziya xwe, bi hêza xwe ya mezin ji bo paytexta padşatiya xwe ava kir!” (Daniyêl 4:30, ÎM).