KAPITULO 31

Ania ti Rumbeng a Lugar ti Musika iti Biagko?

Kasano kapateg kenka ti musika?

□ Agbiagak uray awan.

□ Kasla diak agbiag no awan dayta.

Kaano a dumdumngegka iti musika?

□ No agbibiaheak

□ Bayat nga agad-adalak

□ Iti amin a gundaway

Ania a kita ti musika ti pagay-ayatmo, ken apay? ․․․․․

 TI PANNAKAAY-AYO kadagiti agdadanggay a tokar ken samiweng ket kasla naisigud a rikna ti tunggal maysa kadatayo. Ken ibilang ti adu nga agtutubo a nakapatpateg ti musika. “Kasla saanak nga agbiag no awan ti musika,” kuna ti agtawen iti 21 a ni Amber. “Kanayon nga adda dengdenggek a musika uray no agdaldalusak, aglutlutoak, no adda pangibaonanda kaniak, ken no agad-adalak.”

Ti ritmo ket mabalin a naputar iti simple laeng a panangulit kadagiti nota, ngem ti musika ket adda bilegna a mangtukay iti kaunggan ti rikna nga ad-adda ngem iti maaramidan ti nasirib a panagrasrason. No kasano a “ti sao iti umiso a tiempona O anian a nagsayaat!” kasta met a ti musika iti umiso a tiempona ket mabalin a makaliwliwa unay! (Proverbio 15:23) “No dadduma, mapampanunotmo nga awan uray maysa a makaawat iti riknam,” kuna ti 16 ti tawenna a ni Jessica. “Ngem no dengdenggek ti kanta ti paboritok a banda, ammok a saan la a siak ti malmalday.”

Pagririkiaran Wenno Pagtutunosan?

Nupay sigurado a magustuam ti dengdenggem a musika, nalabit naiduma ti panangmatmat dagiti dadakkelmo. Kuna ti maysa nga agtutubo a lalaki, “Ibaga no kua ni tatangko, ‘Iddepem man dayta! Makarengreng!’” Gapu iti suronmo, nalabit mariknam nga ultimo nakabasbassit a banag ket pagbalbalinen dagiti dadakkelmo nga isyu. “Kasla dida nagubing,” kuna ti maysa nga agtutubo a babai. “Saan ngata nga uray isuda ket binagbagaan met dagiti dadakkelda a naalas ti dengdenggenda a musika?” Inreklamo ni Ingred, nga agtawen ti 16: “Kasla saan nga ammo dagiti natataengan ti makibagay iti taray ti panawen. Awan koma ti problema no bigbigenda nga adu a kabaruan a kanta ti makaay-ayo met a denggen!”

Adda punto ni Ingred. Ngamin, iti intero a pakasaritaan ti tao, masansan a pagririkiaran dagiti  nataengan ken agtutubo ti maipapan iti magusgustuanda a bambanag. Ngem ti kasta a panagduduma dina kayat a sawen a ti musika ket agbalin metten a pagririkiaran. Tapno maliklikan dayta, sumapulka iti mabalinyo a pagtunosan kadagiti dadakkelmo. No raemen dagiti nagannak kenka ti Biblia, awan ti problema. Apay? Agsipud ta makatulong ti Sao ti Dios tapno sika ken dagiti dadakkelmo matingitingyo no ania a talaga ti saan a nasayaat a kita ti musika ken no kaano a raemenyo ti pili ti tunggal maysa. Tapno maaramidam dayta, masapul nga usigem ti dua a napateg a banag: (1) ti mensahe ti musika a dengdenggem ken (2) no kasano kasansan a dengdenggem ti kasta a musika. Umuna, usigentayo ti saludsod nga . . .

Ania ti Mensahe ti Paboritok a Musika?

Ti musika ket mayarig iti taraon. Ti kalkalainganna ken umiso a kita ti taraon ket makapasalun-at. Ngem ti saan nga umiso a kita ti taraon, bassit man wenno adu ti kanem, ket makadangran. Nakalkaldaang ta no musika ti pagsasaritaan, mabalin a daydiay saan a nasayaat a kita ti ad-adda a makaay-ayo a denggen. Insennaay ti maysa nga agtutubo nga agnagan Steve: “Ania metten, dagidiay pay napipintas ti ayugna ti saan a nasayaat ti lirikona.”

Ngem no magustuam ti ayugna, napateg kadi pay laeng nga ikabilangam no ania ti mensahe ti maysa a kanta? Tapno masungbatan dayta, saludsodam ti bagim: ‘No adda mangsabidong  kaniak, ania ti aramidenna tapno maallilawnak a mangkaan iti dayta? Isawsawna ngata iti suka wenno kalupkopanna iti tsokolate?’ Inyimtuod ti matalek a lalaki a ni Job: “Saan aya a ti met laeng lapayag subokenna ti sasao kas iti ngadas a ramananna ti taraon?” (Job 12:11) Isu a no kasano a dimo isakmol lattan ti makasabidong a taraon gapu ta nakalupkopan dayta iti tsokolate, saanmo met ngarud a basta dengdenggen lattan ti maysa a kanta gapu laeng ta magustuam ti kumpas wenno ayugna. Imbes ketdi, ‘subokem ti sasao’ babaen iti panangusigmo iti paulo ken lirikona. Apay? Agsipud ta dagiti liriko a naibinggas iti musika apektaranna ti panagpampanunot ken kababalinmo.

Nakalkaldaang ta adu kadagiti baro ken popular a musika ita ti mangitamtampok iti sekso, kinaranggas, ken panangabuso iti droga. No iti panagkunam ket saanka a maimpluensiaan iti liriko ti dengdenggem a musika, naapektarankan iti “sabidong.”

Mangaramidka iti Bukodmo a Desision

Mabalin nga impluensiaandaka dagiti kapatadam ken uray ti mismo nga industria ti musika nga agdengngeg kadagiti naalas a musika. Babaen ti radio, Internet, ken telebision, nagbalinen a dakkel a panguartaan ti industria ti musika. Adda dagiti eksperto iti tay-ak ti panaglako a masusuelduan tapno allukoyen ken impluensiaandaka iti panagpilim iti musika.

Ngem no palubosam dagiti kapatadam wenno ti media a mangidiktar iti no ania a musika ti piliem, mapukaw ti kalintegam nga agpili. Kaska la adipen a sumursurot lattan a di man la agpampanunot. (Roma 6:16)  Idagdagadag ti Biblia a sarangtem ti impluensia ti lubong no mainaig kadagita a banag. (Roma 12:2) Rumbeng ngarud a sanayem ti ‘pannakabalin ti pannakaawatmo a mangilasin agpadpada iti umiso ken di umiso.’ (Hebreo 5:14) Kasanom nga usaren ti pannakabalin ti pannakaawatmo no agpilika iti denggem a musika? Usigem dagiti sumaganad a singasing:

Kitaem a nalaing ti akkubna. Masansan nga umdasen ti panangkitam iti akkubna tapno maammuam ti linaonna. Maaddaanka met iti pamalatpatan babaen ti pannakaipatalastasna. No addaan dayta kadagiti ladawan maipapan iti kinaranggas, nabatad a seksual nga aramid, wenno okulto, agserbi dayta a pakdaar kenka. Ti linaonna a musika ket nalabit naglaon met iti kasta a mensahe.

Usigem dagiti lirikona. Ania ti ibagbaga ti lirikona. Talaga kadi a kayatmo nga ulit-uliten a denggen dagita? Dagiti kadi kapanunotan a nayebkas kadagiti lirikona ket maitunos kadagiti Nakristianuan a prinsipiom?​—Efeso 5:3-5.

Paliiwem ti epektona. “Nadlawko a pagleddaangennak ti adu kadagiti liriko dagiti musika a dengdenggek,” kuna ti agtutubo a ni Phillip. Pudno nga agduduma ti epekto ti musika kadagiti tattao. Ngem ania a rikna ti patpatauden kenka ti musika a dengdenggem? Isaludsodmo iti bagim: ‘Maiduronak kadi  nga agpanunot iti dakes kalpasan a nangngegko dayta a musika wenno liriko? Matultuladko kadin dagiti awan daydayawna a termino a nausar iti dengdenggek a musika?’​—1 Corinto 15:33.

Ikabilangam ti sabsabali. Ania ti makuna dagiti dadakkelmo maipapan iti musika a dengdenggem? Damagem ti opinionda. Panunotem met no ania ti makuna dagiti kapammatiam. Maalasan kadi ti dadduma iti paboritom a musika? Ti abilidadmo a mangbaliw iti kababalinmo kas panangraem iti rikna ti dadduma ket pakakitaan iti kinamataengan.​—Roma 15:1, 2.

No usigem dagiti nadakamat a saludsod, makapilika iti kita ti musika a mangpasayaat iti riknam ngem dina dadaelen ti espiritualidadmo. Ngem adda pay maysa a banag nga ikonsiderarmo.

Kaano a Makuna nga Aglablabes?

No kasano a makapasalun-at ti nasayaat a kita ti taraon, kasta met laeng ti nasayaat a kita ti musika. Nupay kasta, kuna ti nainsiriban a proverbio: “Diro kadi ti nasarakam? Kanem ti umdas nga agpaay kenka, tapno saan unay nga adu ti makanmo ket kasapulan nga ibakuarmo.” (Proverbio 25:16) Agdindinamag ti makaagas nga epekto ti diro. Ngem uray no nasayaat ti maysa a banag, makadangran met laeng no masobraam. Ania ti maadaltayo iti dayta? Masapul a kalkalainganna laeng ti panangtagiragsaktayo kadagiti nasayaat a banag.

Nupay kasta, adda dagiti agtutubo a pinalubosanda ti musika a mangdominar iti biagda. Alaentay a pagarigan ni Jessica a nadakamat itay. Impudnona: “Kanayon nga agdengdengngegak iti musika​—uray agad-adalak iti Biblia. Imbagak kadagiti dadakkelko a makatulong dayta tapno maipamaysak ti ad-adalek. Ngem didak patien.” Pamiliar kadi kenka ti komento ni Jessica?

Kaano a maikuna nga aglablabesen ti panagdengdengngegmo iti musika? Iyimtuodmo iti bagim dagiti sumaganad a saludsod:

Mano nga oras iti kada aldaw ti busbusbosek nga agdengngeg iti musika? ․․․․․

Mano ti magasgastok kada bulan para laeng iti musika? ․․․․․

 Ti kadi musika a dengdenggek apektaranna ti pannakilangenko iti pamiliak? No kasta ti kasasaad, isuratmo iti baba no kasanom a mapasayaat ti situasion. ․․․․․

Agbalinka a Balanse

No adu unayen a tiempo ti busbusbosem iti panagdengngegmo iti musika, nasayaat no mangikeddengka iti limitasion tapno agbalinka a natimbeng. Kas pagarigan, baka nasken nga isardengmo ti ugalim a no nakasangpetkan iti balayyo ket agpatokarka a dagus wenno agmalmalem a naka-headphone-ka.

Kinapudnona, apay a dimo iruam a tagiragsaken ti tiempo ti kinaulimek? No aramidem dayta, maasikasom dagiti leksionmo. “Ad-adu ti malpasmo nga asaynmentmo no awan ti musika,” kuna ni Steve a nadakamat itay. Padasem ti agadal nga awan ti musika, ket kitaem no di sumayaat ti konsentrasionmo.

Baka kayatmo pay nga iyeskediul ti agbasa ken agadal iti Biblia ken kadagiti naibatay iti Biblia a publikasion. Ni  Jesu-Kristo ket nangsapul idi iti naulimek a lugar tapno makapagkararag ken makapagmennamenna. (Marcos 1:35) Kasta kadi met ti kaulimek ken katalinaay ti aglawlawmo bayat nga agad-adalka? No saan, amangan no kumudidit ti panagdakkelmo iti naespirituan.

Mangaramidka iti Umiso a Pangngeddeng

Pudno a ti musika ket sagut ti Dios, ngem dimo koma ab-abusuen dayta. Saanmo a tultuladen ti balasitang a ni Marlene, a nangamin: “Adda pay laeng kaniak dagiti musika nga ammok a nasken nga ibellengko koman. Magustuak ngamin ti ayugda.” Panunotem laengen ti pannakadangran ti panunot ken pusona gapu iti di nasayaat a musika a dengdenggenna! Liklikam ti kasta a silo. Dimo ipalubos a mulitanna ti panunotmo wenno iturayannaka ti musika. Salimetmetam dagiti nangato a Nakristianuan a pagalagadan no iti panangpilim iti musika. Dumawatka iti panangiwanwan ken tulong ti Dios babaen ti kararag. Piliem dagiti kakadua a kapadam iti prinsipio.

Makapabang-ar ti musika. Makapasayaat pay iti rikna no malmaldayka. Ngem no nalpasen dayta, malagipmo manen ti problemam. Ken saan a mabalin nga isukat ti musika kadagiti pudno a gagayyem. Isu a dimo palubosan a dayta ti agbalin a kangrunaan a banag iti biagmo. Tagiragsakem ngem ilugarmo.

ITI SUMAGANAD A KAPITULO

Kasapulam ti agaliwaksay sagpaminsan. Kasano a makatulong dagiti prinsipio ti Biblia tapno matagiragsakmo a naan-anay ti tiempo ti panagaliwaksaymo?

KANGRUNAAN A TEKSTO

“Saan aya a ti met laeng lapayag subokenna ti sasao kas iti ngadas a ramananna ti taraon?”​—Job 12:11.

BALAKAD

No kayatmo a maawatan dagiti dadakkelmo no apay a pagay-ayatmo ti maysa a kanta wenno banda, ikagumaam a sursuruen nga apresiaren ti kanta a pakaay-ayuanda.

AMMOM KADI . . . ?

No bumdengka a mangipangngeg kadagiti dadakkelmo iti paboritom a musika, mabalin nga ipasimudaag dayta nga adda problema iti pilim a musika.

DAGITI ARAMIDEK!

Matimbengko ti panagdengdengngegko iti musika no ․․․․․

No impluensiaandak dagiti kapatadak a dumngeg iti naalas a kita ti musika, ibagak nga ․․․․․

Ti kayatko a saludsoden kadagiti dadakkelko maipapan iti daytoy a banag ket ․․․․․

ANIA TI MAKUNAM?

● Apay a nagpateg no ania ti piliem a kita ti musika?

● Kasanom a maammuan no nasayaat wenno saan ti maysa a kanta?

● Kasanom a maapresiar ti nagduduma a kita ti musika?

[Blurb iti panid 259]

“Diak mapupuotan no dadduma a saan gayamen a nasayaat ti dengdenggek a musika. Iddepek a dagus dayta. No saanko nga aramiden dayta, irasrasonakton no apay a dengdenggek.”​—Cameron

 [Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 258]

Palawaem ti Interesmo iti Nagduduma a Kita ti Musika

Ad-adu kadin a kita ti taraon ti kaykayatmo ita no idilig idi lima pay laeng ti tawenmo? No kasta, dayta ket gapu ta inruammo ti bagim iti dadduma a taraon a sabali ti ramanda. Kasta met laeng iti musika. Dika koma agpatingga lattan iti maysa laeng a kita ti musika. Padasem a palawaen ti interesmo kadagiti dadduma pay a kita ti musika.

Ti maysa a pamay-an tapno maaramidmo dayta ket babaen ti panagsursurom nga agtokar iti maysa nga instrumento. Nupay narigat, makapnek dayta ken maikkannaka pay iti gundaway a dumngeg kadagiti dadduma a kita ti musika tapno saan laeng a dagiti gagangay a mangmangngegan ita ti ammom. Kasanom ngata a maiwayaan dayta? Mabalinmo nga usaren iti dayta ti tiempom nga agbuya koma iti telebision wenno agay-ayam iti kompiuter. Usigem ti komento dagiti sumaganad nga agtutubo.

“Nakaay-ayat ti agtokar iti instrumento ken nagsayaat pay dayta a pangyebkasam iti rikriknam. Ti panagsursurok a mangtokar kadagiti kanta a damok a mangngeg ti nangisuro kaniak nga aginteres iti adu a kita ti musika.”​—Brian, 18, agtoktokar iti gitara, drum, ken piano.

“Masapul nga agensayoka tapno lumaingka nga agtokar. Ket saan a kanayon a nalaka ti agensayo. Ngem no nasursuromon a nalaing ti agtokar iti maysa a piesa, makariknaka iti pannakapnek.”​—Jade, 13, agtoktokar iti viola.

“Aggitaraak no kasdiay a masiksikoran wenno malmaldaanganak ket lumag-an ti barukongko no makatokarak iti makapabang-ar a musika.”​—Vanessa, 20, agtoktokar iti gitara, piano, ken clarinet.

“Kanayon a kunkunak iti un-unegko, ‘Diak pulos matulad ti laing dayta a tao nga agtokar.’ Ngem insaetko ti nagadal iti leksionko iti musika. Ita, maay-ayatanakon a mangtokar iti piesa a kabesadok. Dimmakkel met ti apresasionko iti laing dagiti dadduma a tumutokar.”​—Jacob, 20, agtoktokar iti gitara.

[Ladawan iti panid 255]

Ti musika ket mayarig iti taraon. Makapasalun-at ti taraon no umiso ken kalkalainganna laeng ti ipaunegmo. Ngem no saan nga umiso, makadangran uray bassit laeng ti kanem