Mga Espongha—Simple Apang Makatilingala

SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA AUSTRALIA

LUYAG mo bala himuon nga lugod ang kalabera sang isa ka sapat? Daw indi manami pamatian inang ideya. Apang, ang kinaugali nga lugod nga espongha, ukon banawog, sa pagkamatuod amo gid ang lanutlanuton nga kalabera sinang sapat.

“Ang mga espongha amo ang pinakatigulang kag pinakakubos nga sahi sang sapat,” siling sang National Geographic News. Amo sini kon ngaa ang pila ka nagapati sa ebolusyon naghaumhaum nga ang dumaan nga espongha amo ang katigulangan sang sapat kag tawo. Ang isa ka dokumentaryo nga ginpagua sa telebisyon nagsiling pa gani nga ang espongha amo “ang Eva sa kalibutan sang mga sapat”—ang “katigulangan nga ginhalinan naton tanan.”

Ano ang natun-an sang mga sientipiko tuhoy sa mga espongha? Simple lamang bala ini nga mga tinuga, ukon isa ini ka pamatuod sang makatilingala nga desinyo?

Wala Tagipusuon, Wala Utok, Wala Problema

Mahimo nga ang mga espongha daw tanom tulukon, apang husto sanday Aristotle kag Pliny the Elder sa pagsiling nga sapat ang mga espongha. Ginabanabana sang mga eksperto nga di-magkubos 15,000 ka espesyi sini ang nagakabuhi sa mga linaw kag kadagatan sa bug-os nga kalibutan kag makawiwili ang nanuhaytuhay nga dagway kag duag sini. May mga espongha nga daw malaba nga mga tudlo, putot kag tambok nga mga bariles, malapad nga mga alpombra, elegante nga mga kuyab, kag manipis nga kristal nga mga plorera pa gani—pila lamang ini sa mga desinyo. Ang pila mas magamay pa sa pasi sang bugas, samtang ang iban mas mataas pa sangsa tawo. Nagapati ang mga sientipiko nga ang pila ka espongha mahimo nga ginatos ka tuig na ang edad.

“Sa hitsura, pagpanghikot, kag pagtubo, tuhay ang mga espongha kon ipaanggid sa iban nga mga sapat,” siling sang Encyclopædia Britannica. Ngaa? Indi kaangay sang iban nga mga sapat, ang mga espongha wala sing kasudlan. Bangod wala sing tagipusuon, utok, ukon sistema sang nerbio, paano nagakabuhi ang mga espongha? May magagmay nga mga selula sa sulod sang espongha nga nagapanghikot agod mabuhi ini. May pinasahi ini nga mga selula nga nagakuha sing pagkaon, nagadala sing sustansia, ukon nagapagua sing higko. Ang iban nagakay-o sang mga bahin sang tul-an ukon panit sini. May mga selula pa gani nga nagabag-obag-o ang pagpanghikot depende sa kinahanglanon.

Ang mga espongha pinasahi sa dugang pa nga paagi. Kon dunuton mo ang isa ka buhi nga espongha sa salaan, ang mga selula sini magrupo liwat kag mauli ang orihinal nga sapat. Kon galingon mo ang duha ka espongha, ang mga selula sini amat-amat nga magbulagay kag mauli sa orihinal nga mga espongha. “Wala sing iban pa nga sapat ang makabanhaw sa iya kaugalingon sa sining paagi,” siling sang National Geographic News.

May iban pa ka makatilingala nga pamaagi ang pagbuad sang mga espongha. Ang pila ka espongha nagabuga sing mga selula (nga daw mga spaceship) agod magbuad sa iban nga mga duog. Samtang nagalakbay wala nagahulag ining mga selula, apang paghugpa sining mga “dumuluong,” mabugtaw ini, kag nian maggua sa ila “spaceship” agod magpatubas sing bag-o nga espongha. Ang iban nga mga espongha nagabuad paagi sa pagkastahanay, kag puede sila mangin babayi ukon lalaki depende sa pagkinahanglan. Ang iban naman nga mga espongha nagapangitlog. “Samtang ginausisa naton sing mas maid-id bisan ang pinakasimple nga mga organismo, labi naton nga makita ang pagkasibod sini,” may pagkatingala nga ginsiling sang manunulat nga si Paul Morris.

Mga Manughigop-higko sang Kadagatan

Ang mga espongha may “tuhay nga paagi sa pagpanginaon kon ipaanggid sa iban nga mga sapat,” sulat sang zoologist nga si Allen Collins. Ang magagmay nga mga buhobuho sa naggua nga panit sini nagalapos sa mga alagyan kag mga espasyo sa bug-os nga lawas sang espongha. Minilyon ka daw nagabugsay nga mga selula, ukon choanocytes, ang makita sa mga pader sining mga alagyan. May nagasiwil  nga mga nahot sa kada selula nga nagapamaypay. “Kaangay sang mga manugbugsay sa mga barko sang Roma, ginapasulod [sining mga selula] ang sulog sang tubig sa iban pa nga mga selula sang espongha, nga gindesinyo naman agod makaon ang bisan ano nga magagmay nga pagkaon nga yara sa tubig,” paathag sang manunulat nga si Ben Harder. Kada oras, ang espongha nagabomba sing tubig nga napulo ka pilo ang kabug-aton sangsa tubig nga yara sa lawas sini, kag ginahigop sini ang mga sustansia, makahililo nga mga kemikal, kag mga 90 porsiento sang tanan nga bakterya nga  yara sa tubig. Puede pa gani kontrolon ukon baliskaron sang espongha ang pagbomba sini agod makapasibu sa sulog sang tubig ukon agod ipagua ang lugdang sa sulod sang lawas sini. “Ang mga espongha amo . . . ang pinakamaayo nga manughigop-higko sang kadagatan,” siling ni Dr. John Hooper.

Bangod sang dalayon nga pagsulod sang pagkaon kag tubig sa lawas sang espongha, ginapuy-an ini sang mga pasayan, kasag, kag iban pa magagmay nga mga tinuga. May espongha nga ginapuy-an sang 17,128 ka tinuga. Ang mga bakterya, alga, amomoklid (fungus) kag mga espongha nagabuligay. Mahimo nga 50 porsiento sang bug-at sang espongha kon basa ginahuman sang bakterya.

Natukiban sang mga sientipiko nga ang mga espongha kag ang mga tinuga nga nagapuyo sa sini mahimo kuhaan sing bag-o kag pinasahi nga mga bulong. Ang pila nagpati nga ining mga bulong mahimo magamit sa pagbulong sa AIDS, kanser, malaria, kag iban pa nga mga balatian. Nagapatuhoy sa sining mga substansia nga makuha sa espongha, ang manugpanalawsaw nga si Shirley Pomponi nagsiling: “Mas makawiwili ang mga molekula nga masapwan sa kinaugali sangsa bisan ano nga mahimo sang aton mga kompyuter.”

Pagkamapahituon sa Paggamit sing Kristal

Indi kaangay sang inuglugod nga espongha nga mahumok kag lanutlanuton, madamo nga espongha ang magaras ukon matig-a. Ining mga espongha nagaunod sing minilyon ka magagmay nga mga kristal nga ginatawag nga mga spicule. Kon tan-awon ang mga spicule sa mikroskopyo, makatilingala ang katahom kag pagkasarisari sini. Ang mga spicule nga nagaangtanay sa nanuhaytuhay nga paagi makahuman sing masibod nga kalabera sang espongha, pangamlig nga hinganib, kag mga kable pa gani nga nagalaba tubtob 3 ka metro kag 1 ka sentimetro ang kadamulon. Isa ka espongha nga nagapangaon sing karne ang nagagamit sing kaangay velcro nga pukot agod makadakop sing kalan-on.

Ginagamit sang mga Venus’s flower-basket nga masapwan sa madalom nga bahin sang dagat ang mga spicule sa paglala sing masibod nga kristal nga balatibat nga tuman katahom. Ang puro gid nga mga uganot nga human sa silica kaangay gid sa komersial nga fiber optic nga mga kable. “Ining kinaugali nga optical fiber mabakod katama,” siling sang isa ka sientipiko. “Puede mo ini ihigot sing hugot nga indi maligto, indi kaangay sang komersial nga mga fiber. Indi gihapon mahangpan sang mga sientipiko kon paano nagporma ining masibod katama nga mga fiber sa tubig-dagat kag sa manubo nga mga temperatura. “Sa sini nga kaso, masiling naton nga natukiban sang simple nga organismo ang solusyon sa masibod katama nga problema sa integrated optics kag sa pagdesinyo sing mga materyales, siling ni Cherry Murray sang Bell Laboratories.

Natabuan Lamang Ukon Desinyo Gid?

Pagkatapos matun-an ang madamo nga makatilingala nga mga kinaiya sang mga espongha, si Hooper nagsiling: “Ang ‘simple nga espongha’ sa pagkamatuod isa ka masibod nga [sapat], nga indi gihapon mahangpan bisan sa karon.” Makatarunganon lamang nga mamangkot kita: Paano kag ngaa nagluntad ining masibod nga tinuga? Natabuan lamang bala ini? Ukon ang mga espongha bala isa ka makapakumbinsi nga pamatuod nga may isa ka maalam nga Desinyador?

Bisan pa ang iban indi magpati nga may nagaluntad nga Manunuga, madamo ang magaugyon sa ginsiling sang isa ka dumaan nga salmista: “Kadamo sang imo mga binuhatan, O Jehova! Sa kaalam ginhimo mo ini tanan. Ang duta puno sang imo mga binuhatan . . . buhi nga mga tinuga, magagmay kag dalagku.”—Salmo 104:24, 25.

[Diagram/​Mga retrato sa pahina 23]

Kinaandan nga hitsura sang espongha. Ginpadaku nga laragway sang nagabomba-tubig nga mga selula

[Retrato sa pahina 24]

Mga “spicule” sang espongha

[Retrato sa pahina 24]

“Venus’s flower-basket”

[Credit Lines sang retrato sa pahina 23]

Sea horse: Rudie H Kuiter; 3 right-hand inset photos: Dr. John Hooper, Queensland Museum

[Credit Lines sang retrato sa pahina 24]

Top: Eye of Science/Photo Researchers, Inc.; bottom: Kim Taylor/Warren Photographic