AJAʼTTATAAIRÜJEʼE SHIA. Wattainna naalii poliitiko otta shikiipüʼü iküleesia mojutkana amüin tü sümakat tü Wiwüliakat. Nachajaain sukuwaʼipa süpüla nnojoluinjatüin eein Wiwülia sümaʼana wayuu, süpüla nnojoluinjatüin sukumajünüin otta süpüla nnojoluin sülatinnüin suluʼu waneeirua anüikii. Wekirajaa sünain piamasü sukuwaʼipa:

• Soʼutpünaa tü juyakat 167 süpülapünaa wakalia, chi aluwataaikai Antíoco Epífanes nuluwataain na aʼyataakana nümüin süpüla najaʼlajeʼerüinjatüin süpüshuaʼa sukoopiain tü Ashajuushikat süka Hebreo, süka jamüin, nunoujireein na judíokana sünain tü nanoujakalü anain na griegokana. Naashin Heinrich Graetz, wanee ashajüi süchiki sukuwaʼipa wayuu sümaiwajatü, na aʼyataakana nümüin chia aluwataaikai nachatajüin otta naʼajüin tü rooyoirua sümaajatkat Nünüiki Maleiwa otta noʼutüin naaʼin na nantakana aaʼu sünain aashajeʼeraa tia rooyokalüirua.

• Soʼu tü juyakat 476 sünainmüin 1453, nayouktüin noʼutku na shikiipüʼükana tü iküleesiakalüirua naküjüinjanain süchiki tü Wiwüliakat na nnojoliikana katoolikoin. Nnojotsü nacheküin kamaʼanainjanain Wiwülia na nnojoliikana katoolikoin, shia neʼe nooʼulaaka namaʼanain tü Salmokot suluʼu latín. Outkajaashii na shikiipüʼükana tü iküleesiakalüirua süpüla naluwataain wanee wayuuirua süpüla naʼajüin na nnojoliikana jaa müin namüin otta na eekana naliʼrajüin sünain nnojoluin noonooin sümaa tü namakat. Nachajaain naya suluʼupünaa nepia jee paü mmaapüin.

Müleka nekeraajüle nanüiki na ajaʼttireekana tü Wiwüliakat, nnojotsüjeʼe atüjaanüin aaʼu tü sümakat.

¿JAMÜSÜ EEYÜTKALIA SHIA? Shia naaʼinmaaka Antíoco nushutüin saaʼu Israel. Oʼunüshiijeseʼe na judíokana kepiain suluʼumüin wanee mmairua wattapünaa. Naashin na ashajakana süchiki tü alatakat nükalioʼu Jesuu, watta naalii na akolojookana Israeljee. Suluʼu tü ekirajüleekat na judíokana, eejatü sukoopiase tü Ashajuushikat; shia neʼe tü napütakat napüla napüshi mapa otta eejatka nükalioʼu Jesuu (Aluwataaushikana 15:21).

Soʼu tü juyakat 476 sünainmüin 1453, na kojutükana amüin tü Ashajuushikat ayatüsia nakopiaajüin jee nalatirüin suluʼu naata anüikii mayaapejeʼe neʼrüin namüliala. Soʼutpünaa juyakat 1400, eesüjaʼa sülatinnüle süpüshi tü Wiwüliakat suluʼu 30 anüikii, süpülapünaa sukumajünüin tü eʼinprimiijiakat karaloukta. Soʼujee kaʼikat tia, alatinnüsü tü Wiwüliakat suluʼu wainma anüikii sümaa shiʼinprimiijünüin maʼin.

TÜ EEKAT SUTUMA MAAʼULU. Mayaapejeʼe eejanain aluwataalii jashichikana maʼin jee katoolika mojulaakana, ayatüsia neʼe eʼnnajünüin maʼin tü Wiwüliakat jee shiain tü alatinnakalü suluʼu wainma anüikii. Shia suʼunaka akajee maaʼulu yaa sukuwaʼipa jee sünüikipala wayuu suluʼu wainma mma otta shia anoukteʼeraka sukuwaʼipa watta saalii wayuu.