Εκεί Όπου οι Κούκλες Παρουσιάζουν Όπερες

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΙΑ

«ΝΑΙ, η μουσική ήταν υπέροχη, αλλά και η τεχνική του κουκλοθέατρου ήταν καταπληκτική. Οι μαριονέτες μπορούν να αποδώσουν ακόμη και τις πιο ανεπαίσθητες χειρονομίες, ξεπερνώντας ό,τι έχω δει μέχρι τώρα σε οποιαδήποτε παράσταση με κούκλες ή μαριονέτες!»

Μήπως αυτά τα λόγια περιγράφουν κάποιο κουκλοθέατρο για μικρά παιδιά; Όχι. Όσο και αν δυσκολεύεστε να το πιστέψετε, είναι οι ενθουσιώδεις εκφράσεις ενός ενήλικου ατόμου που επισκέφτηκε κάποια όπερα. Πού παρουσιάζεται αυτή η ξεχωριστή όπερα; Σε μια άκρως εντυπωσιακή λυρική σκηνή στο Σάλτσμπουργκ της Αυστρίας, την πατρίδα του διάσημου συνθέτη Μότσαρτ.

Έχετε όμως ακούσει ποτέ για ξύλινες μαριονέτες ύψους μισό ως ένα μέτρο οι οποίες παρουσιάζουν όπερες; Οι κούκλες του Θεάτρου Μαριονετών του Σάλτσμπουργκ κάνουν ακριβώς αυτό. Όταν αρχίζουν να χορεύουν στη σκηνή, μαγεύουν απρόσμενα το κοινό καθώς το μεταφέρουν σε έναν άλλον κόσμο—αυτόν της φαντασίας και της σαγηνευτικής μουσικής.

Συνονθύλευμα Πραγματικότητας και Φαντασίας

Καθώς ακούγεται η μουσική εισαγωγή και η αυλαία ανεβαίνει για την πρώτη πράξη, το κοινό μερικές φορές μένει εμβρόντητο από τα όσα βλέπει. Πρόκειται όντως για ξύλινες μαριονέτες που κινούνται πάνω στη σκηνή και χειρονομούν σαν να τραγουδούν άριες; Και τι γίνεται με όλα  εκείνα τα λεπτά νήματα πάνω από τα κεφάλια τους; Μερικοί παρόντες ίσως να μην μπορούν να κρύψουν την απογοήτευσή τους, σκεπτόμενοι: “Το καθετί είναι οφθαλμοφανές—αντιλαμβανόμαστε τα πάντα!” Και επιπλέον, δεν υπάρχει ορχήστρα με μουσικούς. Η ιδέα τού να παίζει απλώς η ηχογραφημένη μουσική της όπερας φαίνεται να αγγίζει τα όρια της ακαλαισθησίας. Ο ένθερμος θιασώτης της όπερας θα μπορούσε να σκεφτεί μάλιστα αγανακτισμένος: “Τι φρικτό θέαμα!” Αλλά για σταθείτε! Σιγά σιγά, σχεδόν χωρίς να το καταλάβουν, οι θεατές αλλάζουν γνώμη.

Μόλις το κοινό ξεπεράσει την αρχική του δυσπιστία, οι μαριονέτες αρχίζουν να ασκούν την ακατανίκητη γοητεία τους. Αυτό που λαβαίνει χώρα είναι ένα σαγηνευτικό συνονθύλευμα πραγματικότητας και φαντασίας. Τα μεταξωτά νήματα που δίνουν ζωή στις κούκλες παύουν να τραβούν την προσοχή. Οι θεατές ενθουσιάζονται, όχι μόνο από την παράσταση, αλλά και από την ασυνήθιστη ιδέα της παρουσίας μαριονετών πάνω στη σκηνή μιας μικρής όπερας. Σύντομα η ιδέα δεν φαίνεται πλέον παράξενη, και το κοινό λησμονεί μεμιάς ότι παρακολουθεί άψυχες μαριονέτες. Ναι, οι κούκλες έχουν την εκπληκτική ικανότητα να ενθουσιάζουν ακόμη και τους δύσπιστους θεατές, μεταφέροντάς τους γρήγορα στο δικό τους μικρό κουκλόκοσμο.

Πάνω στη Σκηνή και Πίσω από Αυτήν

Η δράση στα παρασκήνια είναι σχεδόν τόσο συναρπαστική όσο και στη σκηνή. Οι πραγματικοί καλλιτέχνες είναι οι χειριστές κούκλας πίσω από τη σκηνή—ή καλύτερα, πάνω από τη σκηνή—όπου εργάζονται ανεβασμένοι σε μια γέφυρα. Ενώ οι χειριστές περιστρέφουν και κινούν τα χέρια τους σαν να μιλούν κάποιο είδος νοηματικής γλώσσας, οι μαριονέτες τραγουδούν, κλαίνε, μονομαχούν ή υποκλίνονται—όπως ακριβώς θα έκαναν οι πραγματικοί τραγουδιστές όπερας.

Η εφημερίδα Δε Νιου Γιορκ Τάιμς (The New York Times) εξήγησε κάποτε τι κάνει αυτή την τέχνη τόσο συναρπαστική: «Στα παρασκήνια, οι άνθρωποι μπορούν ελεύθερα να υποδυθούν οποιονδήποτε ρόλο οποιασδήποτε ηλικίας και οποιουδήποτε φύλου. Το μοναδικό προσόν που πρέπει να έχουν, και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό, είναι η επιδεξιότητα». Και η επιδεξιότητα με την  οποία οι χειριστές του Σάλτσμπουργκ δίνουν ζωή στις μαριονέτες τους είναι πραγματικά απίστευτη.

Κούκλες Αντί για Άψυχες Μορφές

Το Θέατρο Μαριονετών του Σάλτσμπουργκ γνωρίζει επιτυχία επί 90 και πλέον χρόνια—από το 1913, όταν ο θίασος παρουσίασε για πρώτη φορά μία από τις όπερες του Μότσαρτ. Ιδρυτής αυτού του θεάτρου ήταν ο γλύπτης Άντον Άιχερ. Ο Άιχερ μαθήτευσε στο Μόναχο και ύστερα κατασκεύασε μαριονέτες οι οποίες μπορούσαν να κάνουν ρεαλιστικές κινήσεις με εξαιρετικό τρόπο. Σύντομα παρατήρησε ότι το να εργάζεται με τις μαριονέτες ήταν πολύ πιο απολαυστικό από το να λαξεύει ακίνητα εκκλησιαστικά ομοιώματα.

Προτού περάσει πολύς καιρός, και η υπόλοιπη οικογένεια του Άιχερ σαγηνεύτηκε από αυτή τη μορφή ψυχαγωγίας. Η οικογένειά του τον βοήθησε πρόθυμα τόσο στην κατασκευή κοστουμιών για τις μαριονέτες όσο και στα μουσικά μέρη και στους διαλόγους. Ήταν τόσο μεγάλη η επιτυχία τους που το ρεπερτόριό τους σύντομα επεκτάθηκε. Μάλιστα από το 1927 και έπειτα, προσκαλούνταν για να δώσουν παραστάσεις σε άλλες χώρες. Στις μέρες μας, οι μαριονέτες δίνουν παραστάσεις τακτικά σε αρκετές χώρες, όπως στην Ιαπωνία και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το κοινό κάθε πολιτισμού απολαμβάνει την ψυχαγωγία με μαριονέτες.

Είναι Αυτή η Ψυχαγωγία για Εσάς;

Η όπερα έχει οριστεί ως «μελοποιημένο δράμα του οποίου η μουσική τραγουδιέται με συνοδεία οργάνων, από τραγουδιστές που συνήθως φορούν τα κοστούμια που απαιτεί ο ρόλος τους». (Λεξικό Μουσικής της Οξφόρδης) Τα λιμπρέτα, ή αλλιώς κείμενα, της όπερας βασίζονται στη μυθολογία, στην ιστορία, σε Βιβλικές αφηγήσεις και στη φαντασία. Μπορούν να είναι δραματικά, ρομαντικά ή κωμικά. Αυτά που παρουσιάζονται στο συγκεκριμένο θέατρο μαριονέτας είναι συνήθως στη γερμανική ή στην ιταλική γλώσσα. Ως εκ τούτου, είναι συνετό να διαβάζετε κάποια μετάφραση της σύνοψης ώστε να κρίνετε αν θα σας άρεσε το έργο.

Πώς μπορεί ένας Χριστιανός να αποφασίσει αν αξίζει να δει μια συγκεκριμένη όπερα; Μήπως θα έπρεπε να κρίνει μόνο από τη φήμη των τραγουδιστών; Ή από την ομορφιά της μουσικής; Ή μήπως από την πλοκή στην οποία βασίζεται το λιμπρέτο;

Ασφαλώς, όπως συμβαίνει και με κάθε είδους ψυχαγωγία, ο καλύτερος τρόπος για να αποφασίσει ο Χριστιανός αν θα ακούσει ή θα παρακολουθήσει μια όπερα είναι να παραβάλει τη σύνοψή της με τα πρότυπα τα οποία διατύπωσε ο απόστολος Παύλος: «Τελικά, αδελφοί, όσα είναι αληθινά, όσα είναι σοβαρού ενδιαφέροντος, όσα είναι δίκαια, όσα είναι αγνά, όσα είναι αξιαγάπητα, όσα έχουν καλή φήμη, όποια αρετή υπάρχει και ό,τι αξιέπαινο υπάρχει, αυτά να συλλογίζεστε».—Φιλιππησίους 4:8.

[Χάρτης στη σελίδα 8]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΑΥΣΤΡΙΑ

ΒΙΕΝΝΗ

Σάλτσμπουργκ

[Εικόνα στη σελίδα 8]

Πλήρης θίασος μαριονετών, έτοιμος να εμφανιστεί σε διάφορες όπερες

[Εικόνα στη σελίδα 9]

Το Θέατρο Μαριονετών του Σάλτσμπουργκ

[Εικόνα στη σελίδα 10]

Άντον Άιχερ, ο ιδρυτής

[Ευχαριστίες]

By courtesy of the Salzburg Marionette Theatre

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 8]

All photos on pages 8 and 9: By courtesy of the Salzburg Marionette Theatre