‘Ini Eke Ẹdopde Uyo’

“ỌFỌN nditịn̄ ikọ, edi ndidop uyo ọfọn akan.” Ẹdọhọ ke mbon Edem Usiahautịn Asia ẹketọn̄ọ n̄ke emi. N̄wed ukabadeikọ kiet ọdọhọ ke mbon Hebrew ẹsitịn̄ eke mmọ ntem: “Edieke ikọ akpade shekel kiet, ndidop uyo akpa shekel iba.” Ndien enyene-ọniọn̄ Edidem Solomon eke Israel eset ekewet ete: “Ẹmenịm ini ẹnọ kpukpru n̄kpọ: kpukpru utom ke idak enyọn̄ ẹnyụn̄ ẹnyene ekem ini mmọ: . . . ini eke ẹdopde, ye ini eke ẹtịn̄de ikọ.”—Eccl. 3:1, 7.

Edi ini ewe ke ọkpọfọn owo odop uyo? ‘Ndidop uyo,’ m̀mê mbiet ikọ emi ẹdu ediwak ebiet ke Bible. Ebiet oro ikọ emi ẹdude ke Bible ẹwụt ke ọfọn isidop uyo ndusụk ini. Imenyene ntak ita, ke nsụhọde n̄kaha, oro anamde idọhọ ntre. Akpa, edidop uyo edi idiọn̄ọ ukpono, ọyọhọ iba, owụt ke owo enyene ọniọn̄ ye mbufiọk, ọyọhọ ita, esinọ owo ifet nditie n̄kere n̄kpọ.

Idiọn̄ọ Ukpono

Edidop uyo edi idiọn̄ọ ukpono. Prọfet Habakkuk ọkọdọhọ ete: “Jehovah odu ke edisana temple esie: ofụri ererimbot, dop uyo ke iso esie.” (Hab. 2:20) Ata mme andituak ibuot nnọ Jehovah ẹnyene nditie “ndop mbet edinyan̄a Jehovah.” (Eseme 3:26) Andiwet psalm ọkọkwọ ete: “Dop uyo nọ Jehovah, nyụn̄ bet enye, kûyat esịt uban̄a owo eke okụtde unen ke usụn̄ esie.”—Ps. 37:7.

Ndi imekeme nditoro Jehovah edi isioroke uyo? Kere ise, ndi idụhe ini oro n̄kpọ-obot esinyenede nnyịn uten̄e tutu uyo odụk nnyịn idịbi? Ndi ndida ke n̄kpaidem nse n̄kpọ-obot oro enyenede uten̄e iwụtke ke itoro Andibot ke esịt nnyịn? David, andiwet psalm, ọkọtọn̄ọ kiet ke otu ndinem ikwọ esie ntem: “O Abasi, [“itoro ye ndopuyo,” NW] ẹnyene fi ke Zion, ẹyenyụn̄ ẹnọ fi akan̄a.”—Ps. 65:1.

Kpa nte Jehovah odotde ukpono, ntre n̄ko ke ikọ esie odot ukpono. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini Moses prọfet Abasi eketịn̄de akpatre ikọ esie ọnọ idụt Israel mbemiso enye akakpade, enye ye mme oku ẹma ẹteme kpukpru owo oro ẹkedude do ẹte: “Dop  . . . Kop ndien uyo Jehovah Abasi fo.” Ẹma ẹyom nditọwọn̄ n̄ko ẹnen̄ede ẹkpan̄ utọn̄ ke ini nditọ Israel ẹkesopde idem ọtọkiet man ẹkop nte ẹkotde Ibet Abasi. Moses ọkọdọhọ ete: “Bon kpukpru owo ọtọ kiet, iren-owo ye iban, ye nditọwọn̄, . . . man mmọ ẹnyụn̄ ẹkpep.”—Deut. 27:9, 10; 31:11, 12.

Enen̄ede odot nnyịn emi ituakde ibuot inọ Jehovah mfịn isinen̄ede ikpan̄ utọn̄ ikop se ẹkpepde ke mme mboho Christian, emi esịnede ikpọ mbono. Edieke isinemede nneme ke ini edinam akade iso ke mbot utịn̄ikọ, ndi oro owụt ke imowụt ukpono inọ Ikọ Abasi ye esop esie? Akpana isidop uyo inyụn̄ ikpan̄ utọn̄ inọ kpukpru ikpehe edinam.

Edieke inen̄erede ikpan̄ utọn̄ ke ini owo etịn̄de ikọ ọnọ nnyịn, oro owụt ke imokpono owo oro. Ke uwụtn̄kpọ, Job ọkọdọhọ mbon oro ẹkedoride enye ikọ ete: “Mbufo ẹteme mi, ndien ami nyodop uyo.” Job ama enyịme ndidop uyo n̄kop se mmọ ẹketịn̄de. Enye ama ọdọhọ mmọ n̄ko ke ini enye okoyomde nditịn̄ ikọ ete: “Mbufo ẹkụbi inua ẹnọ mi, man ndọhọ ikọ.”—Job 6:24; 13:13.

Owụt ke Owo Enyene Ọniọn̄ ye Mbufiọk

Bible ọdọhọ ete: “Owo eke omụmde n̄kpọk-inua esie akama edi ọniọn̄.” “Owo asian [m̀mê, mbufiọk] okụbi inua.” (N̄ke 10:19; 11:12) Jesus ama owụt ke imenyene ọniọn̄ ye mbufiọk ke ndikodop uyo ke ini enye ọkọfiọkde ke ufọn idụhe ndisioro uyo. Ke ini mme asua ẹkesịnde ntịme ye enye, ọbọn̄ mbon ‘okododop.’ (Matt. 26:63) N̄ko, ke ini Jesus akadade ke ikpe ke iso Pilate, “enye [ikọbọrọke] baba ikọ kiet.” Enye ama odop uyo man mmọ ẹda se enye ekesinamde ẹfiọk orụk owo emi enye edide.—Matt. 27:11-14.

Ọkpọfọn nnyịn n̄ko isidop uyo, akpan akpan ke ini owo anamde se iyatde nnyịn esịt. Mme N̄ke 14:29 ọdọhọ ete: “Owo eke mîsọpke iyatesịt enyene akwa asian: edi owo ifiopesịt emenede ndisịme ke enyọn̄.” Edieke owo ọsọpde ọbọrọ ikọ ke ini esịt ayatde enye, oro ekeme ndinam enye etịn̄ ikọ oro enye edituade n̄kpọfiọk ke akpatre. Ke utọ idaha oro, imekeme nditịn̄ se mîfọnke, ndien emi ekeme ndifịna nnyịn.

Edieke ikpemede se itịn̄de ke ini idude ye mbon mfịna, oro oyowụt ke imenyene ọniọn̄. Ke ini mme owo ẹsakde nnyịn nsahi ke an̄wautom, mfọnn̄kan n̄kpọ oro ikpanamde ekeme ndidi ndidodop uyo. N̄ko, ke ini nditọ ufọkn̄wed m̀mê mbon itieutom nnyịn ẹtịn̄de idiọk ikọ mbubru ye nnyịn, ndi ikpọfọnke idodop uyo man owụt ke nnyịn imaha se mmọ ẹtịn̄de? (Eph. 5:3) Andiwet psalm ọkọdọhọ ete: “Nyada n̄kpaha n̄kpeme inua mi, ke ini anam-idiọk osụk odude mi ke iso.”—Ps. 39:1.

 “Owo asian” isiyarakede ikọ idịbi. (N̄ke 11:12) Owo emi edide ata Christian esikpeme se enye etịn̄de mbak edidue ayarade ikọ idịbi. Ana mbiowo ẹnen̄ede ẹkpeme idem ke afan̄ emi man nditọete ke esop ẹka iso ẹnyene mbuọtidem ke idem mmọ.

Ndidop uyo ndusụk ini akam ekeme ndinen̄ede nnyene ufọn. Sydney Smith, ewet n̄wed emi okodude ke n̄kpọ nte isua 200 emi ẹkebede eketịn̄ ntem aban̄a owo emi okodude ke eyo esie, ete: “Enye ndisidop uyo ndusụk ini ama esinam nneme esie enen̄ede enem.” Ke nditịm ntịn̄, nneme idịghe n̄kpọ owo kiet, owo oro etịn̄de ikọ ekpenyene ndiyak ufan esie etiene esịn uyo. Owo oro ọdiọn̄ọde ndineme nneme esinen̄ede akpan̄ utọn̄ ke ini owo en̄wen etịn̄de ikọ.

Solomon ọkọdọhọ ete: “Awak ikọ inua itreke ndidue: edi owo eke omụmde n̄kpọk-inua esie akama edi ọniọn̄.” (N̄ke 10:19) Ntre, owo emi omụmde n̄kpọk-inua esie akama isiwakke ndinam ndudue. Ke akpanikọ, “ẹbat idem ndisịme owo eke odopde inua, ke owo mbufiọk: owo eke okụbide n̄kpọk-inua esie edi asian.” (N̄ke 17:28) Ke ntem, ẹyak ibọn̄ akam iben̄e Jehovah ‘ekpeme usụn̄ n̄kpọk-inua nnyịn.’—Ps. 141:3.

Ọnọ Owo Ifet Nditie N̄kere N̄kpọ

N̄wed Abasi ọdọhọ ke owo oro asan̄ade ke usụn̄ edinen ido “osụk ekere mbet [Abasi] ke uwemeyo ye ke okoneyo.” (Ps. 1:2) Ini ewe ọfọn nditie n̄kere n̄kpọ?

Isaac eyen Abraham ama “ọwọrọ aka ke in̄wan̄ ndisan̄a n̄kere ke mfụn̄-mfụn̄ mbubreyo.” (Gen. 24:63) Enye akaka ebiet emi odobode okodu ikpọn̄ man ekeme ndikere n̄kpọ. Edidem David n̄ko ekekere n̄kpọ ke okoneyo. (Ps. 63:6) Jesus emi ekedide mfọnmma owo ama esikpọn̄ otuowo, ọdọk obot, aka desat, ye mme ndobo ndobo ebiet en̄wen man okodu ikpọn̄ ekere n̄kpọ.—Matt. 14:23; Luke 4:42; 5:16.

Ndidop uyo enen̄ede enyene ufọn ọnọ nnyịn. Ndidop uyo ndusụk ini ekeme ndinọ nnyịn ifet ndidụn̄ọde idem nnyịn—ndien enen̄ede oyom inam emi edieke iyomde ndinam ukpụhọde. Ndidop uyo ekeme ndinam esịt nnyịn ana sụn̄. Nditie n̄kere n̄kpọ ke ini idude ikpọn̄ ekeme ndinam isụhọde idem inyụn̄ ikere iban̄a mme n̄kpọ oro ẹnen̄erede ẹdi akpan n̄kpọ.

Okposụkedi emi ọfọnde ndidop uyo, “ini eke ẹtịn̄de ikọ” onyụn̄ odu. (Eccl. 3:7) Ata mme Christian mfịn ke ẹsịn ifịk ẹkwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi ẹnọ “kpukpru mme idụt.” (Matt. 24:14) Ndien nte ibat mmọ akade-ka iso ọkọri, ke ẹkop uyom idatesịt mmọ ke kpukpru ebiet. (Mic. 2:12) Ẹyak isịn ofụri ukeme itiene itan̄a eti mbụk Obio Ubọn̄ ifịk ifịk, inyụn̄ ika iso inam mme owo ẹfiọk mme utịbe utom Abasi. Nte inamde emi, nnyịn ikpakam idu uwem ke usụn̄ emi owụtde ke imọfiọk ke enen̄ede ọfọn ndisidop uyo ndusụk ini.

[Ndise ke page 3]

Ikpenyene ndikpan̄ utọn̄ nnyụn̄ n̄kpep n̄kpọ ke ini idụkde mme mbono esop

[Ndise ke page 4]

Mfọnn̄kan n̄kpọ oro ikpanamde ke ini ẹsụn̄ide nnyịn ke an̄wautom ekeme ndidi ndidop uyo

[Ndise ke page 5]

Ndidop uyo esinọ nnyịn ifet nditie n̄kere n̄kpọ