U Ka Rẹn Ra?
De Vbene Ibiriki Kevbe Odẹ Na Ya Mannọ Ibiriki Na Miẹn Vbe Itowa Ọghe Babilọn Ya Rhie Ẹre Ma Wẹẹ Ẹmwata Ẹre Ọ Rre Baibol?
EMWA ni gualọ otọ emwi arre keghi tọnnọ avbe ibiriki ọrhẹnrhẹn ladian vbe Babilọn, avbe ibiriki na ẹre a ya bọ owa ni ghaa rre Babilọn. Zẹvbe ne okpia ọkpa nọ gualọ otọ emwi arre na tie ẹre Robert Koldewey khare, erhẹn ẹre a ya gha mannọ egbe avbe ibiriki na, “ẹ i re uwu e Babilọn taara ẹre erhẹn na ye, obuẹ ni maan wa gha rre eke na guan kaẹn na, erriọ emwi na ya koko erhẹn wa vbe ya gha bun vba.”
Emwa ni gualọ otọ emwi arre gualọ otọ ọre miẹn wẹẹ, te avbe ukọ arriọba ni ghaa rre Babilọn wa gha ya erhẹn na ru emwi dan. Ọ mwẹ okpia ọkpa na tie ẹre Paul-Alain Beaulieu nọ rri egie ebe, nọ wa kakabọ rẹn okha ọghe Assyria kevbe ẹvbo ne iran zẹ, e University of Toronto ẹre okpia na yo. Ọ khare wẹẹ: “Emwi eso na gbẹnnẹ yotọ vbe Babilọn . . . rhie ẹre ma wẹẹ, ọmwaikọmwa nọ ma họn ẹmwẹ ne ọba ra nọ ya aro tila emwi nọhuanrẹn rua, ọba ghi wẹẹ na fi ẹre fi erhẹn.” Vbe igiemwi, ọkpa vbe usun emwi na gbẹnnẹ yotọ vbe ẹghẹ Ọba e Nebukadneza khare wẹẹ: “Gbele iran rua, giẹn iran, tọn iran vbe erhẹn, . . . mu iran ye uwu eke na na le evbare . . . gi ighogho ọghe erhẹn na ya giẹn iran gha vba yo vba rre, ya erhẹn gbele iran rua.”
Ọna gha ya emwa ni tie Baibol ye ẹre rre, emwi nọ rre ebe Daniẹl uhunmwu ẹnrẹn 3. Ako nii tae wẹẹ, Ọba e Nebukadneza keghi ya igoru ma amazẹ ọkpa ne gẹdẹgbẹ, vbe otọ nọ rriẹ ọghe Dura—vba gha ladian vbe orere ẹvbo e Babilọn. Vbe Ivbi e Hibru eha na tie ẹre Siẹdrak, Mesiak kevbe Abẹdnigo ma kue gbe uhunmwu kotọ ne amazẹ nii, ohu na mu e Nebukadneza, ọ na wẹẹ na koko erhẹn, nọ ya “igba ihinrọn tọn sẹ vbe nọ te ka ye,” iyeke ọni, a ghi fi iran “fi uwu erhẹn” nii. Odibosa ọkpa nọ mwẹ ẹtin keghi miẹn iran fan, ẹre ọ zẹ ighẹ iran ma wu vbe ẹdẹrriọ.—Dan 3:1-6, 19-28.
© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source
Ibiriki na mannọẹn na gbẹn eni e Nebukadneza yi
Avbe ibiriki na miẹn vbe Babilọn wa vbe rhie ẹre ma wẹẹ, ẹmwata ẹre ọ rre uwu e Baibol. A keghi gbẹnnẹ ẹmwẹ eso na ya tian ọba, ye enibun vbe uwu avbe ibiriki na. Ọkpa vbe usun emwi na gbẹnnẹ ye avbe ibiriki na, ọre: “E Nebukadneza, ne Ọba e Babilọn . . . Ẹguae ne imẹ tobọ mwẹ bọ . . . Ẹre emọ ne I biẹlẹ khian na gha kha vbe etẹbitẹ.” Ẹmwẹ na wa khọ emwi nọ rre ebe Daniẹl 4:30, vbe ako na, e Nebukadneza na gha rhuọ wẹẹ: “Ghee vbene Babilọn kpọlọ hẹ. Mẹ ẹre ọ bọe ya ru igiogbẹ otọ mwẹ, ne I ya rhie ma, vbene ẹtin mwẹ kpọlọ sẹ hẹ kevbe iwegbe mwẹ, kevbe ẹtin ọba mwẹ?”
