PANAYIOTA odongo i cula nam mo ma tye i Mediterranean. Macalo anyaka me mwaka apar ki wiye, en onongo maro lok me wibye adada. Lacen en otiyo calo karan me pati mo acel i caro ma en bedo iye. En bene owoto i ot ki ot wek ejog cente pi patine. Ento, ka kare woto ki kato, cwiny Panayiota otur adada. Cwiny me wadi or ki lurem, miti me nongo lonyo, dipo wic, ki dong nyeko onongo orwako lwite adada i patine kadi bed gubedo ka lwonge i kingi ni gin acel.

Daniel ma bedo i lobo Ireland odongo i gang ma jone ludini adada. Ki cwercwiny madit, en wiye po i kom padi mogo ma gitimo jami maraco calo mero, goyo cente ki dok bene gikwalo cente ki i ka kano lim pa kanica kun kitungcel gitito lok pa Lubanga bote ni ebiwang i mac me kapiny ka etimo bal.

Jeffery ticce onongo tye me yenyo cuk ki cato jami pa kampuni mogo ma gitingo jami ki yeya madongo ma gia ki i lobo Biritic ki Amerika. Tyen mapol, wiye po i kom tim me camucana ma luwil kacel ki lutic me kampuni mapat pat gitimo ka nongo gitye ka winye pi kontrak ki ludito pa gamente. Mitigi ducu onongo opong ki goba me timo gin mo keken wek ginong kontrak.

Ki cwercwiny madit, magi pe gubedo jami ma gitimme kicel kicel. Goba onya adada i kareni dok gudo kabedo ducu me kwo pa dano—wibye, dini, ki dong cat. Man rwatte adada pien lok man ni ‘goba-ni’ a ki i nyig lok me leb Grik ma nyuto lalok nyo latuk goga ma kano kite woko. Lacen, kicako tic ki nyig lok man i kom ngat mo keken ma yubbe tye me bwolo jo mukene nyo cobo mitine kekene.

Goba twero cwero cwiny jo ma kibwologi ma weko gibedo ki akemo, keccwiny, dok bene gimako lok i cwinygi. Pi cwercwiny, jo ma kibwologi-ni gitwero penye ni: “Goba! Tika bigik?” Tye me yomcwiny ni meno Lok pa Lubanga miniwa gen ni goba bigik.

Ma lubbe ki Baibul, goba pe ocakke ki bot dano ento ki bot cwec mo me cwiny. I kare ma kicweyo dano, Catan Larac-ci otiyo ki twol me kano kite kun timme calo mito konyo Kawa, dako mukwongo wek ebwolle. (Acakki 3:1-5) Nicakke i kare meno, dano mapol gulokke gudoko calo Catan kun gitimo jami ma myero pe gutim dok gucako bwolo luwotgi me cobo mitigi.

I kare ma Luicrael gupoto i owic me woro me goba, Lubanga kare ducu obedo ka cikogi i kom adwogi marac ma bibino. Lubanga Jehovah otito bot lanebi Icaya ni: “Rok man kara ginyiko cok kweda ki doggi nono, giketo deyo i koma bene ki  doggi nono, cwingi pe tye i koma wacel.” (Icaya 29:13) Lubanga oweko rok mukene gujwero Jerucalem kacel ki ot pa Lubanga i kare ma Luicrael pe gungut—jo ma gukwongo jwerone aye Lubabilon i 607 K.M.P. ki dok lacen mony me Roma i 70 K.M. Ki lok ada, Lubanga pe biweko goba medde pi naka.

Kitungcel, Lubanga gin ki Wode Yecu gimaro jo ma lugen dok giloko lok ada. Me labolle, i kare ma Yecu ocako ticce me pwony, laco mo ma nyige Natanael obino bote. I kare ma Yecu onene, en owaco ni: “Nen Laicrael me ada, ma pe tye ki goba mo i cwinye!” (Jon 1:47) Natanael ma bene nyinge mukene Bartolomayo-ni odoko ngat acel i kin lukwena 12 pa Yecu.—Luka 6:13-16.

Yecu obedo kacel ki lupwonyene dok en opwonyogi ki tam pa Lubanga. Lupwonnyene onongo myero pe gubed lugoba. Yecu bene ociko matek adada lupwonye dini me kare ca ma gubedo lugoba ma lubbe ki jami ma gitimo. Nen kong jami mogo ma gin gutimo.

Gimito ni kinengi ni kitgi “atir.” Yecu owaco ki luwiny en ni: “Wugwokke, pe wunyut kitwu ma atir i nyim dano ni wek gunenwu . . . macalo lugoba mogo gitimo.” En bene otito botgi ni ka gimiyo mot me kica, ci myero gutim “i mung.” Omyero guleg i mung ma jo mukene pe nenogi. Meno biweko worogi bedo me ada dok Wonne bipwoyone.—Matayo 6:1-6.

Gineno bal oyotoyot adada. Yecu owaco ni: “In lagoba, kong ikwong kwanyo dul yat ma tye i wangi-ni woko, ci miyo dong ineno piny maber me kwanyo cung kal ma tye i wang omeru ca.” (Matayo 7:5) Ka ngat moni bedo ka lok i kom bal pa lawote kun nongo mege dit kato, man weko en mine me bedo ngat ma en pe obedo. Ki lok ada, “dano ducu gibalo, pe gio i kom deyo pa Lubanga.”—Jo Roma 3:23.

Gikano cwiny mogo maraco i cwinygi. I nino mo acel, jo ma gicwako Luparicayo kacel ki lulub kor Kerode gubino bot Yecu me penye lapeny mo ma kwako culo mucoro. Guloko bot Yecu i yo me bita kun giwaco ni: “Lapwony, wan wangeyo ni in dano me ada, ipwonyo yo pa Lubanga ki ada.” Gin onongo gimito mako lok i dog Yecu i kare ma gupenye ni: “Cikwa ye ni gicul mucoro bot Cecar nyo pe?” Yecu odoko iye ni: “Wun wubwola pingo, wun lugoba?” Yecu owaco atir botgi kun bene lwongogi ni lugoba pien onongo pe gimito lagamme ento gimito ni ‘gimak lok ma a i doge.’—Matayo 22:15-22.

I kare ma kacokke pa Lukricitayo ocakke i Pentekote 33 K.M., dano gucako bedo lugen kun bene giloko lok ada. Lukricitayo me ada gutute matek me jwayo woko cwiny ma weko gidoko lugoba. Me labolle, Petero ma bene obedo ngat acel i kin lukwena 12 ni ocuko cwiny Lukricitayo luwote me ‘lubo lok ada, wek gubed ki mar ma goba pe iye macalo utmego.’ (1 Petero 1:22) Lakwena Paulo bene ocuko cwiny luwote me bedo ki cwiny me “mar ma dano bedo kwede ka cwinye leng dok kite ber ma pe ki bal mo i kome, dok ma niyene goba pe iye.”—1 Temceo 1:5.

Kit ma kicoyo i Baibul, pwony pa Yecu kacel ki lukwena pud konyowa adada i kareni kit ma okonyo kwede i cencwari me acel. Ma lubbe ki lok man, lakwena Paulo owaco ni: “Lok pa Lubanga obedo gin makwo, dok tiyo matek, bit bene kato pala lucwan ma lebe bit ryoryo woko. Lok meno tuco iwa pil, tuc tungcel ka ma tipo ki cwiny gurwatte iye, nyo ka ma wang mwot orwatte iye ki moo ma i cogo, kun poko par ki tam mabecone ki maracone ma tye i dano.” (Jo Ibru 4:12) Ngeyo lok ada me Baibul ki dok tute me ketone i tic okonyo dano mapol me weko goba ki dok me bedo lugen kun gibedo jo ma cwinygi atir. Tam kong i kom  jo adek ma waloko i komgi i acakki me pwony man.

Panayiota ocako neno alokaloka i kwone i kare ma oye cako bino i cokke i Ot me Ker pa Lucaden pa Jehovah. En pe oneno ngat mo ma mito ni kinene dok kitere calo iwacci kite atir tutwal. En owaco ni: “Aneno ka dano ginyuto mar me ada kikome pi luwotgi, gin ma pe aneno pi mwaki magi ducu ma alungo wiya i lok me wibye-ni.”

Panayiota ocako kwano Baibul ci odongo i yo me cwiny ka lacen onongo batija. Meno obedo mwaki 30 mukato angec. En owaco ni: “Angeyo tyen lok me kwo, pe i kare ma onongo atye ka wot i ot ki ot i tute me cobo miti pa pati, ento i kare ma acako tito kwena me Ker pa Lubanga, ma en aye yo acel keken ma watwero bedo ki lobo ma atir.”

Daniel oketo tek adada me dongo i yo me cwiny ka lacen onongo mot me tic i kacokke. I nge mwaki mogo, en otimo bal mo ma oweko cwiny ma ngolle koppi obedo ka pidde adada. En owaco ni: “Pien wiya pud po ni aneno tim me goba pi mwaki mapol i kanica, man oweko ajalo motta me tic. Onongo pe atwero ye ni Lukricitayo luwota gutam ni an aber ento kun nongo kara atye ka timo jami ma pe opore.”

Ki yomcwiny madit, i kare ma kimiyo tira bot Daniel, en owinyo ni meno dong etye agonya me medde ki mot me ticce i kacokke kun nongo cwinye dong pe pide. Kodi cwiny man nonge bot jo ma gitiyo pi Lubanga labongo goba mo i cwinygi. Gin gipwonye me “kwanyo dul yat” ki i wanggi ma peya gumine me “kwanyo cung kal” ki i wang omegigi.

Jeffery, ma onongo dong obedo ka timo biacara pi kare malac-ci owaco ni: “Ka ngecca me Baibul woto ki dongo, aniang ni meno pe myero abed lacat ma doge lim, ma kipwonyo me waco gin mo keken me mako kontrak. Carolok 11:1 ogudo cwiny ma ngola kop adada, tyeng man wacciwa ni ‘Rwot [Jehovah] dag jo ma gipimo jami ki mijan ma pe pimo kakare.’” Ki lok ada, ka iporo ki lujog mucoro ma gupenyo Yecu-ni, Jeffery opwonye pe me kano kite i kin Lukricitayo luwote ki bene bot dano mukene.

Lucaden pa Jehovah milion mapol i twok lobo lung gitye ka tute me keto gin ma gupwonyo ki i Baibul i tic. Gitye ka tute me ‘ruko kit pa dano manyen ma giketo i cal pa Lubanga kikome i ada me kit ma atir ki maleng.’ (Jo Epeco 4:24) Wacuko cwinyi me ngeyo angagi ma gubedo Lucaden pa Jehovah, gin ma gipwonyo, ki dong kit ma giromo konyi kwede me pwonyo lok madok i kom lobo manyen ma Lubanga ocikke pire-ni. I lobo meno, “kit ma atir bedo iye” dok lugoba ducu pe gibibedo iye.—2 Petero 3:13.